OPINIE - De meest voorkomende klachten van burgers over Den Haag kunnen weggenomen worden door het instellen van een bindend referendum. Dit referendum moet dan wel aan bepaalde eisen voldoen.
Vorige keer heb ik betoogd dat ons meerpartijen- en coalitiestelsel zo slecht nog niet is. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat ons stelsel tegenwoordig slechter functioneert dan vroeger, en de invoering van districtenstelsels of kiesdrempels om het aantal partijen terug te dringen en coalitievorming te vergemakkelijken is dus een volkomen onnodige beperking van de democratie.
Ook met ons vertrouwen in de politiek en politici zit het wel goed. Zowel de vergelijking met vroeger tijden als met het buitenland laat een positieve bevolking zien die relatief veel vertrouwen heeft in de politiek en politici. Alweer een reden om vooral niets te veranderen aan ons coalitiesysteem.
Maar dat het goed gaat betekent niet dat het niet beter zou kunnen. Want helemaal klachtenvrij zijn we nu ook weer niet. Veel gehoord is de klacht dat we onze politici kiezen en vervolgens vier jaar als kiezer genegeerd worden.
Ons systeem zit namelijk vol met inspraakrondes, maar wat er met die inspraak gedaan wordt is uiterst vaag en vrijblijvend. De paar referenda die we hier daarnaast gehad hebben, werden over het algemeen vergeten op de dag nadat we ze gehouden hebben.
Middelvinger
Het is niet gek dat deze vrijblijvendheid ervaren wordt als een middelvinger naar de burger, en dan met name natuurlijk door de burgers die het met het uiteindelijke besluit niet eens zijn. Zij kunnen altijd beweren dat de meerderheid het vast wel met hun eens zou zijn, als ze maar gehoord zou worden.
Daarbij kiezen mensen op een partij met een pakket, en in dat pakket zijn altijd wel een paar standpunten waar ze het niet mee eens zijn. De kans is er zo dat er op die manier wel een Kamermeerderheid te vinden is voor een minderheidsstandpunt. En daarnaast is er nog het verschijnsel van ons coalitiesysteem dat partijen er allerlei minderheidsstandpunten doordrukken in ruil voor hun deelname.
Referendum
Eigenlijk zijn al deze nadelen van ons systeem weg te nemen door het instellen van een bindend referendum. Het maakt de inspraak helder, en het geeft het volk de mogelijkheid de kamer terug te roepen als er een minderheidsstandpunt wordt doorgedrukt.
Het referendum heeft daarnaast nog twee grote voordelen die doorgaans niet genoemd worden.
Ten eerste wordt met een referendum het inhoudelijke debat aangejaagd. Mensen krijgen een oproep om over één bepaald onderwerp te kiezen en gaan op zoek naar informatie over dat ene onderwerp. Debatten gaan over de inhoud en niet over de personen. De kennis over een onderwerp wordt sterk vergroot, onder burgers maar ook onder politici. Misschien heeft dat zelfs wel invloed op de kwaliteit van de besluitvorming.
Ten tweede maakt de mogelijkheid voor burgers om een referendum te eisen allerlei verplichte (en tijd en geldverslindende) inspraakrondes overbodig.
De methode
Maar dat betekent niet dat het volk zomaar in de wilde weg over alles moet gaan stemmen, of dat het wenselijk is dat de politiek continu bij de burger op de stoep staat om toestemming te vragen. Een goede referendumregeling moet aanvullend zijn, en mijns inziens daarom aan vier strenge eisen voldoen.
Ten eerste zou het referendum altijd over één afgebakend onderwerp moeten gaan. Geen stemrondes over hele boekwerken zoals over de Europese grondwet, want dan zitten we met het probleem dat als er nee gezegd wordt niemand weet tegen welk onderdeel nu precies nee wordt gezegd. Staat er in een verdrag een discutabel punt, dan kan men daarover een referendum organiseren, maar niet over het hele pakket.
Ten tweede mag een referendum niet botsen met hogere wetgeving. Wanneer toch tot zo een referendum wordt opgeroepen dan moet er maar een referendum komen over die hogere wetgeving. Dat verheldert de discussie en houdt de wetboeken zuiver.
