In Californië is dinsdag 4 november per referendum een voorstel aangenomen om de kiesdistricten aan te passen en zo de invloed van Trump en zijn partij te beperken: klassieke gerrymandering, een voorheen vooral Republikeinse hobby. Het idee komt van gouverneur Gavin Newsom, die zich profileert als verdediger van de democratie tegen Republikeinse manipulatie van het systeem, en is een reactie op Republikeinen in Texas, die hetzelfde gaan doen. Deze aanpassing kan 5 extra Democratische zetels in het huis van afgevaardigden opleveren, meer dan de plannen van Texas kosten.
Toch roept zijn voorstel een ongemakkelijke vraag op: als je de ander niet kunt verslaan, mag je dan zijn vuile spel meespelen? Of verlies je daarmee precies wat je probeert te beschermen? Want Republikeinen staan al klaar om hetzelfde te doen in andere staten, en zien hierin misschien een vrijbrief om nog verder te gaan.
Het adagium “if you can’t beat them, join them” is oud, en politiek gezien vaak effectief. Macht verandert immers weinig door morele overtuiging alleen. In de praktijk overleven partijen door zich aan te passen aan hun tegenstanders: door dezelfde mediatechnieken te gebruiken, door net zo handig om te gaan met regels, door op dezelfde manier de publieke emotie te bespelen. Maar hoe vaker dat gebeurt, hoe moeilijker het wordt om nog te onderscheiden wat verdediging tegen de afbraak en wat juist verdere afbraak van de democratie is.
De paradox is duidelijk in de Amerikaanse context. Trump heeft jarenlang normen opgerekt, regels genegeerd en instituties ondermijnd. Dat heeft hem niet verzwakt, maar versterkt, precies omdat het systeem dat hem moest corrigeren, hier niet tegen bestand bleek. Het was te afhankelijk van de welwillendheid van de deelnemers. Zijn succes bewijst dat wie hard genoeg duwt, de democratie kan laten buigen en misschien uiteindelijk barsten, voor het eigen gewin. De verleiding is dan groot om datzelfde duwen als tegenstrategie te zien.
Maar democratische schade is niet alleen institutioneel, ook cultureel. Elk voorbeeld van normvervaging creëert ruimte voor de volgende stap. Als beide kampen besluiten dat regels rekbaar zijn, ontstaat een situatie waarin niemand ze nog als bindend ervaart. Toch blijft de vraag knellen: wat als vasthouden aan principes de nederlaag garandeert? Is morele zuiverheid dan nog een deugd, of een luxe die je je niet meer kunt veroorloven? Want daar zit je dan met je goede voorbeeld, zonder macht. Een democratie kan alleen werken als de partijen zich eraan conformeren. En dat is in de VS al lang niet meer zo.
Het is de vraag of je de schade kan herstellen door binnen de lijntjes te blijven kleuren, in ieder geval niet binnen de vier jaar die een volgende president heeft. Het blijkt maar weer dat je democratie sneller en makkelijker afbreekt dan opbouwt. Dus misschien is het onvermijdelijk dat er in de poging tot herstel ook vuile handen worden gemaakt, en is dat zelfs een voorwaarde om de spelregels opnieuw te kunnen vastleggen.
Het probleem is alleen dat niemand weet waar de grens ligt tussen strategisch handelen en morele zelfverloochening. Wie te lang meedoet met deze logica van macht, vergeet op welk moment het nog verzet was en wanneer het beleid werd. Californië’s referendum is dus, behalve een poging om macht terug te grijpen van een partij die zich niet zoveel aantrekt van de democratische spelregels, ook een vraag: hoe repareer je een systeem dat alleen nog functioneert door de regels te buigen of breken?
Reacties (16)
De netste oplossing zou waarschijnlijk zijn dat de democratische deelstaten (democratisch in de zin dat ze de democratie respecteren) uit de VS treden…
Dat zou een burgeroorlog opleveren. Ik weet niet of dat wel zo’n goed idee is.
Op dezelfde wijze kan je je afvragen wanneer geweld gerechtvaardigd is? Ik weet het antwoord niet.
Ik denk dat een hervorming van het kiesstelsel in de VS nodig is: afschaffing van de districten, zodat Gerrymandering niet langer kan.
Als er een systeem van evenredige vertegenwoordiging is, komt er ook een keer plaats voor kleinere partijen.
(ik kan me trouwens voorstellen dat een “neutrale” partij nu al door zou kunnen breken, als de niet-stemmers opgetrommeld worden).
Ik weet niet of zo’n hervorming mogelijk is volgens de huidige wetten in de VS, dus het zal misschien niet zonder “vuile handen” kunnen.
Waarschijnlijk zullen er hoe dan ook juridische procedures komen tot het hooggerechtshof, dus een nieuwe president zal daar wat nieuwe rechters benoemen moeten (ontslaan mag niet, uitbreiden mag wel…). Dat is inderdaad niet netjes.
En daarna misschien een amendement aannemen dat bepaalt dat er niet meer dan X rechters bij het hooggerechtshof werken mogen? Waarbij de volgende president nog een een paar rechters benoemen kan.
Trump is niet degene die daarmee is begonnen. Dat was eerden Newt Gingrich in de jaren ’90. De Trump-autocratie is eerder het eind- dan een beginpunt van die ontwikkeling.
Je zou je dus ook af kunnen vragen of de Democraten niet te lang hebben gewacht met terugvechten. Dat lijkt me op zijn minst net zo’n zinnige vraag als de vraag of je ze het nu zouden moeten doen. “When they go low, we go high” heeft niet gewerkt.
