Een beetje wrang is het wel, natuurlijk, maar één van de logische bijeffecten van de zich langzaam ontvouwende kernramp bij Fukushima is dat we het in Nederland eindelijk weer eens hebben over iets dat echt belangrijk is: ons energievraagstuk. Dat werd ook eigenlijk wel weer eens hoog tijd. Al dat voortdurend verongelijkte geneuzel over achterlijke culturen en mislukte integraties ten spijt is het onze nationale energiehuishouding die al jaren schreeuwt om aandacht. Als we blijven aanmodderen zoals nu wordt het uiteindelijk een dure janboel, maar op een of andere manier vinden we hoofddoekjes op straat en masse belangwekkender dan het licht in onze woonkamer. Energie, dat was iets voor olieboeren en milieufanatici, toch? Nope. De echt belangrijke politieke beslissingen van de komende jaren zullen echt niet op het terrein van integratie liggen of op dat van de scheiding tussen kerk en staat. De sleutelvraagstukken van deze tijd liggen niet eens op het terrein van de welvaartsverdeling, verzorgingsstaat of onderwijs. Als later historici één belangwekkend oordeel zullen vellen over de tijd waarin wij nu leven zal dat om één ding gaan: energie – en laten we hopen dat dat oordeel er niet op neer zal kommen dat we alle kennis en middelen in huis hadden om het juiste te doen, maar dat onze culturele obsessie met het andere ons ervan weerhield om überhaupt maar iets te doen.
Ik heb het hier dus over energie, en niet over kernenergie. Dat is een bewuste keuze. Het is gemakkelijk om vanaf de zijlijn te roepen dat we nooit meer één kerncentrale mogen bouwen – waar ook ter wereld. Het is veel moeilijker om met een doordacht, realistisch en politiek haalbaar verhaal te komen over het totaalplaatje – en dat is wel wat deze tijd vraagt. Dat mijn partij nu pleit voor een landelijk referendum over een eventuele nieuwe kerncentrale (in de hoop dat de burger zo’n ding niet vreet) zint me dan ook maar matig. Ik ben ook niet voor zo’n centrale, maar nu om een referendum vragen wekt de indruk van een goedkoop en populistisch meevaren op de stralingsgolven uit Fukushima – dat is GroenLinks onwaardig. Als je over dit moeilijke onderwerp echt een referendum wil houden, moet je de kiezer keuzes geven uit verschillende gelijkwaardige alternatieven.
Maar eigenlijk gaat de hele kernenergie-ja-of-nee discussie voorbij aan een veel belangrijkere vraag: wat is eigenlijk nou precies de rol die een overheid zou moeten spelen in de energiemarkt, en vooral: hoe willen we dat die energiemarkt eruit ziet? Gezien de ruimtelijke impact van energieopwekking in welke vorm dan ook is het onzinnig om te veronderstellen dat ‘de markt’ dit wel even oplossen zal: voor onze energievoorziening hebben we de overheid hard nodig, en dat zal de komende decennia echt niet veranderen: vergunningen zijn en blijven politieke keuzes. De keuzes die onze volksvertegenwoordiging maakt (of, onverhoopt, niet maakt) zullen hoe dan ook een diepe impact hebben op energieprijs, economische groei en materiële welvaart op korte en langere termijn. Kortom, lieve vriendjes en vriendinnetjes in Den Haag en van de pers, allemaal leuk en aardig, die keppeltjes, hoofddoekjes, halskettingen en burqa’s, maar het speelkwartier is nu wel om. Hoog tijd om uw energie eens te wijden aan de toekomst van dit land.
Sleutelvraag is of we willen dat de overheid voor de korte termijn overvloed stimuleert – waarbij de energieprijs (kunstmatig) laag is en het verbruik dus hoog – of schaarste – waarbij de energieprijs (kunstmatig) hoog is en het verbruik dus lager. Ons antwoord op deze vraag bepaalt in hoeverre en hoe snel we af kunnen van de kolen en kernenergie en tot op welke hoogte hernieuwbare energie een aantrekkelijk alternatief wordt. Bij een lage energieprijs zal dat beperkt het geval zijn, bij een hoge energieprijs ligt dat anders. Cruciaal is de doorwerking van de korte termijn op de langere termijn: hoog verbruik in de komende jaren leidt later wellicht/vermoedelijk/waarschijnlijk tot problemen met grondstofprijzen (neem nou uranium…), klimaat en, in extreme gevallen, nucleaire veiligheid. Lage prijzen stimuleren bovendien doormodderen zonder innovatie. Schaarste zal in het begin wellicht een beetje pijn doen maar uiteindelijk creativiteit, innovatie en duurzaamheid stimuleren. Kortom: we kunnen nog jaren soebatten over hoe we de energie gaan opwekken, maar de kernvraag is hoeveel energie we vinden dat we nodig moeten hebben en hoe zich dat verhoudt tot wat we nu verbruiken. Scenario 1: overvloed en lage prijs, scenario 2: schaarste en hoge prijs. Wie heeft er het lef te stemmen voor scenario 1, ook wel bekend als ‘après moi, le déluge’?
Reacties (15)
Goed idee, hoge energieprijzen en laag verbruik in Nederland. Zitten we lekker in het donker te kleumen terwijl de Amerikanen alles opmaken.
Mondiale problemen kun je niet oplossen op nationaal niveau. Kun je je beter bij nationale problemen houden, hoofddoekjes of cultuursubsidie bijvoorbeeld.
Ja, natuurlijk is er de internationale dimensie – dat maakt de zaak niet eenvoudiger. Maar je maakt er wel een beetje een karikatuur van en gaat voorbij aan de centrale stelling: het punt dat ik maak is dat je binnen de marges die je hebt eerst een principieel besluit moet nemen over welke kant je op wil. De speelruimte is ongetwijfeld beperkt, maar is niet nul.
Helaas, de speelruimte is nul. Ik wil je niet beledigen, maar het is als diëten voor Afrika. Leuk, principieel, maar zinloos.
Nationaal werken aan (echte) groene energie, dat heeft wel zin.
Ja, natuurlijk, werken aan groene energie, dat is het hele punt. En hoe doe je dat, werken aan groene energie? In de eerste instantie door te zorgen dat het voor gebruikers aantrekkelijk is het te gebruiken. Dat is niet het geval als we ons land volplempen met kerncentrales en daarmee zorgen voor een (onnatuurlijk) lage energieprijs – zoals rechtse partijen willen.
En dan ben je dus toch terug bij het feit dat wat de overheid ook doet uiteindelijk een effect heeft op de energieprijs en dat dat effect uitermate belangrijk is bij hoe je uiteindelijk verder wil. Hoe hoger de energieprijs, hoe groter de kans op innovatie.
Goed stuk, ik kan me er zeker in vinden. En ik kies uiteraard voor (kunstmatig) hoge energieprijzen.
De internationale dimensie is eigenlijk niet zo complex.
Op de korte termijn kunnen accijnzen op energie gebruikt worden om andere belastingen te verlichten. Netto zullen we dan geen nadeel (of voordeel) hebben t.o.v. de VS.
Maar op de lange termijn is het voordeel duidelijk: Wanneer de energieprijzen stijgen doordat de olie opraakt (en de vraag naar olie in China en India toeneemt), dan zal onze economie voorbereid zijn, die van de VS niet.
Je zag dit duidelijk gebeuren in 2008 en nu weer: de Amerikaanse consument/economie heeft veel meer last van de hoge olieprijzen dan de Nederlandse.
Wat betreft kernenergie vs. groene energie, dit is mijn plan.
Ik neem als gegeven dat kernenergie goedkoper is dan fossiel en fossiel goedkoper dan groen (de huidige situatie, als je alle kosten meerekent, incl. CO2 uitstoot en de kosten voor opslag van nucleaire afval en het afhandelen van nucleaire rampen zoals Fukushima en Chernobyl):
-Hef accijnzen op kernenergie zodat het even duur is als de goedkoopste alternatief (fossiel of groen)
-De baten worden gebruikt om groene energie te subsidieren
-Zodra groene energie goedkoper is dan kernenergie maken we volledige transitie van kernenergie naar groene energie
@1 / 3: een hoge energieprijs in Nederland betekent niet, dat wij een hogere prijs dan andere landen op de internationale markt betalen. Dat opent integendeel juist perspectieven voor onze handel. Wat wij in het binnenland niet kunnen verkopen vanwege onze interne hoge prijzen, kunnen we na een poosje met winst naar het buitenland verkopen. Die winst kunnen wij weer in groene energie stoppen, waarmee we weer een koploperspositie in zouden kunnen gaan nemen. Een positie die we de laatste decennia verspeeld hebben door steeds maar alleen in ‘oude’ energie te blijven investeren.
BTW: het grote strijdpunt deze eeuw zal zoet water worden. We kunnen wel met veel minder energie overleven, maar niet met veel minder water.
Overbevolking is het topic. Komt deels overeen met heer Pedro’s zoet water betoog. We kunnen makkelijk met wat minder energie.
@4
Onnatuurlijk lage energieprijs? Waar haal je dat vandaan, probeer je te middelen met de toekomst?
Door de overheid verhoogde energieprijzen betekenen belasting, en je weet hoe dat gaat, dan is het een reguliere bron van inkomsten, daar wordt de begroting op aangepast, en dan krijg je het nooit meer teruggedraaid.
Tegelijkertijd help je onze export om zeep (we worden nog duurder), belast je de overige economie, lopen bedrijven weg, maak je alles nog duurder en krijg je met je geruïneerde economie nooit van je leven een koploperspositie.
