Dit is de laatste aflevering in de serie “Wie heeft de crisis veroorzaakt?” Er is geen college gegeven maar een paneldiscussie georganiseerd. In het panel zitten een journalist, een econoom, een politcus, een toezichthouder en een bankier. Ik doe hiervan geen verslag omdat U het zelf kan bekijken (zie hier onder). Ter afsluiting heb ik een een nabeschouwing geschreven. De collegeserie mag dan wel beeindigd zijn, de crisis gaat door… Voor de duidelijkheid: dit is mijn visie, ik pas toe wat ik geleerd heb tijdens de colleges.
Het is misschien geen core-business, maar een ding weet ik zeker: betrouwbaarheid en degelijkheid zijn een essentieel onderdeel van het bankiersbedrijf. Aan banken vertrouwen we ons geld toe. Sinds mensen hun geld in bewaring geven bij de eerste banken, zoals de Amsterdamsche Wisselbank, is een degelijk imago essentieel. Ewald Engelen liet de afgelopen weken zien dat de moderne façade van banken allang niet meer bestaat uit een imposante gevel van marmer en glas (ook al hebben zie die vaak nog wel) maar vooral uit de verhalen die ze vertellen over voordelen van financiële innovatie en geavanceerd risico-management.
In negen colleges lieten Ewald Engelen, Tijo Salverda en Karel Williams zien wat zich de laatste dertig jaar achter die façade heeft afgespeeld. Hoewel banken “makelaars in geld” zijn, zitten zij zelf op dit moment helemaal niet zo goed bij kas. De afgelopen dertig jaar zijn de banken veranderd in broodmagere gratenpakhuizen. Bij de gemiddelde Nederlands bank is 96% van het geld dat op de balans staat vreemdvermogen. Leg dat feit naast de constatering dat in geen enkele sector de salarissen zo hoog zijn als bij banken, dan weet je ook wat er met dat geld is gebeurd. Al die jaren hebben zij de schijn opgehouden en iedereen verteld dat zij met behulp van geavanceerd risico-management alles onder controle hadden. Maar niets is minder waar gebleken: met goedkoop geld zijn onverantwoorde risico’s genomen die hen uiteindelijk fataal werden. Het geld dat daarmee is verdiend werd op eigen rekening gestort en toen het mis ging in 2008 is de maatschappij als dank opgezadeld met de schillen en de dozen.
Achter die mooie façades van de banken werken geen goden, maar gewone mensen zoals u en ik die af en toe iets te hebzuchtig zijn, of gewoon domweg crimineel. Ze zien er niet uit als boeven, integendeel, ze dragen mooie pakken van wel 5000 dollar, maar het zijn wel degelijk criminelen die er met de poet van vele miljarden vandoor zijn gegaan. Het is verbijsterend om te zien dat er nog niet één is opgepakt. Integendeel, zowel in Amerika als Europa hebben de masters of the universe nog steeds grote invloed op het gevoerde beleid. Nu het feest voorbij is hebben banken te weinig kapitaal om de klap op te vangen van de noodzakelijke schuldafschrijvingen van hypotheken (Amerika) en van overheden (Europa). Daarom wordt de rekening verhaald op de burger. Amerikaanse huiseigenaren die onder water zitten krijgen geen schuldreductie maar worden onteigend en de Zuid-Europese economieën worden drooggelegd door draconische bezuinigingsmaatregelen (“hervormingen”).
Maar niet alleen de bankiers zijn schuldig. Door gebrek aan interesse van de politiek en de journalistiek, die meer in sappige onderwerpen als hoofddoekjes en de capriolen van Geert Wilders zijn geïnteresseerd kunnen ze ongehinderd hun gang gaan. Ook de financiële toezichthouders verzaken hun taak: zij zijn bang de kip met gouden eieren te slachten en zijn meer geïnteresseerd in groei van de financiële sector dan in toezicht houden.
Door het ontbreken van controle en de extreem losse monetaire politiek is een criminogeen milieu ontstaan. Goedkoop geld is de grondstof voor een gigantische financiële kaartenhuis (wereldwijd 600 biljoen dollar). Sinds Bazel-II worden banken geacht zelf risico-management te doen. Het is ook te complex geworden om te controleren. Hoe, is zaak van de banken zelf. Het is de omgekeerde wereld: niet de dader maar het slachtoffer moet boeten voor de begane misdaden.
Waar je staat bepaalt wat je ziet
Een van de dingen die ik heb geleerd van de colleges van Ewald Engelen is het belang van perspectief. Kijk je naar de crisis als Noor-Europeaan of als Zuid-Europeaan? Ben je bankier of werkloos? Iedereen ziet een bepaald aspect van de werkelijkheid en we moeten er voor waken ons te beperken tot onze eigen point of view en open staan voor andere invalshoeken omdat die een ander aspect van de werkelijkheid belichten. Niemand kan alles overzien.
Engelen laat zien hoe je naar het fenomeen “bankier” kan kijken door de bril van een antropoloog. Hij gebruikt dan termen als bricolage en nomadic warmachine. De mooiste illustratie hiervan is niet ter sprake gekomen in het college maar staat in zijn boek. Op blz. 77 staat de volgende beschrijving van private equity en hedge funds:
In this section, we set private equity and hedge funds in a different frame by borrowing a Deleuzian analogy so that hedge funds and private equity are like ‘nomadic war machines’. Their value-extracting activities then become visible and intelligible in ways that are important because they allow us to develop arguments about the character of bricolage and conjunctural opportunism introduced in Chapter 2. First, hedge funds and private equity are not separate from, but rather connected to, banks in complex latticeworks. Second, devices such as shorting and derivatives are not tools to facilitate work but weapons to exert pressure and force position. Third, within this frame, questions of morality, efficiency, and social contribution are irrelevant to the practice of finance because bricolage is about working the ‘conflicts of interest’ in finance.
The concept of nomadic war machine comes from the work of Deleuze and Guattari (1988). Nomadic war machines are a marauding, rootless army – a self-organizing structure without central control that exists for itself, and where the purpose of the march from battle to battle is the journey itself. They are countercultural by instinct, separate from mainstream values, and antagonistic to dominant apparatus and modes of intervention, but nevertheless the irregulars will often be funded by the state of other dominant institutions in an attempt to harness the irregulars to do their bidding (in ways which can afterwards be denied). Our analogical use of their ideas is coherent with Deleuze and Guattari’s original concept insofar as they argue that nomadic war machine is not description of actually existing phenomena, but a representation of action that can be applied across a range of domains, including science as well as modern warfare (Deleuze and Guattari 1988).
Zo had ik het nog ooit bekeken: de “vrije markt” als oorlog, maar dan met geld.