Ten derde zou een referendum alleen gehouden moeten worden als een x deel van de bevolking daartoe oproept. Het is niet de bedoeling om voor de vorm referenda te houden of de burgers lastig te vallen met ieder wissewasje. Wanneer echter vijf procent van de mensen zegt mee te willen beslissen, dan weten we zeker dat de burger ook meebeslissen wíl.
Ten vierde moet een referendum als aan de vorige voorwaarden is voldaan altijd bindend zijn, ongeacht de uiteindelijke opkomst. Wanneer erg weinig mensen op komen dagen omdat ze het punt te onbelangrijk vinden, dan beslissen de mensen die het wél belangrijk vinden.
Onder die vier voorwaarden zou een referendum mijns inziens een zeer waardevolle aanvulling kunnen vormen op ons democratische systeem. Wanneer daar niet aan wordt voldaan kunnen we het echter beter in de kast laten.
[Edit: naar aanleiding van de discussie kwamen we op een vijfde voorwaarde – er mag niet worden gestemd over ongedekte voorstellen: wanneer iets geld kost, moet aangegeven worden waar dat geld vandaan wordt gehaald.]Bezwaren
Er worden vaak inhoudelijke bezwaren tegen een referendum ingebracht.
Het belangrijkste bezwaar is dat het volk het aan kennis en inzicht zou ontbreken om overal maar over mee te beslissen.
Eigenlijk is dat een heel raar argument, want als dat op zou gaan voor een simpele ja/nee vraag zoals in een referendum beantwoord dient te worden, waarom zou dat dan niet opgaan voor de gewone verkiezingen? Waarom zou het makkelijker zijn te stemmen over een stuk of twintig verkiezingsprogramma’s en een lijst van meer dan driehonderd mensen dan over één issue? Dit argument is kortom geen argument tegen een referendum maar eerder een argument tegen het hele begrip democratie. En tegen democratie valt veel in te brengen, ik houd er toch maar aan vast als minst slechte aller systemen, puur en alleen al omdat het politici dwingt om draagvlak te blijven zoeken. En dan is het referendum een voor de kiezer beter behapbare vorm dan indirecte democratie.
Los daarvan wordt het argument dat het volk te dom zou zijn voor een referendum ook weersproken door de praktijk van referendumland Zwitserland (interessant artikel-alert). Dit land houdt al meer dan honderd jaar verstrekkende referenda, de meesten bindend van karakter, en het land is ondanks wat je ervan kan vinden alles behalve een bananenrepubliek. Integendeel, het is één van de meest welvarende landen ter wereld, en fundamentele rechten zijn er over het algemeen goed geborgd.
Dan is er het bezwaar dat je vaak hoort, dat we nu eenmaal politici hebben om onze beslissingen te nemen, en dat we met het referendum een dubbel systeem creëren.
Maar ook dat is een raar argument. We hebben politici immers aangesteld omdat we zelf geen tijd hebben ons de hele dag in dossiers te verdiepen. Maar dat ontneemt ons toch niet het recht die mensen te corrigeren? Als ik een accountant aanstel voor mijn administratie wil ik best naar de man luisteren wanneer hij met voorstellen komt, maar als ik het niet met hem eens ben beslis ik uiteindelijk toch zelf. Daarmee maak ik mijn accountant en zijn kennis echter nog niet overbodig. Die man hoort alleen zijn plaats te kennen. En zo zit dat ook met gekozen politici.
Situatie
De discussie over referenda is al heel oud in Nederland. Eigenlijk kunnen we zeggen dat dit het troetelkind is geweest van iedere beweging van politieke vernieuwers en kwade burgers. D66, Leefbaar Nederland, Fortuijn, Verdonk, Wilders en de SP: allemaal referendumpartijen. Aan de andere kant zijn de traditionele machtspartijen juist geneigd om referenda tegen te houden. De PvdA is nog het meest geneigd mee te gaan, maar staat duidelijk niet te springen. Het CDA is pertinent tegen. En de VVD heeft altijd wel een senator achter de hand om als het puntje bij paaltje komt het referendumfeest tegen te houden.
Het is duidelijk: politici geven hun macht niet graag af. Hoe dichter partijen bij het pluche komen en hoe meer ze hun zin krijgen, hoe minder je ze doorgaans over referenda hoort. En dat is waarschijnlijk de belangrijkste reden waarom het bindend referendum er nog steeds niet is.
