Er is maar één alternatief voor Russisch gas

ACHTERGROND - Wind- en zonne-energie zijn dat (voorlopig) zeker niet, stelt Jan Willem van de Groep, programmaregisseur bij het energietransitieprogramma Energiesprong, in reactie op deze eerdere bijdrage van Krispijn Beek.

De Europese energieafhankelijkheid van Rusland en andere onberekenbare regimes heeft de afgelopen weken de roep om duurzame energieopwekking aangewakkerd. Duurzame energie wekken we op dit moment vooral op met waterkracht, zonnepanelen en windmolens. Deze vormen van opwekking gaan echter over energie in de vorm van elektriciteit. Voor warmte-energie zijn we echter nog steeds aangewezen op gas.

Het door elkaar halen van warmte- en elektrische energie is verwarrend en draagt weinig bij aan de echte oplossing voor onze energieafhankelijkheid. De warmtevraag vervang je namelijk niet zomaar even met duurzaam opgewekte elektriciteit. Daarvoor is op dit moment maar één alternatief: besparing, en fors ook.

De verklaring is vrij simpel uit te leggen als je naar het energieverbruik van een gemiddelde Nederlandse woning kijkt. Die woning verbruikt 1700 m3 gas, welke worden omgezet in warmte, en 3500 kWh aan stroom voor apparatuur. Die 1700 m3 gas kan ook worden uitgedrukt in dezelfde energie-eenheid als elektriciteit. Dan hebben we het over 17.000 kWh energie.

U ziet het waarschijnlijk al; voor warmte is vijf keer zoveel energie nodig als voor elektriciteit. Voor oudere woningen kan dat zo maar oplopen naar zeven tot tien keer het elektriciteitsverbruik. Zonder forse besparing is de energievraag in de vorm van warmte niet te elektrificeren. Alleen al voor de energievraag van onze huizen en gebouwen zouden dan 110 windmolens van 2 MW per Nederlandse gemeente nodig zijn.

De discussie over verduurzaming van onze energievoorzieningen gaat zelden over de warmtevraag. Er zijn maar weinig mensen die beseffen dat elektriciteit überhaupt maar een klein bestanddeel is van de totale energievraag. Zo’n 80% van alle fossiele brandstoffen verdwijnen in de vorm van warmte voor industrie, gebouwen en verlies bij de omzetting naar elektriciteit. Gek dus dat het energiedebat bijna volledig gaat over zonnepanelen en windmolens.

Gelukkig staan innovaties rondom warmte-efficiency nog in de kinderschoenen. De bouw- en installatiesector is pas kortgeleden tot de ontdekking gekomen dat zij weleens de grootste concurrent van de traditionele energiebedrijven kan worden.

Innovaties in de bouw zorgen voor forse kostenreducties van renovaties. Dat zal op korte termijn leiden tot renovatieproducten die betaald kunnen worden met het bedrag dat consumenten nu maandelijks kwijt zijn aan de energierekening.

Een utopie? Zeker niet. Bij huurwoningen lukt het al. Binnen het programma de Stroomversnelling bieden woningcorporaties en bouwers gerenoveerde woningen aan, waarbij de totale woonkosten vóór en na de renovatie niet verschillen, terwijl de woning geheel zelf voorziet in haar energiebehoefte. De renovatie wordt in feite betaald door het verschil tussen de hoge, oude en de lage, nieuwe energierekening.

Binnenkort zal ook een zelfde initiatief worden gelanceerd voor koopwoningen. Je gaat vijf dagen op vakantie en als je terugkomt is je woning volledig vernieuwd en betaal je je energierekening niet meer aan het energiebedrijf maar aan een derde partij in de vorm van bijvoorbeeld een hypotheek.

De overheid stimuleert nu vooral de kleine energiebesparingsstappen in de veronderstelling dat woningeigenaren alleen via dat pad kunnen worden verleid tot besparing. Dat is echter een misvatting. Het product woningrenovatie is nog bijna nergens te koop als een one stop shop-oplossing.

Het deel van de bouwsector dat in staat is om radicaal te innoveren en te industrialiseren heeft nog vrijwel geen ervaring met de consumentenmarkt. En natuurlijk zijn er nog altijd institutionele beperkingen rondom salderen, hypotheken en bestuurlijke opportunisme die een overheid vrij simpel kan elimineren.

Pas nadat de warmtevraag van een gebouw zo’n 80% is teruggeschroefd komt de all electric-oplossing in beeld. Alleen dan kunnen we de warmtevraag invullen met windmolens en zonnepanelen.

Weliswaar liggen in de verdere toekomst ook alternatieven zoals kernfusie of supergeleiding bij kamertemperatuur in het verschiet, maar we kunnen het ons niet permitteren daar op te wachten.