ACHTERGROND - In het licht van toenemende instabiliteit in Europa’s achtertuin en een verschuiving van Amerikaanse aandacht richting Azië, bestaat er een urgente noodzaak voor een sterk Europees veiligheids- en defensiebeleid. De extreme spanningen in zowel het oosten als zuiden van Europa’s nabuurschap vormen een directe bedreiging voor de Europese lidstaten. Tegelijkertijd blijkt uit de zogeheten ‘Asia pivot’ dat de traditionele Amerikaanse waarborging van Europa ‘s veiligheid niet langer vanzelfsprekend is.
De veranderingen in de wereld dwingen de Europeanen tot meer samenwerking en meer verantwoordelijkheid op het toneel van internationale veiligheid. De laatste jaren heeft de Europese Unie (EU) echter consistent gefaald in het formuleren van een coherent en effectief antwoord op externe uitdagingen. Of het nou de Arabische Lente, de crisis in de Sahel, de burgeroorlog in Syrië, de crisis in Oekraïne, de oorlog in Gaza of de crisis in Irak betreft, de EU blijkt keer op keer onvoldoende voorbereid.
Europese Veiligheidsstrategie
Een belangrijke oorzaak die hieraan ten grondslag ligt is het gebrek aan een echte strategie. Hoewel het Europees veiligheids- en defensiebeleid wordt ondersteund door een Europese Veiligheidsstrategie (EVS), kan deze moeilijk als een richtinggevende leidraad worden gebruikt. De EVS, gelanceerd in 2003 en aangepast in 2008, loopt achter op de wereldwijde strategische veranderingen die momenteel gaande zijn. Bovendien voldoet de EVS niet in het identificeren van duidelijke prioriteiten met bijbehorende instrumenten en middelen.
Eén van de redenen voor het gebrek aan een echte strategie is dat de lidstaten uiteenlopende visies hebben wat betreft de manier waarop de EU dient te handelen op het gebied van crisis management. Terwijl landen als Duitsland en de Scandinavische lidstaten de EU vooral als civiele actor beschouwen, vindt een land als Frankrijk dat het militaire instrument niet kan worden weggedacht. Weer andere landen, met name Groot-Brittannië, zijn ook voorstander van een militaire rol voor Europa, maar vinden dat deze rol moet worden ingevuld door de NAVO in plaats van door de EU.
Defensie
Het Europees veiligheids- en defensiebeleid mist niet alleen een adequate strategie; ook de materiële capaciteit van de EU is onderhevig aan tekortkomingen. Krimpende defensiebudgetten en een gebrekkige afstemming van defensieplanning tussen lidstaten ondermijnen de ontwikkeling van een gezamenlijke Europese defensiecapaciteit. Ook is de Europese markt voor defensie-industrie nog steeds sterk gefragmenteerd als gevolg van gevestigde industriële belangen in de afzonderlijke lidstaten.
Ten slotte speelt een gebrek aan politieke wil bij de nationale regeringen een rol in de kwakkelige stand van zaken van het Europees veiligheids- en defensiebeleid. Defensie wordt nog altijd beschouwd als een bastion van nationale soevereiniteit. De weerzin tegen het overdragen van bevoegdheden op dit beleidsterrein staat een gezamenlijk en sterk EU beleid in de weg. Als regeringsleiders niet bereid zijn tot diepgaande samenwerking blijft de mate waarin de benodigde veranderingen kunnen worden doorgevoerd namelijk beperkt.
Terwijl de EU-defensietop van december 2013 bedoeld was om een nieuwe impuls te geven aan het Europees veiligheids- en defensiebeleid, is het resultaat tot nog toe bescheiden. De Europese leiders namen weinig concrete beslissingen en er werd geen duidelijke overeenkomst gesloten over een nieuwe strategie die de EU begeleidt in het leveren van een coherente respons op urgente internationale uitdagingen.