Ideologie
De motor achter deze crisis is de ideologie van de afgelopen 30 jaar die vrijheid en markt met elkaar verwart. We gingen zoveel mogelijk dereguleren. Niet het vingertje van de politiek bepaalt wat er moet gebeuren maar de markt. Government is not the solution to our problem; government is the problem volgens Ronald Reagan. In de eeuwige strijd tussen Links en Rechts heeft Rechts nu de overhand: niet gutmenschen met hun gemoraliseer beheersen de politiek, maar de markt met marktpartijen zich niet laten leiden door moraal maar door hebzucht. Het is de tijd van de negatieve vrijheid: niemand mag en kan een ander voorschrijven wat goed en slecht is – dat leidt maar tot dwang en communisme. Niet Keynes maar Hayeck was de architect van deze tijd. Niet de democratie maar de onzichtbare hand regeerde ons.
Maar ook links is schuldig aan de crisis: na de overmoed van de jaren zestig en zeventig lijkt het wel of het denken is opgehouden. In de jaren negentig doen linkse sociaal democratische partijen mee met het vrije markt denken en dragen daar zelfs actief aan bij als ze in de regering zitten. Clinton in de Verenigde Staten, Blair in het Verenigd Koninkrijk, Schröder in Duitsland en Kok in Nederland werken mee aan de afbraak van de verzorgingsstaat en de deregulering die de aanloop is naar deze crisis.
Wim Kok verwoordt dit het beste met zijn uitspraak dat de PvdA haar ideologische veren aflegt. Misschien is dat terecht: oude leerstellingen moeten in veranderende tijden worden bijgesteld. Maar dat gebeurt niet: de veren worden wel geplukt maar er komt niets voor in de plaats. Links heeft nieuwe veren nodig en liefst niet voor elke vogeltje een ander kleurtje, maar de vraag is natuurlijk, wat dan? Hoe en op welke manier weet ik ook niet, maar zoals Karel Williams uitlegt in zijn college is het belangrijk dat het denkende deel van de natie weer aansluiting vindt bij het volk, zoals dat tijdens de wederopbouw na WO-II, het geval was.
In tegenstelling tot Rechts heeft Links moeite om een duidelijk antwoord op de problemen te formuleren. Dat was goed te zien tijdens de verkiezingen in 2010. De VVD voerde campagne met “VVD, juist Nu!”. Bij veel mensen leeft nog steeds de gedachte dat Rechts verstand heeft van economie en Links bezig is met mooie, maar naïeve plannen die alleen maar geld kosten. “Links, juist nu even niet” is de onuitgesproken gedachte. Dat dat helemaal niet waar is maakt niets uit, waar het mij om gaat is dat Links blijkbaar niet in staat is die boodschap over te brengen.
Links heeft geen duidelijk verhaal over de maatschappij en hoe het verder moet gaan. Niet alleen omdat zij onderling verdeeld is, maar ook omdat zij hierin onvoldoende investeert. Linkse partijtjes en actiegroepen lopen van kwestie naar kwestie. Alles is even belangrijk, van de bedreigde korenwolf tot klimaatverandering, kernenergie, genetische manipulatie en fracking, maar men heeft geen duidelijk verhaal over de toekomst van de samenleving en de economie. Hoe is het bijvoorbeeld mogelijk dat de huidige regering plannen durft te presenteren voor nieuwe bezuinigingen. Maar heeft u Links horen vragen, “hé VVD, juist nu”?
Hoe nu verder met de banken?
Wie een beetje de gebeurtenissen heeft gevolgd moet met verbijstering constateren dat deze fraude die heeft geleid tot de grootste financiële crisis van de afgelopen eeuw (*) onbestraft is gebleven.
Enkele banken zijn genationaliseerd, maar de overige banken die dankzij grootschalige overheidssteun nog bestaan worden nog steeds door dezelfde mensen geleid. Een van de redenen waarom de banken niet worden aangepakt is hun omvang. Enkele banken zijn zo groot geworden dat de stabiliteit van het hele financiële systeem wordt bedreigd als ze omvallen (“to big to fail”). In 2008 en 2009 zijn Amerikaanse banken door de FED met 7700 miljard dollar overeind gehouden. Het meeste geld ging naar grote banken die daardoor nog groter zijn geworden.
Door marktdeskundigen wordt altijd gewaarschuwd voor moral hazard, maar daarbij wordt altijd heel selectief naar één partij gekeken: de schuldenaar die te veel heeft geleend. Maar de crediteur die onverantwoorde risico’s heeft genomen blijft buiten schot. Met calvinistische strengheid gaat men er van uit dat schulden altijd afbetaald moeten worden. De banken, de aandeelhouders en de bankiers die minstens even zondig zijn geweest worden niet gestraft. Ook dat is moral hazard.
Monopy Tower, detail van poster gemaakt voor Occupy Wallstreet. Lalo Alcaraz.
Banken zullen in de toekomst veel beter gecontroleerd moeten worden en mogen nooit meer zo groot worden dat een faillissement het financiële systeem in gevaar brengt. Het management van banken die gefaald hebben moet ontslagen worden. Banken die dreigen om te vallen moeten genationaliseerd worden, zoals het met de ABN-AMRO en bijna met de ING is gebeurd. Na gezondmaking kunnen de goede delen weer verkocht worden. De grote winsten die in het verleden zijn gemaakt moeten teruggevorderd worden.
Maar dat gebeurt nu niet. Uit vrees voor systeemrisico worden de te grote banken gesteund en durft men het niet aan om slechte schulden af te schrijven. Democratisch gekozen bestuurders worden afgezet en vervangen door strenge bewindvoerders die hard bezuinigen. Het is de slechtst denkbare oplossing: banken worden overeind gehouden door geld aan de economie te onttrekken voor schuldaflossing. Het gevolg is stagnerende groei, en nog grotere schulden bij de overheden. Als men op deze weg doorgaat is een tweede recessie onvermijdelijk.
Selectief vergeten
Wat mij vooral opvalt bij de crisisbestrijding is dat we zo selectief leren van het verleden. De depressie in de jaren dertig was extra diep door verkeerd monetair en fiscaal beleid. Natuurlijk, de wereld is veranderd en we maken ook niet precies dezelfde fouten. Toen werden de banken aan hun lot overgelaten. Die fout wordt nu niet meer gemaakt maar er zijn ook verontrustende overeenkomsten. Net als toen wordt er nu weer bezuinigd door de overheden. De tekorten lopen op door lagere belastinginkomsten en hogere uitkeringskosten. En weer wil men deze tekorten te snel compenseren met bezuinigingen. Hierdoor krimpt de economie en wordt de crisis nog erger. We komen zo in een negatieve spiraal die leidt tot deflatie en uiteindelijk zal eindigen in een depressie.
Florence Owens Thompson, 32, moeder van 7 kinderen in Nipomo, California, maart 1936. foto: Dorothea Lange.
De crisis, die is begonnen in 2006-2007 met het instorten van de huizenmarkt in de Verenigde Staten, is nog steeds in volle gang. In de periode van 11 weken dat het college werd gehouden waren er steeds weer nieuwe ontwikkelingen. Wij naderen nu een nieuw hoogtepunt: op 9 december is er weer een Europese top. Hoe het zal aflopen weten we niet. Volgens Ewald Engelen moet het eerst erger worden voor het beter wordt. Hoe erg weet niemand, en als de politici die we nu hebben – en waar we het op dit moment even mee moeten doen – hun hoofd koel houden, kan men misschien het ergste voorkomen.
We leven in intressante tijden, vergelijkbaar met de jaren dertig. Het is fascinerend om de gebeurtenissen te volgen. We zijn, zoals Ewald Engelen het in zijn eerste college noemt ramptoeristen. De gevolen van de ramp zullen ons echter ook raken. Wij zijn zelf slachtoffer en moeten lijdzaam toekijken hoe de politiek bezig is om de ramp groter te maken door incompetent gestuntel. Of gaan we wat anders doen?
—
Voetnoot:
(*) Het is zelfs de grootste financiële crisis in de afgelopen 300 jaar, na de Napoleontische oorlog, de Eerste en de Tweede Wereld Oorlog. Sorry, ik kan me niet meer herinneren waar ik dit gelezen of gezien heb.
—
Room for Discussion:
De laatste avond was er geen college maar een paneldiscussie, georganiseerd door de studievereniging “Room for Discussion”
Het panel is als volgt samengesteld:
- Mathijs Bouman: econoom en journalist RTLZ
- Marike Stellinga: redacteur economie NRC Handelsblad
- Paul Tang: voormalig politicus en tegenwoordig econoom Boer & Croon
- Theodor Kockelkoren: directielid Autoriteit Financiële Markten
- Peter Verhaar: voormalig bankier en o.a. oprichter Alex beleggingsbank
—
Verantwoording figuren:
- Monopoly Tower: Occuprint, cc.
- Florence Owens Thompson. Bron. foto: Dorothea Lange.
—
Eerdere afleveringen:
Net als op een blog staat deel 1 onderaan. Het college “De tribale bankier” heb ik niet zelf bijgewoond. Het verslag is daarom van Dimitri. Dit is de laatste aflevering
- Deel 10: Deze crisis is nog lang niet afgelopen
- Deel 9: Groundhog Day: niets vergeten, niets geleerd
- Deel 8: De gevolgen van de crisis voor Europa in een veranderende wereld
- Deel 7: Van Kredietcrisis naar Europese Schuldencrisis
- Deel 6: Jazz voor schaduwbankiers
- Deel 5: Het nieuwe bankieren
- Deel 4: De tribale bankier
- Deel 3: De hogepriesters en hun valse beloften van financiele innovatie
- Deel 2: hyper-escalatie van een lokaal probleem naar een mondiale crisis
- Deel 1: ramptoerisme
Reacties (53)
Ten eerste is het opvallend dat men nu pas komt met dit soort opmerkingen (wist men dit destijds dan niet?), ten tweede is het opvallend dat het ECHTE probleem niet wordt genoemd. Dat zijn de banken die met hun ondoorzichtige constructies enorme risico’s namen en nu gedekt moeten worden met een blanco cheque van de burger.
Doe daar wat aan. Banken moeten geen onverantwoorde risico’s meer mogen nemen. En ban het ziekelijke gespeculeer door hedge funds uit.
Regels die na 1929 werden ingesteld, moeten nu ook weer gelden. En nooit meer afschaffen.
Dat is het mooie aan hoe de banken zich gepositioneerd hebben, je mag het echte probleem publiekelijk niet noemen want dan heeft de keizer ineens geen kleren aan, en gooi je de ruiten van je eigen economie in.
Dank voor de serie.
Zeker ook om af en toe eens na te lezen.
En dat banken boeven waren weet iedereen alleen lijkt elke generatie dat opnieuw te moeten leren en niet aan te willen nemen van zijn/haar ouders. Hardleersheid. Dat is naast de boevenbanken toch zeker een net zo groot probleem.
Als de banken en de verzekeringsmaatschappijen genationaliseerd zouden worden, dan is het probleem WEL voorgoed de wereld uit.
Waarom wil je de bevolking laten opdraaien voor de niet aflosbare nepschulden van de banken? Trek het vangnet, de centrale bank, weg. Dan is het een jaar ellende, maar dan is de ellende ook over.
Steve Keen komt met een oplossing:
http://www.youtube.com/watch?v=rGkmgnprrIU
Keens theorietjes beluisterd toen het uitkwam, ik ben, als we dan nog eens gaan bailouten, ook voor een bailout op personen niveau (jubilee), met verplichting afbetalen schuld voor schuldenaars.
Maar wat niet helemaal duidelijk werd (stomme interviewster), is of mensen die zich financieel wel goed gedragen hebben OOK die bailout krijgen.
Heel goed dit commentaar.
20 Jaar (als we het proces op zijn beloop laten) voordat de schulden afbetaald zijn. Een lost generation. Hitler kwam aan de macht dankzij de wanhoop van de mensen. Door de oorlog is een eind gekomen aan de depressie.
Occupy Wallstreet is een van de beste dingen (zie mijn laatste link!). Niet destructief maar positief protest.
Vooral zijn advies om de ecomomie departementen te bezetten vind ik een goed idee (behalve dat van Engelen dan natuurlijk). Vooral in Chicago weet ik nog wel een economie school die toe is aan verandering.
Zomaar schuld kwijtschelden is niet mogelijk (“jubelee”) – alles is met elkaar verbonden, die schulden staan ook op naam van onze pensioenfondsen.
Nou hoor ik deze mijnheer Keen toch ongeveer hetzelfde zeggen als ik al verschillende malen probeerde te suggereren:
“We should write the debt of, bankrupt the banks,, nationalize the financial system and start all over again.”
Natuurlijk is een dergelijk interview te kort om alles aan de orde te stellen. Zo begrijp ik dat hij de banken later wel wil terugbrengen onder “private ownership”, maar ik ken (en begrijp dus ook niet) het argument dat hem tot die uitspraak brengt. Ik zou dat niet doen. Maar dit lijkt me een hele verstandige man die niet lijdt aan conventionele denkwijzes, dus dat zou ik graag eens van hem horen.
Een andere vraag is die bij mij blijft hangen is de functie van het krediet. Hij beschrijft “goed” en “slecht” krediet en ik ben het zondermeer eens met hetgeen hij daar stelt. Maar hoe zit het nu met consumptief krediet? Dat lijkt mij ook “slecht” krediet, aangezien het slechts dient om de bubbel op te blazen en rente op de afbetaling ten koste gaat van de effectieve koopkracht. Misschien ben ik wel verschrikkelijk ouderwets, maar sparen lijkt mij daarentegen een bijzonder nuttige economische functie hebben.
Nu had ik al de hoop opgegeven dat ik onze economen hier op een ander denkspoor kan zetten. Misschien dat dit helpt?
