Het is een decennia oude discussie: moeten de veranderingen naar duurzaamheid van onderop plaatsvinden (bottom-up), of juist bovenover (top-down)? Allebei, ja – dat is een gemakkelijk antwoord, maar ook onbevredigend: volgens welk mechanisme dan?
Rebound-effect:
energiezuinige verlichting zorgt voor
lagere prijzen per lumenuur, met
als gevolg: groei van het verbruik,
o.a. in de tuin.
Maar wie druk doende is duurzaam, klimaatneutraal, energieneutraal en maatschappelijk verantwoord te ondernemen, kan makkelijk het zicht op het grotere geheel uit het oog verliezen. Begrijpelijk: de aandacht moet nu eenmaal uitgaan naar de tijdige levering van apparatuur, naar de financiering van de toenemende voorraden, naar de verbetering van de omvormer die gelijkstroom in wisselstroom omzet, of andere praktische zaken die de ondernemer of projectontwikkelaar nu eenmaal moet organiseren. Hoe het eigen handelen doorwerkt in een groter systeem is dan even niet aan de orde.
Laat ik daar dan maar wat over zeggen.
Waarschuwing: onderstaande passages kunnen ernstige schade aan uw motivatie toebrengen. Maar die komt bij doorlezen wel weer terug.
In het grotere systeem worden de prachtige initiatieven goeddeels opgevreten door verschillende ontwikkelingen. De belangrijkste: voortdurende groei van het inkomen, van de wereld, een regio, een land, een individu. De ervaring is dat extra inkomen ook altijd extra energie-, grondstoffen- en milieugebruik met zich meebrengt, en dat de groei van het aantal en de geavanceerdheid van de bottom-up-initiatieven die inkomensgroei amper of helemaal niet kunnen bijbenen.
Daarnaast: het rebound-effect, oftewel de Jevons-paradox. In het algemeen werkt het aldus: een technologische verbetering zorgt voor verhoogde grondstof- of energie-efficiency en daarmee samenhangende kostprijsverlaging. En daardoor stijgt de vraag voor dat product of dienst, of kunnen de bespaarde gelden voor andere energievretende activiteiten worden benut. Zo daalt door spaarlampen de prijs per lumenuur licht waardoor er meer verlicht wordt, en/of de besparingen opzij worden gezet voor een extra stedentrip. Per vliegtuig, uiteraard.
Twee economen, van Tilburg Universiteit en McGill Universiteit in Canada, hebben via een speltheoretisch onderzoek laten zien dat om deze redenen alleen harde grenzen (absolute grenzen aan de vervuiling) effectief zijn.
Maar als die grenzen er zijn, is er nog iets om rekening mee te houden. Specifiek voor sectoren die onder (Europese) emissiehandel CO2 vallen, zoals elektriciteit, bepaalt uitsluitend en alleen de hoogte van het emissieplafond de CO2-uitstoot van die sector. Alle acties zijn slechts middelen die tot dat doel (het plafond) leiden. Wie een windturbine bouwt, of elektriciteit bespaart, draagt niet bij aan verlaging van de uitstoot. Hij of zij draagt er aan bij dat ergens anders in de sectoren die onder de emissiehandel het equivalent van die windturbine of elektriciteitsbesparing achterwege kan blijven. Of anders gezegd: wie door productie van duurzame elektriciteit de CO2 terug wil dringen, is er niet met een windmolen of een blok zonnecellen: hij of zij moet ook nog eens ofwel politiek afdwingen dat het plafond naar beneden gaat, ofwel emissierechten opkopen en vernietigen, bijvoorbeeld via
http://www.co2markt.eu/home/.
Het beeld is wel duidelijk, vind ik: het enthousiasme, de inspiratie, de drive is vooral bottom-up; maar als niet top-down absolute grenzen worden ingesteld, blijft het dweilen met de kraan open. En als die absolute grenzen er dan zijn, is uiteindelijk de enige effectieve actie die grenzen verder naar beneden brengen. Maar er zijn maar weinig beleidsmakers bereid top-down te doen wat nodig is. Dat geldt zeker voor Nederland. Dat zal dus door de Vereniging van Duurzame bottom-uppers moeten worden afgedwongen.
Column verschenen in Energiegids.nl, 9 april 2011 en op Natuurlijke Wereld.
Reacties (16)
Flauwekul. Juist het rebound-effect toont aan dat een absolute, harde grens onmogelijk is. Er kan geen technologische vernieuwing zijn, er kan geen energiezuinige zonnecel/windmolen worden geproduceerd zonder enorme uitstoot van CO2 tijdens het productieproces onder een harde bovengrens.
Er is een enorm probleem zoals hierboven gesteld, zie vooral ook nog even hier!
(vergeet de titel en alleen onderstaande deel 1 volstaat):
Is er dan geen oplossing aangezien bottom-down (nog?) niet goed genoeg werkt?
Ja, ecologisch/zelfvoorzienend/cradle-to-cradle leven. Uiteindelijk zal iedereen dat moeten doen.
*zet de rijkgevulde koelkast nog een tandje hoger n.a.v. de warme zomerdag*
Jean Paul van Soest heeft een blinde vlek of twee.
– er is een overvloed aan duurzame energie, dus laat branden die lampen, maar wel op groene stroom.
– Dat boven of onder, overheid of zelforganisatie, zijn 2 verschillende dimensies, ze treden dus tegelijk op.
Wat van soest kennelijk ook niet opvalt is dat onze overheid corrupt is, hij is kennelijk lid van CDA of VVD. Hoe blind moet je zijn om wel te constateren dat CO2 handel niet werkt, maar niet te beseffen dat deze partijen verantwoordelijk zijn voor deze constructie.
Kennelijk ziet hij ook niet dan in andere landen niet vertrouwd wordt op CO2 handel, maar dat ze daar gewoon hard bouwen aan duurzame opwek capaciteit, vooral windparken.
Wereldwijd wordt er sinds 2009 meer windparkvermogen dan fossiele opwekvermogen gebouwd.
Zonnepanelen en windmolens komen uit fabrieken, heb je meer stroom nodig, dan bouw je meer fabrieken. Gaat ook een stuk sneller dan kerncentrales bouwen.
De meeste mensen wonen in een eigen huis, daar is geen groot bedrijf aan te pas gekomen, maar er is vorm van zelforganisatie opgetreden en de lokale overheid heeft daar op ingespeeld.
Van Soest zit helemaal verstrikt in de overheids advisering, de bestuurders die bezig zijn de maatschappij een poot uit te draaien, om hun fossiel belangen veilig te stellen.
Typisch Nederlandse corrupte onder bestuurders.
Maar elders worden landen wel degelijk duurzaam.
Daar volgen ook de overheids maatregelen, zoals bijvoorbeeld het feed-in tarief.
In Nederland moet duurzaam van onderop komen en dat kan ook goed, al zal het rechtse regime nog veel schade proberen aan te richten
Zet zelf een klein stapje, werk mee aan jouw stukje van het regionale windpark.
Op die manier is de rijksoverheid niet nodig.
http://www.duurzamebrabanders.nl/Waarde_cre%C3%ABren_met_een_regionaal_windplan
@2 Duurzame energie verspillen omdat het duurzaam is. Lekker duurzaam zeg. Ex biomassa is het potentieel voor duurzame elektriciteit in NL slechts een paar honderd PJ van de 3500 die we per jaar verbruiken. Zonder vraagreductie is duurzaam opwekken water naar de zee dragen.
Bovendien, zolang die windmolentjes van jou op subsidie in plaats van wind draaien is het veel goedkoper om mensen kwantitatief bewust te maken van het energiegebruik in en rond hun eigen huis en autootje zodat ze daar, bottom-up, duurzame keuzes kunnen maken.
“- er is een overvloed aan duurzame energie, dus laat branden die lampen, maar wel op groene stroom”
In 2009 hadden we ca 5% duurzame stroom, waarvan ca 1% wind, 4% biobrandstof en een verwaarloosbaar beetje zonne energie. Willen we op en dag met gemiddelde wind 100% duurzaam, moeten er dus minimaal 20x zo veel capaciteit komen. Tegelijkertijd moeten we dan ook 20x zoveel bio brandstof gaan produceren, anders moeten het er nog meer molens bij en dan reken ik de steeds toenemende vraag niet eens mee. Waar halen we dat allemaal vandaan, waar zijn die duizenden vierkante kilometers om dat neer te zetten? Hoeveel trekt Jan Modaal nog extra op zijn al peperdure energierekening?
