De vleeseter betaalt

De Partij van de Dieren wil een vleestax invoeren, maar goochelt met cijfers om haar pleidooi kracht bij te zetten, ontdekt freelance journalist Melvin Captein.

De Partij voor de Dieren wil een vleestaks invoeren. Momenteel overlegt kopvrouw Marianne Thieme met andere partijen om nog voor de zomervakantie een wetsvoorstel te kunnen indienen. Daarbij hoeft ze in ieder geval niet te rekenen op de steun van de PVV of de VVD, die in reacties ‘gehakt maakten’ van dit ‘onzalige plan’. Volgens Thieme hoeft dat echter geen probleem te zijn. Er is namelijk ‘voldoende draagvlak’ voor haar plannen.

Thieme wil de belasting invoeren omdat vlees volgens haar het meest vervuilende onderdeel van het voedselpakket is. Op het eigen digitale huis laat de PvdD weten dat de westerse vleesconsumptie verband houdt met – houd u vast – klimaatsverandering, ontbossing, dierziektencrises, biodiversiteitcrisis, gezondheidsproblemen, zoetwatercrisis en voedselschaarste. Eerder al wilde Thieme om die reden vleesloze dagen in restaurants van minsteries invoeren. Door de BTW te verhogen van 6 procent naar 19 procent wil Thieme nu ‘de vervuiler laten betalen’. De opbrengsten worden in biologische landbouw geïnvesteerd.

Het voorstel zou veel Nederlanders direct in de portemonnee treffen. Een karbonaadje of speklap bij het avondeten is veelal nog gemeengoed. Daarom is het belangrijk te onderzoeken of de beweringen van Thieme op waarheid berusten. Hoeveel draagvlak is er daadwerkelijk voor haar voorstel? En is het consumeren van vlees echt zo slecht voor het milieu?

Deze vraagstukken zijn nog niet zo gemakkelijk beantwoord. De vleestaks is een uniek voorstel van een unieke partij. Nergens anders ter wereld zetelt een beweging die zich puur bekommert om dierenrechten en een extra belasting op vlees komt in geen ander werelddeel voor. Hongarije en Denemarken voerden onlangs weliswaar een aanvullende heffing op vet voedsel in, maar deze was niet specifiek op vlees gericht. Een internationale vergelijking gaat dus niet op.

Gelukkig zijn er altijd nog de platte cijfers. Thieme baseert het draagvlak waar ze over rept op een onderzoek van Natuur & Milieu. Hieruit komt naar voren dat 13% van de Nederlanders dagelijks vlees eet en tweederde van hen vlees als luxeproduct ziet. Dat lijken overtuigende cijfers maar in hoeverre kloppen ze? We vragen het Dr. Hans Dagevos, consumptiesocioloog gespecialiseerd in vlees. “Het zijn triviale cijfers”, aldus Dagevos. “Uit mijn eigen onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat ruim een kwart van de mensen dagelijks vlees eet. Bij een ander onderzoek is dit 39 procent. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan met ieder een eigen populatie en vragen.” Een korte google sessie bevestigt dit. Van alle recente onderzoeken blijkt het percentage dagelijkse vleeseters dat Thieme gebruikt het laagst.

Er lijkt dus sprake van een selectieve vorm van feitenpresentatie. Een ongelukkige keuze, volgens Dagevos. “Het vervelende aan dit onderzoek is dat het niet publiek toegankelijk is. We moeten het met berichten in de pers doen zonder dat we uit de primaire bron kunnen tappen. Desondanks gaan dergelijke getallen een leven leiden in de media en in het politieke discours. Ik zie liever dat deze discussies gevoerd worden op basis van wetenschappelijk onderzoek dat transparant en toegankelijk is. Dat maakt de argumentatie van politici ook sterker. Jammer, want Thieme is altijd uitstekend geïnformeerd.”

De manier waarop Thieme haar draagvlak beargumenteerd is dus discutabel. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen draagvlak ís. Bureau Veldkamp deed in 2007 onderzoek naar de mate van acceptatie bij een (hypothetische) vleesheffing om milieuproblemen te verhelpen. Hieruit blijkt dat 32% van de respondenten met een belasting op vlees kan leven (p.27). Ter vergelijking: bij zuivel is dit slechts 17%. Thieme lijkt dus een punt te hebben als ze zegt dat mensen bereid zijn meer voor vlees te gaan betalen om het milieu te ontzien. Ze maakt dat alleen op een geboetseerde manier duidelijk.

Dan door naar waar de maatregel uiteindelijk allemaal om te doen is: het effect van vleesproductie op het milieu. Op vleestax.nl, een site opgezet door de jongerenafdeling van de PvdD, staan deze invloeden gespecificeerd. Het voornaamste punt dat wordt aangestipt is dat de bio-industrie met 18% de grootste uitstoter van broeikasgassen is. Dit argument is rechtstreeks afkomstig uit de documentaire ‘Meat the Truth’ uit 2007. Volgens Dé van de Riet van Stichting Vlees is dit getal echter niet representatief voor Nederland. “Dit is een zwaar overtrokken voorstelling van zaken”, aldus van de Riet. “Nederland ligt ver onder dit wereldwijde gemiddelde. Wij zijn juist heel vooruitstrevend en actief bezig deze uitstoot te beperken. We zouden eerder een bonus moeten krijgen dan een extra heffing.”

Van de Riet weet zich gestaafd door de cijfers. Wageningse wetenschappers rekenden uit dat het percentage in Nederland niet op 18 maar op 9 procent ligt (p. 11). Dat wil natuurlijk niet zeggen dat vleesproductie, en dus –consumptie, geen schade aan het milieu aanbrengt. “Het Instituut voor Milieuvraagstukken heeft de gegevens zoals gepresenteerd in Meat the Truth nagerekend, en stuitte daarbij niet op grote afwijkingen,” laat Dagevos ons weten. Dat vleesproductie niet goed voor het milieu is lijkt dus vast te staan. Maar de situatie lijkt in  Nederland iets genuanceerder te liggen dan hij door de PvdD wordt gepresenteerd. De vraag laait op of wij dan het land zijn dat deze maatregel moet initiëren. Maar dat is weer een hele andere discussie.

Concluderend kunnen we stellen dat Thieme haar voorstel baseert op gefundeerde bevindingen. De negatieve invloed van vleesproductie op het milieu is onomstotelijk en er lijkt ook een zeker draagvlak te bestaan voor een vleesbelasting. De voorstelling van zaken is echter, zoals natuurlijk wel vaker in de politiek, overdreven. Hoe dan ook, we weten nu in ieder geval wat voor vlees we in de kuip hebben.