De politiek, mainstream rechts en links, functioneert al een jaar of 40 als de nuttige idioot van de financiële sektor. Want er mag geen bank omvallen. Een bank moet echter áltijd kunnen omvallen; banken dienen onderworpen te worden aan marktwerking—en niet mogen wegkomen met zich afficheren als een publieke sektor. Maar om die doctrine er in te rammen hebben ze de universiteiten.
“Door de oorlog is een eind gekomen aan de depressie.”
Neeeeee! Nee! Nee! Geen oorlogspropaganda op Sargasso!
Robert Higgs on War, Taxes, and Economic Crises
http://www.youtube.com/watch?v=D62xXzTXQH8
Door sommigen (die tegen stimulering zijn in tijden van recessie) wordt beweerd dat stimulering van de economie in de jaren 30 niet heeft gewerkt. “Het was de oorlog die een einde maakte aan de depressie”.
Ja, dat is waar, maar het misverstand is dat oorlog ook een vorm van stimulering is (overheid die geld leent om mensen aan het werk te zetten). Het is alleen een heel domme manier van stimuleren. Beetje contraproductief zelfs zou ik zeggen.
Ik wil maar zeggen dat ik geen oorlogspropaganda wil maken.
Ik doe een beter voorstel: we moeten de economie omschakelen van fossiele brandstof naar duurzame brandstof. Zullen we daar eens wat meer aan gaan doen? Je kan ook meer mensen opleiden, taal onderwijs voor buitelanders, verbetering openbaarvervoer … je begrijpt wat ik bedoel.
‘Door sommigen (die tegen stimulering zijn in tijden van recessie) wordt beweerd dat stimulering van de economie in de jaren 30 niet heeft gewerkt. “Het was de oorlog die een einde maakte aan de depressie.’
– ‘Stimulering’ door de overheid is, echt, een volkomen ideologisch begrip. Het betekent alleen maar: het verder oprekken van het schuldenniveau ten bate van banken. Hoeveel krediet er dan uitkomt, kan je toch bij voorbaat niet bepalen.
Het doel van economie is níet om mensen aan het werk te zetten—ten bate van om het even wat—het doel is om zo efficiënt mogelijk met allerhande zaken om te gaan. Er is ook nooit een uitval van agregaatvraag—er zijn alleen momenten waarop het overaanbod van krediet—dat er dus was bleek te zijn geweest—duidelijk wordt: middels crisis.
De economie is dan ook nooit stabiel, maar ALTIJD onderhevig aan schommelingen—aan aanpassingen n.a.v. de individuele voorkeur, aan hoe mensen hun geld willen besteden (waarvoor mensen zich in de schulden willen steken), dus altijd instabiel. Alleen de monetaire eenheid, die mag niet instabiel zijn. Maar dat is het experiment van de afgelopen eeuw.
“Ik wil maar zeggen dat ik geen oorlogspropaganda wil maken.”
– Haha. Ik wilde het, voor alle duidelijkheid, effe aanscherpen :-)
“Ik doe een beter voorstel: we moeten de economie omschakelen van fossiele brandstof naar duurzame brandstof. Zullen we daar eens wat meer aan gaan doen?”
– Kan allemaal, prima. Maar dat is dan geen economische maatregel, maar zuiver een kwestie van beleid = dus politiek. Waar we van af moeten, is dat de overheid een open einde regeling betekent voor geldschieters…nou ja, ‘kredietschieters’ (waarmee ik een neologisme te pakken zal hebben).
‘Stimulering’ door de overheid is, echt, een volkomen ideologisch begrip.
Hoezo? De wegvallende vraag moet gecompenseerd worden. Als je dat niet doet stagneert de zaak.
het doel van de economie
is meer dan alleen maar het verdelen van schaarse goederen (wat geloof ik de klassieke definitie is). Het doel is ook zorgen voor maximale werkgelegenheid. Voor veel mensen is werk, na familie en vrienden, het belangrijkste in hun leven. Vaak belangrijker nog dan bezit (afgezien van basis behoeften).
Ik kan je argument over stabiliteit niet volgen.
En ja, ik pleit er voor dat de overheid keuzes maakt en iet alles aan de markt overlaat. Misschien was ik niet helemaal duidelijk in het artikel, maar dat is wel wat ik bedoel. Het klinkt misschien vreemd, maar er zijn op dit moment belangrijker zaken aan de orde als deze crisis – ik bedoel de noodzakelijk afbouw van fossiele brandstof.
‘De wegvallende vraag moet gecompenseerd worden. Als je dat niet doet stagneert de zaak.’
– De ‘vraag’ (op [onaflosbaar gebleken] krediet, dus) is te groot geweest. En die vraag valt dus weg omdat er grenzen zijn aan de verstrekking van krediet—waarop het niveau van de (stabiellijkende) vraag tot voor kort gebaseerd kon zijn—wegviel. Stagnatie = de crisis = de automatische marktcorrectie.
En daarop gebaseerd verdeelt de markt de—evenzo—schaarse werkgelegenheid.
‘Voor veel mensen is werk, na familie en vrienden, het belangrijkste in hun leven.’
– Vanzelfsprekend. En daarom is het experiment met de geldhoeveelheid—de manipulatie daarvan—al een eeuw zo’n compleet funeste zaak.
Economisch gezien is er nooit stabiliteit. Als je echter denkt, sciëntistisch, middels de manipulatie van de geldhoeveelheid middels garantstellingen daarvoor door de politiek voor het kredietniveau dat euvel te kunnen oplossen, dan is dat een misvatting.
Vraag naar verschillende goederen veranderen—doet dat per-ma-nent. Politiek kan de tewerkstelling in sektoren niet garantstellen. Sterker nog: er zouden niet eens nieuwe sektoren kunnen ontstaan indien de politiek de ganse tijd het doel van stabiliteit zou nastreven, waardoor er geen arbeidsreserve (of impuls qua kwalificatie) niet eens zouden kunnen bestaan.
“Het klinkt misschien vreemd, maar er zijn op dit moment belangrijker zaken aan de orde als deze crisis – ik bedoel de noodzakelijk afbouw van fossiele brandstof.”
– Rentabiliteit van andere dan fossiele brandstoffen bestaat alleen indien de politiek ze zwaarder belast: wanneer de politieke meederheid vindt dat consumptie ten bate van andere dan fossiele brandstoffen duurder dient te zijn.
Het economische argument van de politiek is dan—en dat is dan consequent een politieke doelstelling, maar dús geen economische—dat van andere dan fossiele brandstoffen gedwongen gebruik dient te worden gemaakt. Dat is een politiek argument, een poliitieke doelsteling, geen economische. Het gaat tegen de economische (= markt) realiteit in.
@029
De ‘vraag’ (op [onaflosbaar gebleken] krediet, dus) is te groot geweest.
Nee, dat is een misverstand. Je hebt gelijk als het gaat om grote priveschulden (m.n. door hyptheek) maar die vraag is wel degelijk weggevallen in de VS (en binnekort waarschijnlijk ook hier). Daardoor is een gat gevallen, dat veroorzaakt de krimp in de economie.