Alle wind en zonne energie moeten ook nog allemaal conventionele backup hebben voor als er niet genoeg wind/licht is, dus je moet ook nog een gelijke capaciteit (stilstaande) conventionele centrale’s onderhouden en afschrijven. En hoe groen is die windmolen echt, als je ook meerekend dat de conventionele centrale regelmatig moet opstarten als het niet hard genoeg waait?
Kortom 100% duurzaam is voorlopig een utopie en zonder (semi duurzame) kernenergie gaan we er in de komende 50 jaar niet eens bij in de buurt komen.
Sorry anton, domme ongeinformeerde redenering.
De fossiele opwekkers volgen de steeds varierende vraag als sinds ze fossiele stroom leverne.
dat kunstje hebben ze goed in de hand, me langzame en snel regelbare centrales en supersnelle eenheden. in de orde van een dikke dieselmotor.
De variatie van wind en zon, kost ze in de orde van 1% rendmenstverlies ipv 40% rendement is het 39%. Over dit “probleem” hoor je alleen notoire onzin verkopers die kernenergie promoten, als ze al gepensioneerd zijn, en niet meer professioneel op hun geklets kunnen worden aangesproken.
De centrale zelf hoor je er terecht niet over.
Die knijpen hun handen dicht dat niemand ze op hun rendement van 40% aanspreekt.
Als je de link volgt in mijn verhaal, en ook begrijpt, dan moet je erkennen dat in mijn aanpak windenergie zonder subsidie kan.
Ook met de 7 miljard subsidie voor de fossiele kant.
Bovendien heb ik een regionale windpark ontwerp aanpak ontwikkeld, die een mooi landschap met windmolens kan opleveren. Het straat dan zeker niet vol en er wordt toch genoeg duurzame energie opgewekt
Je maakt de veel voorkomende fout onder fossielen, om alle huidige verstookte fossiele energie met windmolens op te willen wekken.
Mijn benadering is om alleen het stroomverbruik van consumenten duurzaam te maken. Incl de stroom voor de warmtepomp en de elektrische auto.
Hier is een stroomrekening van een gezin in 2035 http://bit.ly/energierekening_2035
Wat opvalt is dat de energie niets meer kost, wel zijner nog financieringskosten en dienstverlening, en een extreem hoge staatsbelasting voor alle corrupte daden van de afgelopen rechtse regimes.
Bedrijven en de overheid moeten dan nog duurzaam worden.
Dat gaat via duurzaam inkopen en het reorganiseren van de bedrijfsprocessen
De bedrijven die dat het best doen, overleven, de achterblijvers worden geboycot door hun klanten.
Kunnen we ajb op basis van sluikreclame/ spamming verstoken blijven van Henk Daalders onsamenhangende, vreselijk geschreven en met direct eigenbelang doordrenkte meningen?
Hallo Jan Paul,
Het klopt dat men de CO2-uitstoot verder kan terugdringen met het opkopen (en vernietigen) van rechten via de CO2markt, alleen het politiek afdwingen van een verlaging van het emissieplafond is mij onduidelijk. Er bestaat namelijk al een regeling hiervoor, die ook gezien kan worden als top-down. Het aantal emissierechten dat wordt vrijgegeven (dus het emissieplafond) wordt ieder jaar lager, waardoor er in 2020 21% minder CO2 wordt uitgestoten dan in het jaar 2005. Het emissieplafond lijkt mij dus een duidelijk voorbeeld van een absolute grens, die ook elk jaar strenger wordt.
@6
Vind het wel grappig, zo’n komisch nummer dat zichzelf serieus neemt en na 40 woorden zelf van de wijs raakt.
@1 Het is omgekeerd: het is niet zo dat het door rebound-effecten onmogelijk is een absolute grens in te stellen, maar vanwege rebound-effecten is een absolute grens (quotum, plafond) juist nodig, omdat anders de initiële CO2-winst ‘weglekt’.
Inderdaad, @7, het huidige emissieplafond is daarvan een voorbeeld. Dat is wat ik bedoel: als er eenmaal zo’n absolute grens is, zijn verdere acties zoals spaarlampen of windmolens middelen om aan dat plafond te voldoen, ze maken op zichzelf het plafond niet lager. Dat moet politiek worden afgedwongen, of inderdaad via het uit de markt kopen van emissierechten, goed en zinvol initiatief.
