DATA - Grote bouwprojecten en Nederland: het lijkt geen goede combinatie. Alleen al de verbouwing van het Rijksmuseum en de Noord/Zuidlijn kosten jaren meer tijd dan gepland en worden miljoenen duurder dan begroot. En dit zijn nog maar twee voorbeelden uit een reeks grote bouwprojecten die uit de hand loopt. Het lijkt wel of ze per definitie nooit binnen budget en planning passen.
Maar is dit echt zo? Hoe vaak gaat het mis bij grote bouwprojecten? En gaan alleen overheidsprojecten zo mis of ook de bouwplannen in opdracht van private instellingen? Gaat het in de Randstad vaker mis dan in de rest van het land? En is het iets van de laatste jaren of zijn bouwdebacles van alle tijden?
Zelf kunnen we wel een lijst maken met de voor de hand liggende projecten als bijvoorbeeld de megaverbouwing van het Utrechtse stationsgebied. Maar hoe zit het met bouwprojecten in Deventer, Leeuwarden of Breda? Dit willen we landelijk in kaart gaan brengen. Met zijn velen weten we veel meer dan met alleen de redactie en vele handen maken licht werk. Sargasso slaat daarom de handen ineen met Altijd Wat van de NCRV. Maar we hebben ook uw hulp nodig.
Waarom is het belangrijk om mee te helpen?
Het gaat in vrijwel alle gevallen om belastinggeld. Veel belastinggeld. Sporadisch wordt er wel over dit soort bouwprojecten bericht, maar het overzicht ontbreekt. Samen met u willen we proberen dit overzicht te krijgen – uit het hele land. Het kost niet veel tijd.
Gegevens gezocht
We zijn dus op zoek naar gegevens over grote bouwprojecten van de afgelopen twee decennia in alle delen van Nederland. Dat hoeven niet alleen horrorverhalen te zijn, ook projecten die wel binnen planning en budget vallen zijn interessant.
Wat is een ‘groot’ bouwproject? Alle projecten die boven de 1 miljoen begroot zijn rekenen wij onder groot. Dan kunnen we later bekijken of we extra onderscheid maken tussen projecten die vele miljoenen of enkele miljoenen kostten.
Wat willen we allemaal weten? Locatie gemeente (waar bevindt het project zich), naam project (roepnaam), opdrachtgevers (bijv gemeente, Rijkswaterstaat, ProRail), afgerond, ja/nee, begindatum, (geplande) einddatum, begroot bedrag begin, (gepland) begroot bedrag einde, data en budgetten met bron erbij.
Dit is de spreadsheet om de data in te stallen.
Belangrijk voor ons is dat zo veel mogelijk vakjes zijn ingevuld. Dan kunnen we het beste op zoek naar patronen. Ook moeten de gegevens onderbouwd zijn met een betrouwbare bron, dan kunnen we verifiëren waar de informatie vandaan komt. Elke helpende hand, al vult u maar één regel in, is van harte welkom. Kunt u niet overweg met de spreadsheet, mail dan de informatie naar ons.
Lees hier een korte handleiding.
Bij vragen/opmerkingen mail naar erik punt bloem at ncrv punt nl, of naar data at sargasso punt nl, dan sturen wij het door.
Voor inspiratie:
Foto Flickr Breyten Ernsting
Reacties (14)
Op archined verscheen vandaag een interessant artikel over Arnhem Centraal, een flink uit de hand gelopen project.
Slecht plan dit onderzoek. Je zult voornamelijk reacties krijgen betreffende gefaalde projecten, want die vallen nu eenmaal meer op. Met de data die je verzamelt valt dus weinig tot niks te bewijzen.
Ligt eraan wat je met de data doet. Je moet ook nog eigen onderzoek plegen. Plus we vragen expliciet ook om projecten die wel goed zijn gegaan.
Ik kan me herinneren dat d’r een jaar of wat geleden een onderzoek is geweest naar kostenoverschrijdingen in de UK, en de oorzaken/achtergronden daarvan. Wat ik me daarvan kon herinneren was dat het niet zozeer aan de bouw/techniek lag, maar vooral aan de continu maar veranderende wensen van de opdrachtgevers. Zie de betuwelijn: meer veiligheid, overal tunnels, etc, etc.