Security provider
Niettemin heeft de EU de potentie zich te ontwikkelen tot een unieke ‘security provider’ op internationaal niveau. Er is een speciale rol weggelegd voor de EU op het gebied van conflictpreventie en vredesopbouw door in te zetten op een geïntegreerde benadering (de zogeheten ‘comprehensive approach’). De complexe context waarin conflicten plaatsvinden vraagt om aandacht voor meerdere terreinen, variërend van veiligheid en rechtsorde tot de opbouw van instituties en sociaaleconomische ontwikkeling. Weinig crisisbeheersingsactoren hebben zo veel verschillende instrumenten tot hun beschikking als de EU. Europa’s activiteiten op het gebied van ‘security sector reform’ – waarbij gebruik wordt gemaakt van zowel crisis management als politieke en diplomatieke middelen – zijn een veelbelovend voorbeeld van de geïntegreerde benadering.
Hoewel het potentieel van de EU als ‘security provider’ nog lang niet optimaal wordt benut, zijn er een aantal ontwikkelingen die reden geven tot optimisme. Ten eerste, na een lange stilte vanaf 2008 heeft de EU sinds 2012 weer een reeks nieuwe missies gelanceerd. Onlangs nog besloot de EU tot het opzetten van een civiele missie in Oekraïne om te assisteren bij het hervormen van de veiligheidssector. Ten tweede, de Europese Commissie en het Europees Defensie Agentschap (EDA) spelen ondanks hun beperkte mandaat in toenemende mate een functionele rol in het stimuleren van samenwerking en een interne defensiemarkt. Er zijn inmiddels diverse ‘pooling and sharing’ projecten opgezet, waarbij efficiënt gebruik wordt gemaakt van bestaande middelen door te delen en te bundelen (een goed voorbeeld is het European Air Transport Command in Eindhoven).
Ten slotte is er de laatste tijd steeds meer politieke aandacht voor defensie. De speciale EU-defensie top van afgelopen jaar liet zien dat defensie weer op de agenda staat. Ook de recente conflicten in Oekraïne, Gaza en Irak hebben tot meer politieke aandacht voor defensie geleid. Mogelijk geven deze kritieke situaties een extra stimulans aan de ontwikkeling van een sterker EU-beleid op het gebied van vrede en veiligheid.
Dit artikel van Mieke Molthof verscheen eerder op de website van het Montesquieu Instituut.
Reacties (23)
Afgesproken beleid, als jullie niet teveel kabaal maken wordt het gewoon uitgevoerd. Niets democratisch aan, dit is hoe de EU werkt. Vooral D’66 blijven stemmen! Helaas jullie maken je alleen maar zorgen hoe je de maand door komt. De EU kan alles doen wat zij wil dankzij de armoedige bevolking.
Europese defensie bestaat niet, op zijn best hebben we nog een flardje NAVO over, van nationale defensie kunnen we al lang niet meer spreken.
Nadat Nederlandse burgers, vermoedelijk door Russen, uit de lucht zijn geschoten en de Russen een buurland annexeren levert Frankrijk doodgemoedereerd vliegdekschepen aan diezelfde Russen. Tot zo ver de Verbondenheid van Europese landen.
Het is hoog tijd voor een serieuze herbezinning van het Europese project.
Ja, met rechtse hobby’s wil men altijd de voordelen zonder de vervelende bijeffecten. Dat gaat dus niet in dit geval. Europese defensie heeft alleen bestaansrecht bij een ver doorgevoerd federaal Europa. Maar dat is een rechts taboe, dussss…
Het kan er op zich nog wel een keer van komen maar dan moet Frankrijk zijn eigen defensiestatus prijsgeven. En stoorzender VK moet vanzelfsprekend de EU uit (Schotland mag er wel voor in de plaats komen. ;)
Ik zie het liefst een nieuw losstaand defensie pact van europese natiestaten geheel buiten EU en NAVO verband. Nationale legers mogen wel ongeveer hun huidige grootte houden, de burger bevolking moet bewapend eventueel na een korte cursus.
Slecht artikel, en wel om de volgende reden:
“De veranderingen in de wereld dwingen de Europeanen tot meer samenwerking en meer verantwoordelijkheid op het toneel van internationale veiligheid”
Dit soortclaims lees en hoor ik vaak in mijn vakgebied. Het is echter holle retoriek. Maar het artikel is er wel verweven mee. De schrijver gaat er van uit dat het een tekortkoming is dat er de facto geen Europees Defensiebeleid -en doel is. Alsof de wereld de Europeanen daartoe wel toe dwingt, maar de Europeanen het laten afweten. Dat is kolder. Zo gaan zowel Duitsland als Frankrijk nu meehelpen om ISIS te verslaan. Om maar wat te noemen.