Mij lijkt het echter dat het eindelijk eens tijd wordt serieus werk te maken van het referendum, als we tenminste serieus willen zijn met het begrip democratie. Zo niet, dan moeten we ook niet gaan miepen over de kloof tussen de burger en Den Haag. Want die houden we dan zelf in stand.
Reacties (23)
Een belangrijk aanvullende voorwaarde voor referenda is dat ze burgers niet rechtstreeks de gelegenheid geven om de belastingheffing of het geld binnen een begroting te sturen of aan banden te leggen. In Amerika, en met name Californië, zijn op die manier verschillende lokale/regionale overheden in de problemen geraakt.
@1 Dan wordt het referendum een lege huls. Heb je weleens in een inspraakorgaan gezeten waar je het niet over geld mag hebben? Ik wel, dat is zeer frustrerend. Alles wordt geblokkeerd door de mensen die wel over het geld gaan en de successen die je wel boekt, stellen eigenlijk niks voor.
Hoe voorkom je dat de uitkomsten van verschillende referenda met elkaar in tegenspraak zijn? Stel: de uitkomst van het ene referendum is dat het begrotingstekort niet groter mag zijn dan 3%, terwijl het andere referendum bepaalt dat er niet mag worden bezuinigd op begrotingspost x, of dat de BTW weer omlaag moet.
Het probleem is dat gewone kiezers vrijwel altijd het grotere overzicht missen. Het aantal strikt af te bakenen referendumonderwerpen is gewoon heel erg beperkt, lijkt me.
@1, nee inderdaad, burgers zijn eigenlijk gewoon melkkoeien die hun bek moeten houden.
Democratie en referenda: Lezen jullie nog wel eens een krant en spreken jullie nog wel eens iemand, komen jullie überhaupt nog wel eens buiten?
1 woord waarom dit misschien niet zo’n goed idee zou kunnen zijn: doodstraf.
@Jack: Kan niet wegens de tweede voorwaarde – dan zouden de Europese rechten van de mens ter discussie moeten worden gesteld. Ik zeg kom maar op met die discussie.
@Frankw: Ik zou dan eerder als aanvullende voorwaarde willen stellen: geen ongedekte voorstellen (leek me zo logisch dat ik het helemaal vergeten was: bedankt!)
@Jeroen: Daar is denk ik ook jouw vraag mee beantwoord?
@Klokwerk: Dan krijg je waarschijnlijk weer gedoe van groepen burgers die zich vanwege die voorwaarden niet serieus genomen voelen. ‘Ja, we mogen van hullie alleen maar stemmen over dingen die jullie goedkeuren, niet over wat wij belangrijk vinden!’
En dan is de kloof weer wat groter.
@Jack: Dat is dan maar zo. Hoe dan ook denk ik dat meer burgers het wel snappen als ze gevraagd worden een beetje realiteitszin op te brengen dan dat er het snappen dat er helemaal niet meebeslist mag worden.
@7: Niet alleen met betrekking tot financiële zaken kunnen tegenstrijdigheden optreden. Wat als referendum 1 bepaalt dat er meer aan natuurbehoud moet worden gedaan en referendum 2 dat er een einde moet komen aan de fileproblematiek in de buurt van een natuurpark?
EDIT: en dit is natuurlijk nog maar een erg eenvoudig voorbeeld. Er zijn ongetwijfeld complexere problemen met veel ingewikkelder complicaties te bedenken.
Volgens mij maak je het complex door de zaken niet concreet te benoemen. In jouw voorbeeld is de vraag natuurlijk gewoon: weg aanleggen door een natuurgebied ja of nee. Daarbij zie ik de bevolking echt niet de ene dag ja stemmen en de andere dag nee. Juist daarom moet het gaan over één duidelijk vraagstuk.
Laat ik u maar meteen uit de droom helpen: “Ten eerste wordt met een referendum het inhoudelijke debat aangejaagd. Mensen krijgen een oproep om over één bepaald onderwerp te kiezen en gaan op zoek naar informatie over dat ene onderwerp. Debatten gaan over de inhoud en niet over de personen.”