Je maakt twee denkfouten: dat er vanzelf weer een evenwicht ontstaat in de markt (als de crisis voorbij is) waarbij weer volledige werkgelegenheid is. Dat is niet juist. Depressie is daarvan het bewijs.
andere denkfout: hoeveelheid geld moet constant zijn. (Of zie ik dat verkeerd?). Als je dat doet is deflatie het gevolg. Wederom, zie depressie onder hoofdstuk “goudstandaard”.
Verder: manipulatie van de hoeveelheid geld was niet de oorzaak van de crisis. Het geld was de grondstof voor de derivaten handel van de banken. – lees mijn college verslagen!
Wat betreft brandstof: “de markt” weet niks van klimaatverandering. Anders uitgedrukt: de markt heeft geen ingebouwd klimaatmodel met CO2 parameter. Daar kun je dus niet op rekenen.
Je suggestie dat er een gat gevallen zou zijn, suggereert dat er een volledig reëele vraag zou zijn geweest. Het onderscheid tussen hypotheek en consumptief krediet valt tegenwoordig (in ieder geval in NL) niet eens meer te maken, aangezien consumptief krediet niet meer van de belasting aftrekbaar was—waarom men ter consumptie extra hypotheek is gaan nemen op de tussentijdse overwaarde van zijn pand.
De hele economie was een grote bubble.
‘Je maakt twee denkfouten: dat er vanzelf weer een evenwicht ontstaat in de markt (als de crisis voorbij is) waarbij weer volledige werkgelegenheid is. Dat is niet juist. Depressie is daarvan het bewijs.’
– Nee, want ik ga niet uit van evenwicht; ik ga just uit juist van permanent onevenwicht. Volledige werkgelegenheid is een volstrekte illusie—waarom er dan ook in Nederland gewoon een of twee miljoen mensen—zonder pensioengerechtigd te zijn, maar dankzij de overheid—dan tóch gewoon ook een inkomen hebben.
‘andere denkfout: hoeveelheid geld moet constant zijn. (Of zie ik dat verkeerd?). Als je dat doet is deflatie het gevolg. Wederom, zie depressie onder hoofdstuk “goudstandaard”.
– Maar die zogenaamde deflatie onder een goudstandaard is alleen maar een permanente graadmeter waarmee iedereen helemaal zelf kan meten wat zijn koopkracht en rente-opbrengst is—zonder nog zijn geld te hoeven stallen bij een bank, die er inmiddels toch niks nuttigs meer mee doet.
De groei van een kind meet je ook elk jaar met dezelfde meter, met telkens dezelfde honderd centimeter, zonder dan te klagen over deflatie, dat je kind je niet zou groeien indien je meter niet elk jaar met 10 centimeter toeneemt. Help, mijn kind lijdt aan deflatie!
Deflatie is een hoax. Het hangt helemaal er maar net van af waarin je je spaartegoeden belegt. De afgelopen 10 jaar had je jaar op jaar zo’n 20% rendement op goudbeleggingen. Had je dan ‘last’ van inflatie? Nee, dan had je voordeel van inflatie. Het lijkt er heel sterk op dat je ook de komende tien jaar ook voordeel van inflatie gaat hebben—zolang je maar je spaartegoeden in goud gaat beleggen.
‘Verder: manipulatie van de hoeveelheid geld was niet de oorzaak van de crisis. Het geld was de grondstof voor de derivaten handel van de banken. – lees mijn college verslagen!’
– Zal ik het dan nog een keer helemaal doorlezen, en dan op elke slak zout leggen? Dat hoeft dan niet in een thread. Mail maar.
Tussen ’45 en ’71 hadden we ook een goudstandaard: de dollar was toen ‘good as gold’.
@32 Ik kan niet op alles ingaan, daar heb ik nu geen tijd voor. Heel kort:
deflatie is een hoax
Dit kan ik op meerdere manier uitleggen: (1) het fenomeen bestaat niet; (2) het is geen probleem – ik neem aan dat je het laatste bedoelt.
Dat zie je verkeerd, het is zelfs een groot probleem. Stel je voor je doet een investering en daarvoor wil je geld lenen. Dan weet je al van te voren dat je meer moet terugbetalen dan je hebt geleend, zelfs bij 0% rente (het geld wordt namelijk “duurder”).
Of je bent koper: ff wachten met aanschaf, volgende maand is de prijs gezakt.
Het gevolg is dat de economie op zijn gat komt te liggen.
De angst voor prijsdalingen, deflatie, is helemaal niks ander dan standaard hét ideologische argument voor het bestaan van fiat-geld. En dat is dus politiek geld.
Michel: “Stel je voor je doet een investering en daarvoor wil je geld lenen. Dan weet je al van te voren dat je meer moet terugbetalen dan je hebt geleend, zelfs bij 0% rente (het geld wordt namelijk “duurder”).”
– Sorry? Wat?! Ik kan eigenlijk niet geloven dat je dit echt opschreef.
Bij deflatie verandert er, vanzelfsprekend, nominaal helemaal niks aan de som geld dat je geleend hebt; het blíjft nominaal dezelfde som die je moet terugbetalen, + de rente—en dat is dan het méér geld dat je moet terugbetalen. Het meer geld dat terugbetaald moet worden zit in het rente-tarief. Waarom of hoezo zou je meer geld moeten, of kúnnen, terugbetalen, dan de rente die er voor in rekening wordt gebracht?
Nogmaals, ik kan me moeilijk voorstellen dat je echt kan menen wat je schreef. Wanneer geld door de uitbreiding van de munt onderhevig is aan inflatie, natuurlijk DAN gaat het leentarief—wegens de geldontwaarding die de uitlener zal moeten incalculeren—omhoog.
Maar tegenwoordig zitten banken helemaal niet meer op geld te wachten van spaarders, want ze halen het voor bijna niks op bij de centrale bank. In zinvolle activiteiten valt het niet te investeren, en aldus worden er alleen nog maar beurskoersen, olie- en voedselprijzen mee opgedreven, staten verder de schuldenval ingedreven.
Het hele doel van economie is toename van efficiëntie, doelmatiger gebruik van capaciteiten, toenemende arbeidsdeling, minder verbruik van energie en grondstoffen… Prijsdalingen zijn dan het logische gevolg. Alleen wordt door de permanente toename van de hoeveelheid geld veel groeirendement opgedweild door wie dus het eerste beschikt over het extra geld.
Het hele streven van menselijke activiteit is dat alles rendabeler wordt.
Michel: “Of je bent koper: ff wachten met aanschaf, volgende maand is de prijs gezakt.’
– Ja, de elektronische sektor, die onder permanente draconische prijsdalingen gebukt gaat, die ligt, omdat mensen de aanschaf van computer etc. alsmaar blijven uitstellen, zeker al jaren op haar gat. Muisdood.
Nee, de enige reden waarom de ‘angst’ voor deflatie maar blijft rondspoken in het discours, is om schulden weg te inflateren. Spekulanten blijven beloond worden, tot het papiergeldpokeren dan weer eens definitief en helemaal ploft.