“De weerzin tegen het overdragen van bevoegdheden op dit beleidsterrein staat een gezamenlijk en sterk EU beleid in de weg. Als regeringsleiders niet bereid zijn tot diepgaande samenwerking blijft de mate waarin de benodigde veranderingen kunnen worden doorgevoerd namelijk beperkt.”
Ook hier weer. De benodigde veranderingen komen niet tot stand omdat die vervelende lidstaten weer in de weg staan. Weer geen onderbouwing waarom het zo hard nodig is. En tevens geen onderbouwing hoe een Europese Defensie zoud moeten werken. Salueren de soldaten vervolgens naar van Rompuy? ‘Zingen’ ze uit volle borst Ode an die Freude? Een leger is niet enkel een bastion van die natiestaat. Het is er een gevolg van. Dat Europese leger komt vanzelf wanneer die Europese Federatie niet enkel op papier bestaat, maar ook in de harten van mensen. Of dat ooit zal gebeuren betwijfel ik. Maar je start geen leger zonder loyaliteit aan een staat/gemeenschap. Doe je dat wel, dan kweek je een huurlingenleger….
En als laatste: de NAVO. De NAVO (lees: Amerikanen) hebben sinds 1945 al veiligheid en vrede geleverd aan Europa. Terwijl onze defensie budgetten dalen, hebben zij eerst de Nazi’s en later de Communisten op afstand gehouden. De permanente militaire aanwezig heeft Europa zeer lange tijd vrede gekend. Dat in combinatie met de Marshallhulp zoud er eigenlijk meer respect richting de VS moeten gaan. Ook nu nog. Zij waren het namelijk die vrede en welvaart creëerden door de juiste voorwaarden te scheppen. Niet die andere instelling die dat claimt. Zij hebben namelijk geen leger. Zij waren er niet toe Europa werd opgebouwd.
Dus, lever meer aan die NAVO. Dat werkt.
@2: je beklaagt je over de verbondenheid van Europese landen en tegelijk pleit je voor een herbezinning op het enige project dat die verbondenheid op kan leveren… Onnavolgbaar.
@5: over holle retoriek gesproken…
Dan heb je het artikel toch echt niet gelezen. Je kan een andere mening toe zijn gedaan, maar het artikel geeft echt wel een aantal redenen aan. Het gaat om een “coherent en effectief antwoord op externe uitdagingen”, omdat “de traditionele Amerikaanse waarborging van Europa ‘s veiligheid niet langer vanzelfsprekend is”. Er staan nog meer redenen in hoor.
Daar heb je gelijk in. Je kan dat ook allemaal in onderlinge landjes en coalities gaan regelen, de ene keer met de een, de andere keer met de ander. En iedere keer weer opnieuw onderhandelen, met iedereen. Je kan ook een leger opzetten, zodat je niet iedere keer opnieuw met iedereen hoeft te onderhandelen. En dat voorkomt de kans dat die legers onderling met elkaar gaan vechten.
Nonsens. Er waren al legers voordat er natiestaten waren, en er zijn legers die niet aan een natiestaat gebonden zijn. Denk maar eens aan ISIS.
Inderdaad: “lees: de Amerikanen”. En zo lang wij in onze eigen kleinburgerlijke nationalistische staatjes blijven hangen, zullen we van de Amerikanen afhankelijk blijven. Dan blijven we allemaal onze eigen legertjes houden, die de ene keer wel, en de andere keer niet mee doen. Ik kan me zo voorstellen, dat de Amerikanen daar zo langzamerhand hun buik van vol hebben, want daardoor moeten zij iedere keer weer de kastanjes uit het vuur gaan halen, en moeten zij iedere keer weer met al die staten onderhandelen over wie er nu wel en wie er niet mee wil doen.