@2 Vroeger had ik op school wel eens lessen in ‘begrijpend lezen’: proberen een tekst te snappen zonder er eigen opvattingen in te projecteren of er meteen een oordeel over te hebben. Gezien wat je me allemaal toedicht wordt dat vak al lang niet meer gegeven.
Het is omgekeerd: het is niet zo dat het door rebound-effecten onmogelijk is een absolute grens in te stellen, maar vanwege rebound-effecten is een absolute grens (quotum, plafond) juist nodig, omdat anders de initiële CO2-winst ‘weglekt’.
Hmmm.. waarom blijf je dan niet de prijs verhogen (van koolstof)? Want een prijs is in principe een gepersonaliseerd quotum. Hoe verdeel je emissierechten op basis van een quotum?
@10 Hoge prijs voor koolstofemissies resulteert een een ‘quotum’ (maximum uitstoot), quotum koolstofuitstoot resulteert in een prijs. De twee mechanismen zijn elkaar spiegelbeeld. De keuze voor de een boven de ander is een kwestie van smaak, in brede zin des woords.
We hebben nu voor industrie en elektriciteit een quotum in EU: het ETS. Verdeling vond eerst plaats door de rechten gratis weg te geven, in een volgende ronde wordt voor sommige branches, waaronder elektriciteit, een veiling van de rechten gehouden.
@sjap
Mijn eigenbelang is een duurzamer wereld, verder is het vrijwilligerswerk.
En met kennis van zaken.
Iedereen mag overal een mening over hebben. Maar een mening die voorbij gaat aan feiten die niet veranderd kunnen worden, is al gauw onzin.
Daar reageer ik op.
En ik wijs op een uitweg.
De beste en de snelste, naar mijn mening.
Je zou voor de verandering wat nieuwe kennis tot je kunnen nemen, daar wordt je mening relevanter van.
@11
CO2 handel kan hooguit werken als de CO2 markt echt vrij is.
Maar de CO2 markt wordt beheerst door overheden die de plafonds vaststellen en toch nog miljarden subsidies geven
En dan zijn er nog extreem grote marktpartijen die de CO2 markt naar believen kunnen verstoren.
CO2 handel is een domme keus, maar hij komt dan ook bij het CDA vandaan.
CO2 belasting is veel effectiever en transparanter.
Dat het quotum niet werkt blijkt we uit de bouw van vele kolencentrales. Zogenaamd met een levensduur van 30 jaar.
Maar gebouwd in het rotsvaste vertrouwen dat de CO2 kosten niet van belang zijn.
Zo goed werkt die CO2 handel dus niet.
Daarnaast zijn er criminele bestuurders die blijven volhouden dat kernenergie geen CO2 uitstoot veroorzaakt. Maar naarmate de uranium ertsen armer worden, stijgt de CO2 uitstoot van het opwerken van het uranium explosief, tot voorbij die van een kolencentrale. Daarvoor moet een atoomstroom verkoper gewoon CO2 rechten gaan kopen. Kost toch bijna niets
O, en of de veranderingen naar duurzaamheid van onderop moeten plaatsvinden (bottom-up), of juist bovenover (top-down)? “Allebei ja”. En omdat ik een tijdje terug hier al eens van gehoord had las ik toevallig net dit stukkie. Kent u dat…Resysta®?
Is een uitstekend alternatief voor tropisch hardhout: water resistent, stevig en identiek aan tropisch hardhout (samengeperst, 60% rijstschillen + 22% zout + 18% mineralen oliën). Moet alleen nog doordringen bij fabrikanten/ importeurs, consument en de politiek. Van GL nooit iemand over gehoord, sowieso niemand die zich er hard voor heeft gemaakt…
Nou, bij deze dan.
Mooi spul: een soort houtvrij, waterdicht en weerbestendig MDF.. Hopelijk wordt ’t populair!
Van dit soort ontwikkelingen word ik vrolijker dan van aankondigingen van de nieuwste i-gadget, eerlijkgezegd.
Ook omdat het vnl. van afval wordt geproduceerd loupe. En er niet speciaal extra gewassen/ landbouwareaal voor gebruikt hoeft te worden zoals voor biobrandstof. Anders is dat ook weer vestzak – broekzak natuurlijk. Oke, het energieverbruik van het transport naar en in de fabriek voor persen/ zagen zal niet onaanzienlijk zijn. Kan je echter wegstrepen tegen de diesel voor de motorzaag/ vrachtauto en CO2 gedoe en de donaties voor de stichting Aap…