De VS had een aantal jaren terug toch ook veel beter uit geweest door de niet-af-te-betalen hypotheken kwijt te schelden/af te betalen voor de eigenaren? Dat was vele goedkoper geweest en had de onzekerheid die ontstond over die hypotheek-pakketten meteen weggenomen. Maar nee, dat mocht niet hoor! In plaats daarvan zijn er nu tallozen zonder woning en is er nog steeds een financiele crisis, en zijn de bankiers er erg goed vanaf gekomen.
Prioriteit lag en ligt bij de politiek kennelijk nog steeds bij de bankiers, bijna op het persoonlijke af. Dat zie je ook in Griekenland. De Grieken worden zwart gemaakt en dat er nu Grieken dakloos, hongerig en onverwarmd de winter in moeten wordt me aangepraat als hun terechte straf, ook door pvda- en groenlinks socialisten, terwijl die mensen op de oorzaak en de oplossing ervan totaal geen invloed hebben. Asociaal en bijna misdadig.
Inderdaad, dat was beter geweest: “cram down” noemen ze dat in de VS. Dat is de mogelijkheid dat een rechter de schuldsom naar benenden brengt. Het verschilt van staat tot staat maar zelfs gewoon faillisement is niet mogelijk (alleen foreclosure dus, dat is gewoon weglopen van je huis). Maar dat is ook de Obama nooit ingevoerd: te veel afhankelijk van steun van Wallstreet voor herverkiezing.
Welke Pvda of GL-er heb je het over. Heb je links? Ik wil dat graag weten (zie ook mijn commentaar in het artikel op Links).
Ik lees dit tussen de regels, want direct de burger zo aanspreken doen politici in dit geval niet. Plasterk heb ik een aantal malen op televisie gehoord, dit staat op de pvda-site: “De enige verstandige weg is het verlengen van de Griekse schulden, gecombineerd met een zeer streng pakket van het IMF om de Griekse economie op de rails te zetten.” We weten wat een streng pakket van het IMF inhoudt: enorme bezuidigingen en bizarre belastinginningen.
Bij Groenlinks geen woord over de burgers: “De Europese steun aan Griekenland is geen liefdadigheid, maar keihard eigenbelang.” En verderop: “Het is begrijpelijk en terecht dat veel Nederlanders boos zijn op Griekenland. Athene knoeide jarenlang met de boeken en heeft nu grote moeite om de staatsfinanciën op orde te krijgen. Ondanks de inspanningen van de Griekse regering blijft de belastinginning achter en vorderen de afgesproken privatiseringen te langzaam. Maar er is inmiddels wel wat veranderd: de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds zitten er bovenop.”
Als ik dit lees, lees ik niets van een alternatieve economische visie.
Bedankt.
Ja, je hebt gelijk het is erg mager en getuigt van weinig visie. Ik moet er wel aan toevoegen dat Griekenland het enige land is waar problemen zijn door hoge schulden en onverantwoord lenen. Dus er zit een kern van waarheid in de harde woorden richting Griekenland. Maar wat ontbreekt is het bieden van perspectief, zeker voor gewone mensen. Het klagen over te langzame privatisering is helemaal belachelijk: juist het versneld dwingen tot privatisering is contrapructief (dan kun je alleen maar met verlies verkopen). Nu direct privatiseren onder deze omstandigheden lijkt me onverstandig.
Het klinkt als meehuilen met de wolven.
Ik heb nu de 2e helft beluisterd (ik was vanavond niet thuis) en het is nog beter dan ik dacht. Wat Keen zegt sluit goed aan bij wat Engelen ook in zijn colleges beweert: een klein deel heterodoxe economen, die stelselmatig zijn genegeerd, hebben jaren lang voor deze probleen gewaarschuwd.
Over “rule by creditor vs debtors” – politici en economen die gefinancierd worden door de crediteuren, zo vat ik het maar even samen. Politiek laat zich vooral leiden door de crediteuren.
Of zijn oplossing zal werken weet ik niet, maar ik denk dat hij gelijk heeft dat het anders heel lang gaat duren voor we er uit komen. Het voorbeeld is Japan. (Krugman heeft daar al veel over geschreven en waarschuwt hier ook al jaren lang voor).
@Harm
Hij wijst kapitalisme als zodanig niet af (en dus private banking ook niet) maar wel het “parasitair kapitalisme” dat geldcreatie (“leverage”) gebruikt om “asset bubbels” te veroorzaken. Dat zijn de slechte schulden waar hij het over heeft.
Consumptief krediet of krediet om een huis te kopen wijst hij niet zonder meer af (op kleine schaal). Sparen is zeker niet slecht, maar niet iedereen wil dat – het is verschil tussen de geduldige mensen en de ongeduldigen. Banken waren van oudsher de instanties die de intermediair zijn tussen de twee.
Inderdaad. Hij wijst om productie te financieren ook leningen voor bedrijven niet af.
En zelfs consumptief krediet valt niet per se af te wijzen. Máár: het risico voor aflossing dient volledig voor eigen rekening van de private bank te zijn—die het heeft verstrekt.
Helemaal met je eens wat betreft het consumptiefkrediet.
Hypotheken is een ander verhaal: daar was sprake van een bubbel. Daardoor zijn huizenprijzen structureel te hoog. In dat geval ligt de verantwoording ook (en misschien wel vooral) bij de banken.
@Michel – Wil je nou wel eens ophouden om mij steeds een etiketje op te plakken. Ik stel uitsluitend de essentiele vragen aan de hand van concrete alternatieven. En zo raar zijn mijn vragen niet, als ik Keen beluister.
“Hij wijst kapitalisme als zodanig niet af (en dus private banking ook niet)”
DUS? Waarom dus? Gaat het om het essentiele kenmerk van een kapitalistische economie? Als je private banking afwijst, wijs je dan daarmee het kapitalisme af?
Jij begint een ideologische discussie die ik niet wil: jij bent de ideoloog. Maar ik wil die ideoloog best wel antwoord geven hoor. Nee, iemand die het kapitalisme afwijst, heeft als ideologie dat de productiemiddelen in handen dienen te zijn van de arbeiders.
Daar heb ik het helemaal niet over gehad.
Wees blij, ik sta helemaal aan jouw kant: ik wijs het kapitalisstisch stelsel ook niet af. Maar het lijkt mij wel verstandiger om de gemeenschapsvoorzieningen als overheidstaken in te richten. Is het glas nu half vol -de privatiseringen terugdraaien- of is het half leeg- nationaliseeren-?.
Wat hebben die privatiseringen ons nu opgeleverd? Zijn die bankiers nu de enigen die leven in de wereld van de bonussen en gouden handdrukken? Als een product te duur wordt, omdat de producenten teveel geld voor hun diensten berekenen, dan heeft de consument de vrijheid om dat product niet te kopem. Maar in het geval van de gemeenschapsdiensten is die vrijheid een schijnvrijheid. Of het is onvermijdelijk om van de dienst gebruik te maken, of de afwijzing brengt onaanvaarbare nadelen met zich mee. Daar verdienen die heren hun bonussen mee, niet met de werkelijke waarde van het product.