Je kan daar dus gerust een andere mening over hebben hoor. Ik denk alleen dat jouw mening nogal gekleurd wordt door een anti-EU instelling, en niet door praktische overdenkingen hoe we in Europa een “coherent en effectief antwoord op externe uitdagingen” formuleren, wat er effectief op neer komt, dat we gewoon van de Amerikanen afhankelijk blijven.
@5: “Terwijl onze defensie budgetten dalen, hebben zij eerst de Nazi’s en later de Communisten op afstand gehouden.”
In de tijd dat nazi’s en daarna communisten op afstand werden gehouden stegen de de defensiebudgetten (tot ongekende hoogtes zelfs). Pas toen de dreiging van de communisten wegviel, begon op te vallen dat de Europese defensiebudgetten toch echt wel buitenproportioneel waren en is er eindelijk met hele kleine beetjes wat op bezuinigd. Ondertussen hebben de EU-lidstaten samen nog steeds een defensiebudget dat groter is dan dat van Rusland en China bij elkaar (volgens SIPRI). Het Montesquieu Instituut heeft in zoverre gelijk dat dat budget bijzonder inefficiënt want versnipperd wordt gebruikt, waardoor het geen goede reflectie is van de daadwerkelijke slagkracht. Over welke liedjes het leger zingt of naar wie gesalueerd wordt beginnen lijkt me redelijk onzinnig, de loyaliteit van het Nederlandse leger aan het Nederlandse volk is toch al heel erg lang twijfelachtig geweest en dat is in de meeste landen niet zo heel anders. Sinds de afschaffing van de dienstplicht is het huurlingenleger toch al realiteit en is er vooral loyaliteit naar de werkgever. Dat zou net zo goed de EU kunnen zijn in plaats van één bestuurslaag lager.
@6:
Nogmaals, wat voor relevante werkervaring en wat en waar heb je gestudeerd? Je kunt wel overal een mening over hebben, maar je komt onbewust onbekwaam over op mij. Dus graag wat meer achtergrond, heb namelijk geen zin te ‘praten’ met een leek.
@8 Autoriteit geldt niet op internet.
@8: elitaire incompetente blaaskaak. Zo kom jij op mij over. Ik heb ook geen zin met jou te praten, maar zal slechte argumenten altijd bestrijden. Gewoon met argumenten, en niet door mezelf tot een autoriteit te benoemen.
@10:
Zeg nou gewoon wat jouw zo’n deskundige maakt. Dat is een normale vraag aan zo’n allesweter. Mijn inziens zijn je argumenten zo bedroevend slecht en zonder onderbouwing dat ik benieuwd naar je achtergrond. Want je hebt helemaal niet door wat je allemaal niet weet. Je bent waarschijnlijk niets meer dan een blaaskaak die weer eens boven de rest uitschreeuwt, niet wetende dat hij alles vervuilt wat hij aanraakt. En dat is vervelend, voor jouw, maar vooral ook voor anderen. En gezien je leeftijd zoud je toch eens tot die zelfkennis moeten komen
@11: het is vooral vervelend voor jou, dat je niet weet wat ik weet of gestudeerd heb. Of waar ik werk of woon… en dat je geen antwoorden op mijn argumenten hebt.
@11: PS je mag ook #7 beantwoorden hoor. Toch een beetje dezelfde strekking. Of moet die ook eerst opleiding, werkervaring en schoenmaat opgeven?
@12:
“dat je niet weet wat ik weet”
Hahahaha. Daar ben ik inderdaad nog steeds niet achter gekomen nee. He, Amsterdammer geboren in Brabant. Die nu geen werk heeft….((want kinderen (die kraker was en waar je trots op bent) zijn al oud)).
Gokje: je bent nooit afgestudeerd op een universiteit, maar waarschijnlijk de Sociale Academie of iets dergelijks. Zo’n school waar ze vroeger als leerlingen elkaar cijfers gaven. Lekker rondgehangen bij de Rode jeugd, of rode front-achtige kringen. Lekker blowen en elkaar vertellen hoe de vork in de steel steekt.
Kijk, ik doe niet zo moeilijk. Toen ik 18 was, net bij het corps zat en begon te studeren in Groningen kwam ik je al tegen op geencommentaar.nl. Dat was zo’n 9 a 10 jaar geleden. De rest weet je….
