Dromen van wonen

Daadkracht is de boodschap van deze coalitie. Echt imponerend willen de daden nog niet worden: we roken aan de bar, rijden met 130 naar huis en timmeren een inbreker naar buiten. Maar met het strafbaar stellen van illegaal verblijf, een PVV ideetje, wil het nog niet zo lukken. Dat is ook prima, want wat moet je met 50.000 nieuwe criminelen erbij?

De regering Rutte heeft niet per definitie ongelijk, vind ik. De VVD en het CDA waren keurige partijen, hetgeen niet zo maar weg kan zijn. Beleid mag worden gemaakt op het vlak van de huren, huurtoeslag en doorstroming, zolang de sociale doelstelling van de huisvesting in stand blijft. Dat mag zelfs als er niets gedaan wordt aan de subsidie op villa’s door de hypotheekrente aftrek. Als het verstandig beleid is, mag het ook krachtdadig zijn. Liberaler kan ik het toch niet maken. Maar helaas: de vorige regering deed bijna alles fout, maar had nog gevoel voor de sociale kant van het wonen.

In 1902 werd met de woningwet een begin gemaakt met de sociale volkshuisvesting. Dat beleid werd gebouwd op de wantoestanden van de revolutiebouw uit de 19e eeuw. Voor Nederland is dit een geweldige overheidsinterventie geweest. Het leverde op: De grootste voorraad goedkope huurwoningen van de ons omringende landen; Een egalitaire samenleving en een geemancipeerde arbeidersklasse, zonder extreme achterstandsbuurten; Een behoorlijk niveau van wonen, ook door die minst verdienenden.

Nadelen van die overheidsbemoeienis zijn in de loop der tijd ook aan het licht gekomen. Goedkoop wonen op plekken van schaarste( grote steden) pakt slecht uit. Daardoor groeide gesjoemel met de woonruimteverdeling en illegale onderverhuur. Arme bevolking in grote steden, rijke in omringende dorpen.

Het thema hypotheekrente (het H-woord) overheerste opnieuw de inspiratie op de woningmarkt vlot te trekken. Wie wil kan op p.46 van het Regeerakkoord wel wat gedachten sprokkelen, al zaten de meesten al lang in de pijplijn. In de financiele bijlage gaat het iets precieser: “Het aantal woningwaarderingspunten wordt in regio’s met schaarste verhoogd met maximaal 25 punten, afhankelijk van de woz-waarde”.

Daarover is de Woonbond terecht in een soort kramp geschoten. Want: de oppervlakkige logica is evident: de goedkoopte van wonen op plekken van schaarste moet worden teruggedrongen, dat is een logisch denkbeeld. Alleen, door de beoogde maatregel wordt niet het brede huurniveau aangepakt, maar worden woningen uit de goedkope categorie verdreven, waardoor de schaarste aan goedkope woningen wordt vergroot! De starters op die geselecteerde woningmarkten zullen het nog moeilijker krijgen een huis te vinden.

Laat de woningcorporaties dat probleem maar oplossen, zal men tegenwerpen. Maar die zijn al gepakt door de vennootschapsbelasting en de Vogelaarheffing. Dat het parlement zich bemoeide met de huren, alleen inflatievolgend huurbeleid, maakte het niet beter. De vrij besteedbare middelen werden daardoor verder beperkt. Inmiddels is de Vogelaar-heffing door de rechter afgeschoten; die heffing wordt ingetrokken. De vennootschapsbelasting zal mogelijk door het Europese Hof worden getoetst. Juist op een moment dat de volkshuisvesting moet verzelfstandigen naar een autonome woonsector, zijn de financiële mogelijkheden voor de woningcorporaties beperkter dan ooit. Dat is geen handig beleid.

Nog zo’n thema: de doorstromingsheffing. Het begrip stamt uit de jaren zeventig. Later zijn we het “scheefwonen” gaan noemen, maar het springende punt is altijd het zelfde gebleven: hoe krijg je mensen, die ooit terecht in een gesubsidieerde woning kwamen, hun huis uit als ze iets veel beters kunnen betalen? Niet proberen daar een systeem van te maken, zeiden de corporaties, want het levert je inkomenswijken op, die sociaal ongewenst zijn. Daar zit iets in. Een oude senator van de PvdA had daar wel een genuanceerder ideetje voor:

• “Sociale verhuurders bieden binnen de doelgroep contracten aan voor vier jaar, met de bepaling dat de huurder als hij daarna buiten de doelgroep valt, in de daarop volgende vier jaar zijn huur zal zien stijgen naar een op taxatiewaarde gebaseerde huur.” (prof. D. Wolfson, Evaluatie Nota Heerma, VROM, 1999)
De regering Rutte maakt daarvan:
• “De doorstroming op de huurmarkt wordt bevorderd door voor huurders van een gereguleerde woning met een huishoudinkomen van 43.000 euro een maximale huurstijging van inflatie + 5% toe te staan.” (p.46, Regeerakkoord)

Ik ben in een milde bui, dus ik zal dit geen onzin noemen. Het is alleen geen vlees en geen vis. Zeker, na de crisis zijn de banken terughoudend, dus van 3 x die 43.000 is nog niet veel woning te koop. Maar als je drie keer een huurverhoging van inflatie + 5% aan de broek hebt gekregen, dan wil je wel. De bankier die de nieuwe variant van de hypotheek zonder waarborg wil verkopen staat al gereed. Waar vraag is, ontstaat een aanbod. Rutte c.s. zullen dat niet verbieden, want dat is toch een gezond marktgebeuren? Maar heette de crisis die we net hebben gehad niet de ‘sub-prime crisis’, toen de Amerikaanse liberalen dachten dat iedereen wel in een koophuis kon wonen?

De laagste inkomens die niet verhuizen, worden nog even niet gepakt. Maar als starter op de woningmarkt in het westen ben je slecht af. En als hardwerkende Henk en Ingrid, die twee inkomens binnen brengen, al helemaal. De corporaties mogen je niks verhuren als je gezinsinkomen boven de EU norm uitkomt (33.000 euro) en de banken mogen en kunnen je niet financieren.

Het idee van 25 punten woonwaardering extra is slecht voor starters, voor de huurmarkt, voor de doorstroming, voor de arbeidsmobiliteit. Krachtdadig? Neen. Hervormend? Neen. Als er denkbeelden zijn over een beter woonbeleid, over het vlottrekken van de woningmarkt, dan worden ze secuur verborgen gehouden. Deze coalitie heeft meer op met bedrijven en grootverdieners, dan met Henk en Ingrid.