En er is weinig revolutionairs aan; die privatiseringen hebben nog niet zo lang geleden plaatsgevonden, dus niet lang geleden was het allemaal al eens zo. En toen allles geprivatiseerd werd was dat ook niet revolutionair, dus waarom zou het omgekeerde dat wel zijn?
Ja, ik zie het geldwezen ook als een gemeenschapsvoorziening. Waarom zou dat binnen het kapitalisme -net als bij die andere overheidsdiensten- niet kunnen?
Wat zijn daarvan de nadelen (die zullen er best wel zijn) en wat de voordelen? Fantaseer nou eerst eens een keer mee: welke voordelen kan dat hebben? Als je dat wèl doet, krijg je dan in theorie een grotere (democratische) greep op de situatie? Is het een manier om de parasitaire vorm van kapitalisme definitief buitenspel te zetten?
Als het antwoord is: “Ja, maar”, dan heb je al “verloren”, want dan heb je al “ja” gezegd, En dan gaan we vervolgens eens samen kijken, of en hoe we die “maren” onder controle zouden kunnen krijgen. Of kan dat principieel niet, ideoloog?
Samen verder kijken dan onze neus lang is.
Karl lijdt aan overigens aan eenzelfde soort bias:
“En zelfs consumptief krediet valt niet per se af te wijzen.”
Ik wil niets per se afwijzen en ik begrijp ook heel goed, dat niemand 30 jaar voor een huis gaat sparen om er dan nog 20 jaar in te mogen wonen. Aan de andere kant ben ik tegenstander van krediet voor de aanschaf van consumptiegoederen, om reden die ik al eerder aangegeven heb: je schiet er geen bal mee op. Integendeel, je blaast een bankbubbel op en de betaling van de rente gaat ten kostte van de reele koopkracht. Het geld lekt weg en cumuleert in een sector die niets produceert.
Zo gezien doet de stelling van Karl me denken aan de junk die zegt: Maar een shotje af en toe is toch best wel lekker. Dat zal best wel, maar het is ongezond en verslavend. En de dealer zegt: Ach, eigenlijk kan het toch geen kwaad….
Nee, ik ben niet tegen het bezit van een eigen huis, integendeel. Maar die auto, daar heb ik al meer twijfels over. Krediet hoor je voor zo’n ding slechts te krijgen als hij nodig is om iets te produceren of te distribueren. Dus krediet voor een auto krijg je slechts als je ingeschreven staat als ondernemer bij de KvK, om het maar eens simpel te stellen.
Zie je wel, dat ik geen communist ben.
Geintje.
Ik praat niet over wat politiek haalbaar is. Ik wil eerst begrijpen hoe de zaak in elkaar steekt en wat de verstandigste manier zou zijn om de economie in te richten. Laten we nou eerst maar eens definieren waar het precies over gaat. Dan weet ik welke richting we uit moeten. En hoever we komen, dat zien we dan later wel eens.
Occupy!
De laatste 30 jaar niets geleend,ik leef nog steeds.
@Harm
Ik wijs ideologie en debat helemaal niet af. Misschien heb ik die indruk een beetje gewekt door kritiek te geven op rechtse ideologie, maar zoals ik ook schrijf: het is zaak dat links nadenkt over de maatschappij, de toekomst, hoe de economie ingericht moet worden, … de grote lijnen dus. Dat noemen veel mensen ideologie. So be it.
Dan over onze discussie: ik had al in een eerdere discussie geconstateerd wat je hier ook schrijft: je wijst het kapitalisme niet af, alleen leg je de grens op een andere plek als ik.
Mij lijkt het geen goed idee om banken in staatshanden te houden. Dat is nooit zo geweest en heeft in het verleden (tot jaren 80) wel goed gefunctioneerd. De fout die is gemaakt is niet dat de banken geprivatiseerd waren maar dat ze alle vrijheid kregen te doen en te laten wat ze wilden. Dat is wat wordt bedoeld met criminogeen milieu. Daar moet wat aan gebeuren. Dus niet te grote banken, strenge regels en controle, banken moeten failliet kunnen gaan, dus niet to big to fail, geen handel op eigen rekening. Als je de video bekijkt dan zie dat “de bankier” (Peter Verhaar) zegt dat voor hem het omslagpunt lag ergens in de jaren 80 toen handel voor eigen rekening werd toegestaan.
Dat is misschien mijn ideologie: ik denk niet dat het goed is als de overheid zeggenschap krijgt over alle investeringen die worden gedaan. Ik geloof in sociaaldemocratie, een mengvorm tussen kapitalisme en socialisme, en daar ligt bij mij ergens de grens.
@ – Michel, je omzeilt opnieuw de vragen die ik stel. Je schrijft:
“k denk niet dat het goed is als de overheid zeggenschap krijgt over alle investeringen die worden gedaan.”
Daar ben ik ook tegen. Maar hebben dan nu de banken de zeggenschap over alle investeringen die gedaan worden? Ik dacht dat zoiets werd geregeld via een aandelenmarkt. En als de bank in handen is van de overheid, verandert dat dan?
Het is nu al de tweede keer dat je dit poneert, als zou het een logische conclusie zijn, terwijl ik dat helemaal niet zo zie, noch wil.
Als de aandelen in handen zijn van de overheid is de overheid de eigenaar van de banken. Dan heeft zij dus zeggenschap over het beleid. Als dat laatste het geval is gaat ze – dus – ook over het investeringsbeleid van de banken.
“Mij lijkt het geen goed idee om banken in staatshanden te houden. Dat is nooit zo geweest” Antwoord: http://nl.wikipedia.org/wiki/Rijkspostspaarbank
“Als de aandelen in handen zijn van de overheid is de overheid de eigenaar van de banken.”
Ik veronderstel dat daar moet staan: als de aandelen VAN DE BANKEN in handen zijn van de overheid. Het is dus niet zo dat de overheid zeggenschap krijgt over ALLE investeringen die worden gedaan, maar over die investeringen die door de banken worden gedaan. Begrijp ik nu uit jouw woorden (ik begreep dat anders).
Op de eerste plaats vraag ik me af wat daar nu precies tegen is, zie nogmaals:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Rijkspostspaarbank.
En op de twede plaats kun je “de nationale bank” een hoge mate van zelfstandigheid garanderen, vergelijkbaar met De Nederlandse Bank.
“De Nederlandsche Bank NV (DNB) is de centrale bank van Nederland. De Bank is in 1814 opgericht door koning Willem I en heeft het Nederlandse monopolie op de uitgifte van bankbiljetten. De Nederlandse Staat is sinds 1948 enig aandeelhouder van de NV.” http://nl.wikipedia.org/wiki/De_Nederlandsche_Bank
Nogmaals, ik zie het bezwaar niet. Leg eens uit aub.