@5
Als je de winst van de energie-accijns in lastenverlichting stopt, heb je niks over voor investering. Het enige dat je bereikt is dat energie-intensieve bedrijven verhuizen naar het buitenland, dat mensen ietwat energie gaan besparen en dat je vervolgens met een tekort aan inkomsten zit, dan kan je gaan balanceren, maar het netto-resultaat is nul.
Het is een bizar idee dat de Nederlandse economie beter voorbereid is op hogere energieprijzen, hooguit de consument, omdat voor zijn gevoel de stijging relatief laag is (maar absoluut gezien hetzelfde als in de VS).
@6
Zolang we een netto importeur zijn maakt het niet uit of ze al het Nederlandse gas in Nederland of in het buitenland verkopen. Je zal altijd hetzelfde verlies lijden. Accijns kan, gezien de weinig flexibele behoefte daar niks aan veranderen.
Een kabinet dat goed is in harde maatregelen ter bevordering van ‘De Veiligheid’, kan natuurlijk eens consequent de energie gedeeltelijk veilig stellen. Een verbod op geurverdampers die in de stekkerdoos moeten. Wie er toch een gebruikt krijgt een boete van 115 euro.
Verder mobieltjes, pc’s en aanverwanten op rantsoen. Eén per persoon is al veel. Eén auto per huishouden, elke tweede, derde of meer moet een trapauto zijn.
Ik bedoel, je kan wel blijven emmeren over welke energiebron in de huidge en groeiende behoefte voorziet, maar dat is ongeveer hetzelfde als met 130 km per uur de afgrond inrijden.
@8 Volgens mij begrijp je werkelijk niet wat ik probeer te betogen. Ik heb het überhaupt niet over belastingen, maar over de impact die het overheidsbeleid ten aanzien van infrastructuur (opwekken, transport) heeft op de energieprijs: sta je de bouw van veel capaciteit toe, dan is de prijs laag, bouw je weinig capaciteit, dan zal de prijs hoger zijn.
Als je belasting als instrument wil gebruiken, wat kan, dan zou je kunnen overwegen om privégebruik wat zwaarder te belasten dan zakelijk gebruik, om de economie te ontzien. Maar dat is niet het punt dat ik maak.
De stroomprijs is al onnatuurlijk hoog door een belasting van >50%. Van de 23 cent gaat ongeveer 13 cent naar de staat.
Dit is al het geval sinds het belastingstelsel van eind jaren ’90.
@Bontenbal: nogmaals, het gaat hier niet om de belastingen maar om de economische effecten van investeringen op de markt. Belastingen lijkt mij een ander verhaal.
Ik ben bang dat GroenLinks zich weer eens blind staart op 1 idealistisch aspect van de energie voorziening. Misschien zit er wel meer aan vast? Nederland krijgt een kerncentrale, liefst meer, om minder afhankelijk te zijn van import uit het buitenland, maar importeert wel om er mee te verdienen door verkoop.
Quotes uit NRC, gisteren: “Minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie houdt vast aan zijn voornemen om bedrijven en huishoudens financieel te laten opdraaien voor de gevolgen van de veranderende samenstelling van het Nederlandse aardgas. Dat volgt uit zijn brief die hij gisteren aan de Tweede Kamer heeft gestuurd. (…) Directeur Hans Grünfeld van de vereniging van grootverbruikers, de VEMW, noemt de door Verhagen gekozen oplossing „schandalig”. Volgens hem draaien eindgebruikers in Nederland op voor het plan van het kabinet om vanuit Nederland allerlei soorten gas naar omringende landen te exporteren.”
@8 Je spreekt jezelf tegen.
“Het enige dat je bereikt is dat energie-intensieve bedrijven verhuizen naar het buitenland, dat mensen ietwat energie gaan besparen”
is hetzelfde als:
“de Nederlandse economie beter voorbereid is op hogere energieprijzen”
Punt. Dat staat als een huis.
En als je, zoals ik zeg, de accijnzen gebruikt voor lastenverlichting dan zullen energie-zuinige bedrijven juist naar Nederland verhuizen om te profiteren van de lage lasten.
Dat is nou eens goed voorbereiden op de toekomst.
(BTW: ik geloof niet dat zoet water of overbevolking wezenlijke problemen zullen worden. Met goedkope energie kun je zoetwater uit zeewater krijgen en de aarde kan makkelijk 25 miljard mensen huisvesten. Meer zelfs, als we soja ipv vlees eten en energiezuinig leven.
Oorlogen om energie, zoetwater en landbouwgrond sluit ik niet uit, maar dat zal meer door gierigheid komen dan door basale noodzaak.)
@8: is er nu een weinig flexibele vraag, zoals je in #8 zegt, of daalt de vraag, zoals je in #1 nog leek te beweren?