De vermogensrendementsheffing: de trend

COLUMN - Het begon al te schemeren toen wij na een lange reis eindelijk de Britse kustplaats bereikten van waaruit de boot ons de volgende dag naar huis zou brengen. De hemel was bewolkt, het was koud en het waaide. Onderdak vonden wij bij Mr Reid, en sombere oudere man met een hond. De hond, zei Mr Reid, was al heel oud. In de laatste tijd ging hij wat vreemd gedrag vertonen, waaruit Mr Reid opmaakte dat het einde van het dier nabij was.

Dus, nog voordat de hond dood was, wist Mr Reid al dat het zou gebeuren. Met de aanpak van de vermogensrendementsheffing was hem dat niet gelukt. Die had de gezondheidstoestand voorspeld op basis van een gemiddelde van de laatste, laten we zeggen, vijf jaar en toen leefde de hond altijd. Daarom zou hij ook dit jaar blijven leven. Sterker nog, ook na de dood van de hond zou het nog vijf jaar duren, totdat het besef daarvan helemaal tot hem doordringt.

Ik vind het moeilijk gegevens over de berekening van de fictieve rendementen te vinden en dat is vreemd. Het enige wat ik tot nu toe kon vinden staat op de Wikipedia-pagina over box 3. Als iemand van jullie aanvullende gegevens heeft, verneem ik het graag. Maar ook nu al denk ik te kunnen stellen dat het Ministerie van Financiën de verschillende rendementen berekent op basis van gemiddelden uit het verleden en zonder een aanvullende economische analyse.

Een gemiddelde uit het verleden is een trend. Een trend reageert slechts heel traag op veranderingen. Als je ermee de toekomst wilt voorspellen,  dan gaat het daarom alleen goed, als alles zo blijft als het altijd al was. In dat geval is de trend dan schijnbaar hoe langer hoe beter, want hoe langer een trend is, hoe meer uitschieters kunnen worden geëlimineerd. