Eerste klas bewijs van beschaving

OPINIE - Als je eens je vertrouwen in de mensheid dreigt te verliezen, moet je plaats nemen in de eerste klas. Sinds ik dat van mijn werkgever mag doen, ben ik mijn medeburger ineens een stuk positiever gaan bekijken. Mocht je denken dat het Nederlandse volk een ongedisciplineerde bende is – een reisje van Amsterdam naar Rotterdam leert je wel anders.

Het gebeurt natuurlijk weleens dat er mensen in zo’n wagon komen zitten met alleen maar een tweedeklaskaartje. Die mensen zijn onder te verdelen in precies drie groepen, die elkaar niet overlappen.

De eerste zijn de buitenlandse toeristen die zo naief zijn te denken dat de eerste klas in een trein er wel heel anders uit zal zien dan de tweede en die daardoor echt niet in de gaten hebben dat ze in de eerste zitten.  

De tweede groep zijn de mensen die vinden dat zij sowieso recht hebben op een eersteklaszitplaats, omdat ze door Onzelieveheer zozeer zijn voorzien van voortreffelijke kwaliteiten dat het overdreven zou zijn om van hen te verlangen dat ze überhaupt een kaartje kopen – de zeventienjarige scholier die naar zulke geweldige muziek luistert op zijn telefoon dat iedereen begrijpt dat de NS eigenlijk hém zou moeten betalen dat hij in zijn coole kleren op het ribfluweel heeft plaatsgenomen.

De derde groep bestaat uit tweedeklasreizigers die geconfronteerd worden met drukte in de trein, zodat ze niet met zijn vieren bij elkaar kunnen zitten. “Dan gaan we gewoon hier zitten,” zeggen ze dan een paar keer luidkeels tegen elkaar, en ook als ze allang plaats genomen hebben blijven ze het gewone van hun handeling ondernemen.

Nederland is, zou je zeggen, geen land voor eersteklasreizigers. De SP heeft deze week voorgesteld om de eerste klas in de trein af te schaffen omdat het ‘niet meer van deze tijd’ zou zijn. Je hoort omgekeerd eigenlijk nooit iets van reizigers in de eerst klas.  Zij hebben zich niet georganiseerd en zij roeren zich niet als aparte groep in de media.

Uit eigen ervaring weet ik dat de eersteklasreiziger zich soms een beetje schaamt: alsof hij zich beter voelt dan degene in de tweede klas. Terwijl hij in de praktijk natuurlijk misschien alleen zijn geld een beetje anders uitgeeft: in de tweede klas zitten ook niet alleen maar arme sloebers.

Maar dat het met de beschaving dus wel meevalt, blijkt uit wat er gebeurt met die drie groepen. Dat is naar mijn ervaring altijd precies hetzelfde: als de conducteur komt, wijst hij de reiziger erop dat deze zich in de eerste klas bevindt en wijst naar de dichtstbijzijnde tweedeklascoupé. Formeel krijg je een boete wanneer je verkeerd zit. Ik zit al vijftien jaar in de eerste klas  en ik heb het nog nooit meegemaakt dat iemand zo’n boete kreeg. (Behalve als ze helemaal geen kaartje hadden.)

Je krijgt dus in de praktijk nooit een boete, zonder eersteklaskaartje. Als je pech hebt, moet je hooguit ergens anders gaan zitten halverwege de reis. Dat betekent dat in de praktijk het verschil tussen eerste en tweede klas maar weinig hoeft voor te stellen.

Wanneer het Nederlandse volk echt zo lomp en anarchistisch zou zijn als weleens gezegd wordt, zou je verwachten dat het hele verschil tussen eerste en tweede klas allang zou zijn opgeheven. In plaats daarvan zijn de drie groepen alle drie verbazingwekkend klein; vooral in de spits is er geloof ik nooit iemand die verkeerd zit.

De Nederlandse reiziger is bijna stuitend braaf. Hij houdt zich aan regels die nauwelijks gehandhaafd worden.