Dus als je nu gewoon je werkervaring en opleiding kunt noemen bijv, dan weet ik bij welke onderwerpen je reacties het waard om terug op te reageren, en welke ik waarschijnlijk gewoon kan afknallen.
@14:
Dat is het enige wat klopt aan je veronderstellingen. En dat ik op GC ook al reageerde. Maar daar was geen Knorretje.
Ik kijk meestal naar de kwaliteit van de argumenten om te bepalen of ik wil reageren of niet. Dat jij een corpsbal bent en in Groningen hebt gestudeerd vind ik totaal overbodige informatie.
@15:
“Ik kijk meestal naar de kwaliteit van de argumenten om te bepalen of ik wil reageren of niet.”
Om de kwaliteit te kunnen waarnemen zul je over genoeg bagage moeten beschikken. Ik ben een Whisky drinker. Dus als iemand praat of reageert mbt wijn, ben ik niet in staat om te oordelen over de kwaliteit van die persoon zijn argumenten. En zelfs al was ik een wijndrinker, dan moet ik alsnog geruime tijd wijn drinken, proeven en me in verdiepen voordat ik andermans argumenten kan onderscheiden in kwaliteitsverschillen. Dus ervaring en training zijn een voorwaarde. Een ander voorbeeld is als het gaat over pesten en/of opvoeden op sargasso, ik bijna altijd reageer vanuit mijn ervaring als oud-pester, jeugdtrainer et cetera. Ik kan niet de juistheid van iemand anders zijn professionele opvoedingsopvatting beoordelen op gelijke hoogte. Enkel vanuit mijn beperkte ervaring. Vandaar ook dat ik dat niet doe.
Jij lijkt die voorwaarde wel te schenden wanneer het onderwerpen aansnijdt omtrent Internationale Betrekkingen, staatsvorming en inrichtingsprocessen voornamelijk.
Vandaar dat mijn vraag gerechtvaardigd blijft.
Jezus Knor, wat ben jij een droeftoeter. Iedereen kan bij het Sorps, daar hoef je niet trots op te zijn. Die jongetjes komen er steevast helemaal fucked up uit. Het is een sekte voor omhooggevallen pretentieuze eikels.
Zullen we het nu weer over de inhoud hebben? Afkomst interesseert niemand een zier.
Kan iemand Knor tot de orde roepen?
@17:
Je hebt helemaal gelijk maat, ik ben of-topic geraakt. Iemand nog iets interessants te melden? Zoals het gegeven dat Nederland blijkbaar een huurlingenleger onderhoudt? En dat er al legers waren voor de natiestaat en dus een staatleger nooit kan bestaan om die reden? Pfff, ik moet nog zoveel leren! Iemand? Niemand?
BTW: “Iedereen kan bij het Sorps” = niet waar.
Overigens, als ik de laatste berichten uit de Spratlys mag geloven, gaat die hele Amerikaanse Asia pivot niet lang duren, wegens mislukt om tegen China op te boksen.
@18:
Wie heeft dat gezegd? Jij schreef dat legers een gevolg van de natiestaat waren. Je had het niet over staatslegers. En de vraag of Nederland een huurlingenleger onderhoudt is heel interessant, maar nog niet eerder aan de orde geweest hier. Zo lang soldaten betaald worden voor hun werk, is dat een stelling, waar wel wat voor te zeggen valt.
@20:
Doei Pedro,
kusje, oinkje.
Knor
@21: slaap lekker verder knul.
@16:
Nee, dat kan ik niet zeggen, dat ik de rest weet. Laat ik het zo zeggen: sommigen hier zijn ervan overtuigd, dat jij een bepaalde nick gebruikte op GC. Ik ben er veel minder van overtuigd, dat jij dat was. Die persoon stond veel meer open voor argumenten van anderen dan jij dat lijkt. Die reageerde ook veel minder vaak off-topic en speelde wel eens op de man, maar wel bijna altijd in combinatie met een inhoudelijke reactie. Bij die persoon kon ik ook gewoon zien, dat ie bepaalde basiswerken van IB gelezen had: dat klonk in de reacties door. Bij jou zie ik dat allemaal niet of op zijn minst veel minder. En je hebt natuurlijk ook gewoon een heel andere nick…