En het per referendum voorleggen aan de kiezers is nog behoorlijk netjes. Ik dacht niet dat kiezers in de meeste Republikeinse staten kunnen stemmen over de trucs die daar worden uitgehaald om de democratie te manipuleren.
Punt is dat het nu zo snel gaat, ook door de regels te breken, en ze niet alleen meer te buigen, dat je het niet meer kan repareren zonder zelf ook vals te spelen.
Ik vraag me overigens af in hoeverre de Democraten de regels echt willen repareren of versterken, onder Biden hebben ze daar slechts halfslachtige pogingen tot gedaan.
Volgens mij zijn het vooral ongeschreven regels en democratische principes die de Republikeinen al tientallen jaren oprekken of breken, in hun voordeel. De president heeft daar nou eenmaal veel macht, en die kan hij misbruiken zolang het Congres en het Hooggerechtshof dat toelaten. Het is dus vals spelen, maar dan wel nog net binnen de letter van de wet. Echt wetten overtreden lijkt me sowieso geen goed idee voor Democraten, omdat het Trump-regime daar repressief tegen op zal treden. Meer dan het randje van de wet opzoeken zal er dus niet in zitten.
En dat doet Newsom best slim, vind ik. Omdat hij duidelijk maakt dat hij het liever niet zou doen, maar geen andere optie meer ziet. En er zijn kiezers over laat stemmen.
Ik ben het zonder meer met je eens dat de Democraten te weinig weerwerk hebben geboden. Al is dat ook wel een beetje hindsight bias.
En wanneer wordt ‘het liever niet doen’ beleid omdat de Republikeinen het ook doen? En wat betekent dat dan voor de dynamiek? Overleeft de democratie dat dan wel? Ik vraag het me echt af.
Ik vraag het me ook af. Maar ik constateer ook dat “when they go low, we go high” al decennialang niet werkt. En als Democraten laten zien hoe ver ze willen gaan om de democratische rechtsstaat te beschermen, geven ze daarmee ook een boodschap af. Namelijk dat die democratische rechtsstaat het waard is om voor te knokken.
Het blijft een dilemma, maar doorgaan met de strategie die al zo lang werkt lijkt me zeker geen goed idee.
Trump ga je alleen maar stoppen door het keihard te spelen. Misschien dat het weer de goede kant op zal gaan als de Democraten duidelijk winnen bij de midterm verkiezingen volgend jaar. Het probleem voor de democraten is dat er nog geen nieuwe leider opstaat (al doet Newson een poging, Harris nog een keer wordt niks natuurlijk) waardoor de interne verdeeldheid blijft: ofwel meebuigen naar het midden of een radicaal andere koers wat een opkomst kan zijn voor populisme aan de andere kant.
Beter zou zijn als de Democraten zeggen dat ze het afschuwelijk vinden om dit middel in te zetten, en dat zij als ze de (over-)macht krijgen gerrymandering zullen verbieden. Overigens herinner ik mij dat de Democraten in het verleden een enkele keer al schuldig waren wat gerrymandering betreft.
Sowieso zou dat hele districtgedoe met winner takes all afgeschaft moeten worden.
Natuurlijk gaan de Republikeinen dat niet doen. De popular vote is meestal tegen hen.
Ooit was een meerderheid van de Republikeinen integer en zouden ze waarschijnlijk hebben ingestemd met afschaffen van gerrymandering.
Er zijn best nog wel van die Republikeinen die niet in de zak van Trum c.s. zitten en het ligt aan de Amerikaanse kiezer om ze omhoog te stemmen. En daar maakt Trump het voorlopig nog niet bont genoeg voor.
Hoe bont moet Trump het maken voordat kiezers normale Republikeinen omhoog gaan stemmen !???
Pas als een gallon gas 4 US dollar kost..?
Maar dan komt er misschien echt opstand in de straten en heeft Trump een reden om de noodtoestand uit te roepen en zijn privéleger genaamd ICE in te zetten en verkiezingen op te kunnen schorten.
Zoiets. Het is dus zaak om uiterst voorzichtig op te treden zolang de Supreme Court de persoonlijke belangen van Trump faciliteert, en vooral de mannen op de achtergrond die hem aansturen.
Er zijn niet meer zoveel normale Republikeinen over, omdat die de voorverkiezingen niet overleven. Al schijnen er in het Congres nog aardig wat Republikeinen te zijn die achter de schermen wel kritisch zijn op Trump, maar dat in het openbaar niet durven. Bang voor de uiterst rechtse propagandakanalen, of voor hun donors, en dus voor het verlies van hun zetel.
Het wordt wel interessant om te zien of de verkiezingen van afgelopen week (op het niveau van staten en steden) invloed heeft. Die vielen heel slecht uit voor de Republikeinen begreep ik. En dus zullen er wel de nodige Republikeinen in het Congres zijn, die zich zorgen beginnen te maken over de tussentijdse verkiezingen van volgend jaar. De vraag is hoe ze daarop zullen reageren: meer afstand nemen van Trump, of juist alle mogelijkheden aangrijpen om die verkiezingen te manipuleren. Ik ben er niet heel gerust op dat het het eerste wordt, maar ik sluit het ook niet helemaal uit.
Er zullen trouwens ook wel wat behoudende Democraten zijn die zich beraden op hun strategie, na de overtuigende overwinning van Mamdani in New York.