Een schandalige aanval

COLUMN - Ik weet niet of de schrijver Kluun een vwo-diploma heeft, maar als dat zo is, kan het hem misschien alsnog worden afgepakt. En als hij een havo of een vmbo-diploma heeft, dan die ook. Gisteren baarde de populaire auteur opzien door op zijn Instagram-account dingen te beweren zoals:

Het VWO eindexamen Nederlands van dit jaar is een schandalige aanval op schrijver @melwallisdevriess.

Hoe kan een eindexamen een aanval zijn op wie dan ook? Het bestaat ieder jaar uit een aantal artikelen uit kranten en tijdschriften waarover de kandidaten vragen beantwoorden. Daarbij wordt de kandidaten nooit opgedragen om het eens of oneens te zijn met hetgeen er geboden is.

Politiek neutraal

Deze keer was de eerste tekst van het examen een artikel van de collega’s Marie-José Klaver en Yra van Dijk dat je eventueel als een aanval zou kunnen zien, maar dat artikel stond drie jaar geleden al in de krant. Klaver en Van Dijk hebben er niet voor gekozen om dat stuk ook in het eindexamen te laten opnemen (schrijvers worden van zoiets altijd pas tijdens het examen verwittigd, vanwege de geheimhouding die zo’n toets omgeeft). Anderzijds hebben de examenmakers met de opname alleen aangegeven dat ze het een interessante tekst vinden, zeker niet dat ze het er ook mee eens zijn. Met andere woorden: niemand op deze wereld heeft bedacht dat het examen een aanval moest zijn op pulpschrijver Mel Wallis de Vries.

Sterker nog, na de tekst van Klaver en Van Dijk volgen verschillende kritische beschouwingen op hun tekst (en daarna nog teksten over heel andere onderwerpen). Kluun heeft dat waarschijnlijk gemist: in zijn briesende Instagram-post noemt hij de laatste zin van het artikel van Klaver en Van Dijk ‘de laatste zin van het examen’. (In een filmpje op Instagram verscheurt Kluun het examen na lezen van die zin.)

Kluun lijkt te vinden dat er geen teksten in het eindexamen moeten worden opgenomen waarmee hij het niet eens is of in ieder geval niet die ingaan tegen de gevoelens van een anonieme meerderheid. Daarmee neemt hij misschien een voorschot op het aankomende kabinet Plasterk-I, want in het akkoord daarvoor staat ook al dat het onderwijs ‘politiek neutraal’ moet zijn – niet iets zeggen mag waar iemand zich aan mag storen.

Leescultuur

Verder verkondigt Kluun in zijn stuk de inmiddels gebruikelijke onzin als het gaat over het schoolvak: ja, als de leerlingen niet zelf meer de rommel mogen lezen die ze graag willen lezen, dan moeten we niet raar opkijken als Nederland in de internationale rankings over leesplezier onder de jeugd nog verder naar onderen zakt. Alsof dat stuk van Klaver en Van Dijk niet geschreven is in een tijd waarin die jongeren de hele tijd zelf alles mochten kiezen en er toch niks aan bleken te vinden. En alsof in de landen die hoger staan in de ranking, ieder kind vrijelijk slecht geschreven rommel mag lezen.

Waarbij natuurlijk ook nog geldt dat niemand jongeren het recht ontzegt om zulke boeken te lezen. In hun vrije tijd. De discussie gaat erover of zulke boeken ook voldoende zijn voor een vwo-diploma.

Zoals je je ook kunt afvragen of de pure consumentenmentaliteit die Kluun en de zijnen over de literaire wereld uitstorten niet net zo goed een oorzaak kan zijn voor het verminderd leesvermogen en leesplezier: het idee dat alles altijd meteen leuk en lekker moet zijn, dat je je nooit ergens in hoeft te verdiepen, dat draagt nu toch ook niet echt bij aan een leescultuur.

Groteske meningen

Het volk aan de macht! Als de elite vindt dat we ons aan allerlei internationale verdragen moeten houden, of aan elementaire beschaving, dan trekken wij ons daar niets van aan! En als jongeren liever kroketten eten dan paprika, wie zijn wij dan om hen tegen te spreken!

Als je denkt dat een examen met vragen over een tekst ondersteuning is van die tekst; als je denkt dat je een tekst pas goed leest door te stoppen als het je allemaal te veel wordt en dan de tekst te verscheuren; als je zonder je ook maar een beetje in een onderwerp (in dit geval: de discussie over het leesonderwijs) te verdiepen de meest groteske meningen verkondigt, dan kun je misschien een enorm leesplezier hebben. Maar de meest elementaire leesvaardigheid heb je daarmee nog altijd niet.

Deze column verscheen eerder bij Marc van Oostendorps webpagina bij Neerlandistiek.