Zelfs als het zo is dat het debat niet over de poppetjes zou gaan (lijsttrekkersdebat? Ik denk dat de schrijver eigenlijk het algemenere ‘publieke debat’ of ‘discussie bedoelt.), betekent niet dat het over de inhoud zou gaan. Noch geldt dat als mensen op zoek gaan naar informatie, ze de echte informatie vinden. Exemplarisch hiervoor is het gedoe rond de inenting tegen het humaan papillomavirus. Moeders en dochters zochten allemaal informatie over de inenting, en vonden ‘dat’ ook: consternatie alom: je zou dood kunnen gaan van de inenting en al die andere broodje-aapverhalen.
Wat je ook juist zag bij het referendum was dat sentimenten overheersen, en hier zit de crux: het gaat juist om sentimenten en niet over de inhoud. Om een gevoel te vormen hoef je niet perse een gedachte te vormen. Daar zit de paradox van het referendum: het is eigenlijk best dat burgers uiting geven aan hun sentiment, maar je wil eigenlijk dat ze dat op gerede gronden doen. (Overigens gaat hetzelfde op voor politici, ook al zou, op basis van hun opleidingsniveau, verwacht mogen worden dat ze inderdaad op gerede gronden hun oordeel vormen.)
Naar mijn idee gaat de schrijver echter helemaal op in het huidige politieke paradigma. In mijn verwoording is dat: “Politiek is besturen; de grote lijnen liggen altijd al vast. Of links of rechts aan de macht is, maakt niet uit, op zijn hoogst voor dingen die geen (geld)waarde toevoegen, en die dingen noemen we hobby’s.” De vergelijking waarin de schrijver een gekozen politicus vergelijkt met een accountant is dan ook typisch. Vanavond zag ik ook een stukje bij Buitenhof, met het commentaar van de Indiase Amitav Ghosh, kort geparafraseerd komt het hier op neer: “Europa kent geen leiders. Zij die wel in die positie zitten, gedragen zich als bedrijfsleiders.” Hoewel ik zonder meer zeg dat politici hun ideeën moeten kunnen staven en onderbouwen met correcte cijfers (in plaats van leugens en insinuerende statistieken), gaat politiek mijns inziens niet om de feitelijke inhoud. Politiek gaat over de samenleving: hoe ziet die eruit? hoe willen wij dat die eruit ziet? waar past de staat in dit verhaal?
Als er een probleem is met de huidige politiek, is dat niet misschien niet vertrouwen (de schrijver geeft handige CBS-cijfers dat dat niet het geval is), maar dat er een verschil is waarover politiek hoort te gaan, en waar het de facto over gaat. De juiste vraag, ‘waar het eigenlijk over gaat’ wordt niet gesteld, dat haal je zelfs met een referendum niet weg.
Overigens ben ik het verder eens met de tendens van het stuk, alleen moet de schrijver niet geloven dat zelfs als aan deze voorwaarden wordt voldaan, een referendum enkel en alleen die kwaliteiten heeft die de schrijver opnoemt (helderheid omtrent inspraak, mogelijkheid tot terugroepen kamer, aanjagen inhoudelijk debat, mogelijkheid tot overbodigmaking ‘inspraakrondes’ aka 2e kamerverkiezingen. Hij zou zelfs moeten verwachten dat de meeste slechts ten dele uit zullen komen, en dat er nog wat nare praktische neveneffecten aan zullen kleven.
Uit het simpele feit dat de Telegraaf de grootste krant van Nederland is volgt dat bindende referenda over enigszins ingewikkelde onderwerpen niet kunnen.
De gemiddelde Nederlander is er gewoon te dom voor.
Sommige bewindslieden zijn ook te dom, Jan Kees, zelfs een populair man, zag het einde van de euro crisis op dezelfde dag dat de Finse regering het einde van de euro zag.
Niet voor niets staat in onze grondwet, tenminste, dat meen ik lang geleden, toen het vak staatsinrichting nog bestond, geleerd te hebben, dat volksvertegenwoordigers stemmen zonder last of ruggespraak.
Verder blijkt dat referenda niets uithalen, zowel het Franse volks als het Nederlandse stemden tegen de zogenaamde Europese grondwet, vervolgens werd die gewoon doorgedrukt, alleen de vlag en het volkslied (niet te geloven, maar dat was er, ondanks dat er geen Europees volk is) ontbraken.
Ik zie er dus niet veel in.
Democratie is in feite al een referendum, tenminste als de stemmerij zodanig is georganiseerd dat de volksvertegenwoordigers een redelijke afspiegeling zijn van het stemgedrag.