Jaja, DNB in bezit van de staat… in de realiteit is dat een compleet dubieuze kwestie:
http://www.beursbox.nl/nieuws-beleggen/laatste-nieuws/de-nederlandsche-bank.html
http://www.beursbox.nl/nieuws-beleggen/laatste-nieuws/van-wie-is-dnb-2.html
Dat is een manier om in één keer van de hypotheekrenteaftrek af te komen. Creëer het geld om alle hypotheken af te schijven. Dit levert de schatkist in één klap 8 miljard per jaar extra op.
Druk die 750 miljard euro maar bij.
Zo maar in een keer alle hypotheken afschrijven. Hmmm. En ik dan? Ik huur. Dat is toch niet helemaal eerlijk.
Als straks de huizenprijzen flink gaan dalen in Nederland (hier is geloof ik ook sprake van een bubbel) moet er wel wat gebeuren ja. Het zou zeker een goed moment zijn om de HRA af te schaffen, gecompenseert door “cram down”.
“Wie heeft de crisis veroorzaakt?”
Mensen leenden zich kapot,huizen, auto’s, vakanties, etc.
Het kon toch alleen maar beter gaan toch?
Banken hadden beter kunnen weten maar een junk kan het een dealer toch ook niet verwijten dat hij kapot gaat aan drugs?
Je hebt er dan zeker ook geen probleem mee
als hij aan de poort van de lagere school de kinderen opwacht?
Michel, ik sluit me aan by #2 Qwerty, dank voor deze serie. Ik heb hem met veel plezier gelezen (alsmede het merendeel van de discussies).
Daar wil ik me volmondig bij aansluiten. Ik ben dan wel behoorlijk ontevreden met de antwoorden die ik krijg, maar Sargasso is het enige blog dat ik ken waar je dergelijke discussies op kunt voeren. En zonder mensen als Michel zou de discussie helemaal niet gevoerd worden.
Niets dan lof is me teveel van het goede, maar toch: lof, lof, lof!
En jullie ook bedankt. Zonder discussie is het ook niets. Voor een goede discussie moet je van mening verschillen zolang je er maar serieus op in gaat.
Ik hoop nog veel stukjes te schrijven voor dit weblog, de crisis is nog lang niet voorbij!
Volgens mij is de huidige (2010) crisis te wijten aan regeringen die ongebreideld obligaties uitgegeven hebben zonder zich te bekommeren hoe die obligaties terugbetaald zouden gaan worden.
Niet terugbetalen houdt in dat in de toekomst niemand meer geld wil uitlenen dan slechts tegen hoge rentes (= risicovergoeding). Schulden door inflatie laten oplossen komt op het zelfde neer en daardoor worden reserves voor de toekomst minder tot niets waard, hetgeen kapitaalvernietiging is.
Er zullen budgettaire keuzes gemaakt moeten worden, belastingverhogingen en lastenverzwaringen helpen niet meer.
The party’s over: How the west went bust.
BBC 2,
4 December 20:00 deel 1
11 December 20:00 deel 2
Focus ligt op GB
Dank voor de kijktip. ben net te laat helaas voor deel 1…
Michael Hudson:
Debt Slavery – Why It Destroyed Rome, Why It Will Destroy Us Unless It’s Stopped
http://www.counterpunch.org/2011/12/02/debt-slavery-%e2%80%93-why-it-destroyed-rome-why-it-will-destroy-us-unless-it%e2%80%99s-stopped/
http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/politik-und-finanz-was-sind-schulden-11548820.html
The party’s over: How the west went bust.
Deel 1
Het moet eerst volledig misgaan. Het is niet het einde van de wereld.
Maar als de kinderen hierover een oorlog moeten gaan vechten, dan wordt het burgeroorlog.
Ik denk dat ik de champagne en de feestvreugde maar oversla eind deze maand….
#47 – Buitengewoon interssant Karl. Ik herhaal het hier even. BELANGRIJK!!
Sorry dat ik schreeuw, maar het moet een keertje.
Karl: “Jaja, DNB in bezit van de staat… in de realiteit is dat een compleet dubieuze kwestie:”
http://www.beursbox.nl/nieuws-beleggen/laatste-nieuws/de-nederlandsche-bank.html
http://www.beursbox.nl/nieuws-beleggen/laatste-nieuws/van-wie-is-dnb-2.html
Het moge duidelijk zijn, dat ik, toen ik naar DNB verwees, niet de bedoeling had om een dergelijke constructie te kopieeren. We raken nu een beetje op een zijspoor, maar dat mag de pret niet drukken,want dit lijkt me belangrijk genoeg. Misschien dat Michel hier eens een extra item aan kan wijden!!
Ook de link die in het tweede verhaaltje geven wordt is zeer interessant:
http://www.burgersinactie.nl/download/080108%20dnb%20zkh%20c-%20-.pdf.
“ondergetekende doet sinds december 2005 via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), pogingen om informatie te krijgen over de rechtsgeldigheid van het geruisloos doorvoeren, per 1 juli 2005, van meer dan 1.000 bestuurlijke vernieuwingen, waaronder het afschaffen van het procesrecht van een ieder de zogeheten actio popularis.”
zie ook: http://www.sdnl.nl/actio-popularis.htm
Toevallig was het mij dit wel bekend, maar ik vraag me inderdaad af, hoeveel mensen in Nederland zich hiervan bewust zijn. Er is inderdaad iets NIET PLUIS in Nederland!
Kan Sargasso de trom niet eens te roeren? Niet één keer, maar herhaald?
uhh ja, ik kende het verhaal van de FED maar dit verhaal van DNB is nieuw voor mij….
Voor iedereen die de wetenschap een handje wil helpen! Slechts 4 minuutjes van uw tijd zal ons een groot plezier doen. https://qtrial.qualtrics.com/SE/?SID=SV_cAX1gwtZa9ToCfq
Alvast bedankt!
Andy, Gretus & Heidle
Tering daar trek je ff een beerput open Karl, bedankt :)
“De crisis, die is begonnen in 2006-2007 met het instorten van de huizenmarkt in de Verenigde Staten, is nog steeds in volle gang. ”
Natuurlijk waren de huizenprijzen in de VS kunstmatig hoog opgelopen. Maar het was de hoge olieprijs (benzineprijs), die de eerste kaarten van het kaartenhuis deed omvallen.
Je kunt je afvragen waarom zoveel landen hun schulden niet meer kunnen aflossen?
Ik kom dan al snel terecht bij hun handelsbalans en met name bij hun energierekening.
Landen met veel fossiele brandstoffen in de bodem (Noorwegen, Rusland, Nederland) hebben relatief weinig problemen met schulden. Landen met een hoge energierekening hebben grote schulden en moeite die schulden te betalen.
De energieproblematiek zal blijven terugkomen. Om de financiële crisis te bestrijden, moet je ook de energiecrisis oplossen.