Klopt, heel vaak worden dergelijke overschrijdingen veroorzaakt door steeds maar weer veranderende eisen van de overheid zelf en dat is echt bij alles wat de overheid aan besteed, van renovatie/verbouwingen/nieuwbouw tot en met de aanschaf van bijv. een pantservoertuig.
Deels komt dat ook door de bouwbedrijven omdat die geen nee zullen zeggen tegen veranderde eisen omdat dat weer extra geld oplevert.
Ook komen overschrijdingen vaak doordat de overheid het onderste uit de kan wil hebben bij aanbestedingen waardoor bouwbedrijven dan een offerte uitbrengen die aan de absolute minimum eisen van de opdracght voldoet tegen zeer lage kosten, echter als het project dan eenmaal onderweg is en de opdracht binnen is en er meer werk te voorschijn komt dan wordt de overheid het vel over de oren getrokkken omdat men dan contractueel vast zit aan die aannemer/leverancier.
Wat de overheid eens moet doen is stoppen met de regel dat men probeert de goedkoopste aanbieder te nemen die voldoet aan de eisen maar eens verder gaat kijken dan haar neus lang is en een aanbieder neemt die misschien niet de goedkoopste is maar tevens ook niet de duurste is bij evt. meerwerk, dan ben je bvaak net zo duur uit maar dan kan je wel beter van te voren inschatten hoeveel iets gaat kosten ipv iedere keer maar weer voor verrassingen komen te staan die niet begroot zijn.
Robert Bell schreef eind jaren ’90 Worst Practice, in het Nederlands ‘De Bodemloze Put’ (isbn 9069350165). Hij analyseert daarin het uit de hand lopen van megaprojecten als de kanaaltunnel, de Eurofighter, de Ariane 5, de Franse kweekreactor Superphenix, de Duitse Transrapid trein, het ruimtestation ISS, de Hubbletelescoop, de Amerikaanse zoektocht naar het Higgs-boson door het SSC, het C-17 transportvliegtuig, de bommenwerpers B-1B en B-2 en de radarstoorzender ASPJ.
De redenen voor mislukking en budgetoverschrijding deelt hij in in een zevental categorieën. Uitschakelen van de controle, bouwen voordat het ontwerp klaar is, leveranciers-dominantie (vendor lock-in), afschuiven van alle risico op de koper of de belastingbetaler, politieke opdeling, ‘criminaliteit als een manier van zakendoen’, en problemen en mislukkingen verheimelijken tot het te laat is om het project te stoppen.
Met uitschakelen van de controle wordt bedoeld dat er van uit wordt gegaan dat iets goed is totdat het tegendeel wordt aangetoond. In een strafproces is dat gebruikelijk: iemand is onschuldig totdat het tegendeel wordt bewezen. Maar de wetenschappelijke methode vereist het omgekeerde: eerst bewijzen dat je veronderstelling deugd voordat het als waar wordt aangenomen. In risicoviolle projecten komen de juristen tegenover de technici te staan die elkaar vinden in het afwentelen van het risico op de financier.
Met criminaliteit doelt Bell meestal op fraude en omkoping door leveranciers.
Het zou interessant zijn om te zien of Nederlandse problematische projecten (meestal infrastructurele projecten) ook op een dergelijke manier kunnen worden geanalyseerd.
Het was even zoeken, maar een voorbeeld van ‘problemen en mislukkingen verheimelijken tot het te laat is om het project te stoppen’ was het verzwijgen van de budgetoverschrijdingen van de Betuwelijn. Op 03-04-2004 kwam de Volkskrant met een onthulling dat in 1997 de regering al wist van overschrijdingen maar dat stilhield. In dezelfde krant van die dag hadden ze een soort van analyse van de Deense econoom Flyvbjerg: “Iedereen liegt over de kosten en opbrengsten om projecten maar te laten doorgaan”.
Klinkt interessant. Dank.
Kalief: Flyvbjerg: “Iedereen liegt over de kosten en opbrengsten om projecten maar te laten doorgaan”.
Lijkt me ook niet beperkt tot uitsluitend bouwprojecten. Zie ook JSF, IT-projecten, enz.
Gebeurde ook bij de Noord/Zuidlijn, naast allerlei andere puinhopen. Het boek van Bas Soetenhorst is erg goed.
De oorzaken van die overschrijdingen zijn inmiddels wel bekend. Deze projecten zijn politiek-geïnitieerd, dwz er is geen keiharde business-case. En om in de politiek een besluit erdoor te krijgen is het niet slim om met de complete projectomvang en de werkelijke kosten aan te komen. Dat is namelijk altijd te duur.
Dus wat gebeurt er.. het project wordt “versimpeld” en dus tegen een fractie van de kosten voorgesteld… en aangenomen.
Vervolgens ontwikkelt het project zich terug tot de werkelijke omvang en de werkelijke kosten (ook door ambtelijke “beperkingen”).
De politieke besluitvorming TIJDENS het project is dan nog niet in beeld. Die laatste staat overigens ook garant voor overschrijdingen met tientallen procenten.
Het effect van de gevolgen van de aanbestedingsregels kun je ook op tientallen procenten zetten (goedkoop is doorgaans duurkoop).
Al met al: de politiek (lees: openbaar bestuur) is in de huidige structuur de beste garantie voor ernstige kostenoverschrijdingen.
Misschien moeten we nu net als in de UK gewoon eerst maar eens voor die opvolger van de JSF kiezen …. Dat is die JSF die gewoon verticaal kan landen .. De hogesnelheidslijn kost waarschijnlijk ook alleen maar zoveel meer omdat er zoveel haast mee gemaakt moet/moest worden van brussel
Ach, als je wil lachen, dan hoef je enkel maar naar de plannen voor (tegen?) de stad Groningen te kijken. Van Damsterdiep naar de Grote Markt, ondertussen uiteraard even langswippende aan het Zuiderdiep. Menig project, waarvan menig Groninger & Ommelander zegt: ’t is ook altied wat…
hoofdoorzaak van uitloop/stagnatie&overschrijdende kosten is de afwijkende aanbestedingsregels&onnodige overhead/toezicht vanuit/bij vooral overheden/rijksinstellingen. Tevens worden projecten vantevoren bewust te laag ingeschat/uitberekend om maar door het parlement/gemeenteraad heen te krijgen. Verder is er wel (te veel) toezicht vanuit opdrachtgevers, maar die zijn vaak of onbekwaam/onkundig/onervaren(=zogenaamd “goedkoop”) en/of hebben geen bevoegdheid tot handelen/verrekenen>beslissingen, en dus voortgang/doorgang project, worden door hoger hand genomen>en ook daar ontbreekt vaak de vakkennis/-kunde waardoor dan maar weer een “ingenieurs-/adviesbureau” onder het motto “uurtje factuurtje” wordt ingeschakeld. Bij overheden werken vaak mensen op die functies die daar dmv weg-promoveren/arbeidsongeschikt zijn belandt, gemeente A’dam is daar een goed voorbeeld van>resultaten zijn daar dan ook naar. Projectleiding wordt dan meestal uitbesteed/ingehuurd, waarbij het dan een zeldzaamheid is als diezelfde projectleiding “de rit/project uitzit”. Maar dat is wel handig>vorige projectleider is weg, nieuwe projectleider heeft dan part nog deel aan goedkeuringen/opdrachten van vorige projectleider etc.etc.
aanbesteding/uitvoering in NL behoord, net als de rest in de wereld, zo te gaan: opdrachtgever/overheid wil een weg van A naar B, regelt alleen de benodigde vergunningen(en dat is al lastig genoeg voor ze), aannemer(-s) en/of ingenieurs-/adviesbureau geven de aanneemprijs incl. garantie-/onderhoudstermijn. voorwaarde is wel dat het werk dan ook geheel conform aangeboden ontwerp worden uitgevoerd, plus dat onkundige&tegenwerkende ambtenaren worden uitgeschakeld. misschien zien we in NL dan ook eens buitenlandse aannemers, want met huidige aanbesteding/toezicht begint geen één daar aan namelijk.