Bij ons is dat zo.
In landen met al dan niet verkapte districtenstelsels is dat niet zo, Engeland, Frankrijk, de VS.
Er zijn er vast meer.
Op het gevaar af als spammert over te komen toch dit linkje:
http://www.krapuul.nl/blog/87392/nederland-democratie/
Ik heb namelijk een supervoorstel ontwikkeld voor een soort referendum maar dan zonder de meeste nadelen, en tegelijk lost het stapels problemen gratis op.
“een referendum maakt allerlei verplichte, tijd en geldverslindende inspraak overbodig”
Pikant argument, waarmee de schrijver meteen duidelijk maakt de burger niet echt bij besluitvorming te willen betrekken. Een referendum is maar zeer beperkt mogelijk en versmalt tot de “voor, tegen” vraag, is tijd en geldverslindende, veel meer dan inspraak.
@7: Ik zie dat je zelf al de contradictie in je voorwaarden bent tegen gekomen:
Kan niet wegens de tweede voorwaarde – dan zouden de Europese rechten van de mens ter discussie moeten worden gesteld.
Kan niet echt goed samen met:
Geen stemrondes over hele boekwerken zoals over de Europese grondwet, want dan zitten we met het probleem dat als er nee gezegd wordt niemand weet tegen welk onderdeel nu precies nee wordt gezegd. Staat er in een verdrag een discutabel punt, dan kan men daarover een referendum organiseren, maar niet over het hele pakket.
Overigens, gezien de hoeveelheid discutabele punten in de Europese grondwet, hadden we makkelijk een paar dozijn referenda erover kunnen houden.
Bijkomend nadeel: een referendum lijkt mij juist zeer kostbaar. Wie zorgt er voor de informatievoorziening jegens de kiezer? Het mag wel zo zijn dat een relatief klein gedeelte van het volk een referendum kan afdwingen, dat laat onverlet dat iedere kiesgerechtigde zijn oordeel moet kunnen laten gelden. Het lijkt mij dan ook een taak van de overheid om de kiezer te informeren over het bewuste onderwerp (en dat mag niet afgedaan worden met een verwijzing naar een aantal voor de leek onleesbare rapporten). ‘Ik’ heb nou eenmaal het recht om goed afgewogen keuze te maken.
@Roland: Een behoorlijk snelle conclusie en ik kan me er allerminst in vinden. Wat ik bepleit is vrijblijvende inspraakrondes vervangen door bindende referenda. Die bindende referenda zijn niet verplicht te houden maar alleen als de burger aanvraagt dat te willen. Daar zit winst in efficiëntie, die niet ten koste gaat van de inspraak. Afschaffen van formele inspraakrondes staat niet gelijk aan afschaffen van het democratisch debat. De mogelijkheid een referendum uit te roepen dwingt politici meer tot het zoeken naar draagvlak dan verplichte inspraakrondes met vrijblijvende resultaten.
@Bismarck: Ik bedoelde het stemmen over iets als de doodstraf op het juiste niveau moet gebeuren. Er zou gestemd moeten worden over een onderdeel van de internationale rechten van de mens, maar dan natuurlijk niet alleen door Nederlanders.
Als de lange weg van het opstellen van het Europese grondwet overigens vergezeld was gegaan van een paar dozijn referenda denk ik dat we een veel beter stuk hadden gehad, en de weg niet eens langer zou zijn geweest dan nu het geval was.
Een ander voorbeeld: Ik denk dat als we een referendum zouden houden over de periodieke verhuizing van het EU parlement van Brussel naar Straatsburg deze lange discussie heel snel beslecht zou zijn.
@RobinvH: Natuurlijk zorgen de aanvragers van een referendum voor informatie vanuit hun optiek, waarop hun tegenstanders weer met hun informatie zullen komen.
Verder mag je aannemen dat de pers ook in een referendumdemocratie nog blijft functioneren.
Voor de huidige verkiezingen doen we het toch ook niet met slechts overheidsinformatie over de deelnemende partijen? Die geven zij en hun tegenstanders zelf, geholpen door de pers. Dat is bij referenda natuurlijk niet anders.
@Jeanclaude: Zoals in het artikel al gesteld: als dat argument opgeld zou doen, dan was er nog veel minder te zeggen voor vertegenwoordigende democratie dan voor een referendum. Als het volk echt te dom is, dan gaat één enkel onderwerp nog wel, maar kiezen voor hele partijprogramma’s en de beoordeling van de juiste personen is nog veel hoger gegrepen.
Ik denk echter dat de democratie de minst kwade van alle systemen denkbaar is. Een dictatuur leidt tot blindheid voor de luimen van het volk, corruptie, machtsmisbruik en daarmee tot politieke instabiliteit.
Maar goed, ook ik ben het vaak niet met Jan Kees de Jager eens, maar zou hem zeker niet dom noemen. Heb je niet een beetje de neiging om het stickertje dom te plakken op wie het niet met je eens is? ;)
Het referendum over de EU grondwet is nu juist een voorbeeld van hoe het niet zou moeten: dat had u uit het artikel al kunnen begrijpen, het wordt letterlijk zo genoemd. Dit referendum voldeed aan drie van de vier gestelde voorwaarden niet. Het is dus absoluut niet zoals ik het voor me zie, en daarom lijkt mij dus ook ongeschikt als voorbeeld tegen mijn betoog.
@Folkward: Het is wel degelijk zo dat bij een discussie over een referendum meer gezocht wordt naar informatie over een onderwerp. Dat er ook onzin tussen zit, dat is natuurlijk zo, maar dat ligt niet aan het referendum. Over die inenting bijvoorbeeld is nooit een referendum geweest.
Jouw argumenten zijn verder net als die van Jeanclaude geen argumenten tegen een referendum, maar tegen het hele verschijnsel democratie. Immers, sentimenten spelen een nog grotere rol als het debat niet over een bepaald politiek onderwerp gaat, maar over politieke partijen en personen.
Los daarvan echter horen emoties bij een politieke discussie. Verder zijn emoties en rationele redeneringen helemaal niet zo tegengesteld als jij hier suggereert. Achter iedere waarde zit een emotie, en iedere rationele afweging is er een tussen verschillende waarden, emoties. Dit wordt echter zichtbaarder wanneer een debat zich toespitst op één onderwerp.
Over de rest van je bijdrage: Nee, ik verwacht van een referendum niet dat alle problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen, wel dat het helpt op de specifieke punten die ik noem. En ik stel een aantal voorwaarde waar dat referendum dan aan zou moeten voldoen wil het niet stuiten op de genoemde bezwaren.
En zoals je in de discussie hieronder kan lezen filosofeer ik graag verder over de voorwaarden. Zo zou de voorwaarde “geen ongedekte voorstellen” niet mogen ontbreken.
@18 Met een mogelijk referendum wordt inspraak minder vrijblijvend en goede bestuurders gebruiken inspraak om hun voorstellen te verbeteren. Afschaffen van inspraak belemmert dat. Met een aangepast voorstel kan het draagvlak vergroot worden en mogelijk een referendum voorkomen worden.
@20
Mijn hele reactie draaide eigenlijk om twee kritieken op hetzelfde onderbouwende argument: 1): als mensen informatie zoeken, betekent het nog niet dat het debat over de inhoud gaat. 2) als mensen informatie zoeken, betekent dat nog niet dat die informatie klopt (en het debat dus niet over de inhoud gaat, aangezien er ‘vervuiling van de inhoud’ optreedt) Deze twee punten hangen samen. Ik vond dat ik dit de schrijver als kennisgeving mee moest delen en ik vond dat de schrijver dit wel mag hopen, maar niet in alle redelijkheid mag verwachten. Ik krijg het idee dat de schrijver dit inmiddels heeft gedaan. Hieronder de toelichting.
Bedankt voor het nemen van de tijd om mijn reactie (en die van anderen) door te nemen en te beantwoorden. Evenwel blijft er nog wel wat commentaar over. Ik dacht eerst: Heb je mijn reactie wel goed gelezen, daarna zag ik dat sommige verwijzingen onduidelijk, verkeerd, of anderszins meervoudig interpretabel zijn. Zo bedoelde ik met ‘het referendum’ niet een referendum over HPV, waarvan ik weet dat het niet plaatsvond, maar het referendum over de Europese Grondwet (Ik weet niet zeker of je het zo gelezen hebt).
Mijn punt (over het HPV) blijft dat meer informatie niet per se betekent dat je beter ingelicht bent. Als jij zegt dat ‘slechte’ informatie (feitelijk onjuist) niet aan het referendum ligt, ben ik het daar ook volkomen mee eens. Het punt is dan: waarom haal je zelf aan dat mensen op zoek gaan naar informatie, als je tevens onderschrijft dat die informatie niet (per definitie) klopt? Op basis van die onjuiste informatie komt er een uitkomst van een referendum. Dit is geen lesje: men wordt niet gecorrigeerd op het feit dat ze misschien wel het juiste (lees: gewenste) antwoord, maar niet de juiste berekening (feitelijke onderbouwing, informatie) hebben gebruikt. Er gaat wellicht een louterende werking van het debat uit, maar niet van een referendum. Daarnaast vind ik het commentaar in jouw eerste alinea onduidelijk: “Het is wel degelijk zo dat bij een discussie over een referendum meer gezocht wordt naar informatie over een onderwerp.” Meer dan? of is het een typfout en moet ik eigenlijk lezen “… dat er naar meer informatie …” In beide gevallen zou ik toelichting, bronvermelding of onderbouwing willen.
Mocht het je ontgaan zijn in mijn vorige reactie: ik steun het idee van een referendum. Mijn vorige reactie pakte juist dat punt aan dat ik aanhaalde: “Ten eerste wordt met een referendum het inhoudelijke debat aangejaagd.” Dat is een stelling, die wordt onderbouwt met argumenten, maar in het mildste geval ben ik niet overtuigd door die argumenten, in het ergste geval vind ik de argumenten zelfs onjuist.
Op een gegeven moment ga ik in mijn vorige reactie over van commentaar op dat ene punt over naar commentaar over -wat ik vermoed- jouw visie, alsook die van vele andere mensen op wat politiek is, bij de zin “Naar mijn idee…” Als je dan refereert naar ‘jouw argumenten’ in je repliek, en het betreft de zinsneden daarvoor, dan speel ik -deels voor mezelf- de advocaat van de duivel en slaan die argumenten wel degelijk op een referendum, en niet enkel op democratie in het algemeen. Voor het geval dat ‘jouw argumenten’ slaat op het gedeelte na dat zinsdeel is het inderdaad zo dat ik kritiek lever op democratie in het algemeen (of eigenlijk, de opvatting van politiek, zoals die mij tegenwoordig gebruikelijk lijkt).
Afhankelijk van je definitie van ‘sentiment’ en ‘emotie’ kan ik me of helemaal, of helemaal niet in je kritiek vinden. Al vermoed ik, aan de hand van je voorbeelden, dat we nu wel op een lijn zitten, waar ik eerder misschien sentiment en emotie omgekeerd zou gebruiken.
Overigens zou ik voorzichtig zijn met wat jij denkt dat anderen suggereren -ook ik zondig mij daaraan, hoor. Nergens heb ik namelijk gesteld dat er een tegenstelling is tussen emoties en rationele redeneringen. Een paradox: ja, maar dat is een schijnbare tegenstelling ;). Dat ik vind dat de mens geen homo rationalis is, wil niet zeggen dat ik denk dat de mens geen rationele beslissingen neemt, noch dat ik denk hij bij het maken van rationele beslissingen geen emoties mee kan nemen.
Excuus voor mijn lange reactie, bondigheid is niet een van mijn deugden, maar ik ben van mening dat bondigheid vaak ook ambiguïteit en onduidelijkheid met zich meebrengt, iets wat voor een discussie zonden zijn. Mocht je hier zijn aangekomen, bedankt voor het lezen ;)
@Roland: Ik had het over officiële inspraakrondes. Die zijn dan niet meer nodig, omdat er een beter alternatief is. Dat betekent natuurlijk niet dat het democratisch debat gelijk verstomt.
@Folkward: Inderdaad is het zo dat een debat niet altijd leidt dat de juiste informatie boven komt drijven, maar als dat debat niet gevoerd wordt is die kans lijkt mij nog kleiner.
Zoals in het stuk al gezegd gelden de andere argumenten die je gebruikt inderdaad tegen beide vormen van democratie. Mijn punt is dat deze juist meer tegen de vertegenwoordigende variant dan tegen de directe variant gelden.
Maar volgens mij zijn we het verder eens. Dat geldt ook klaarblijkelijk voor het deel van emoties.
En geen probleem. Dank voor je reactie.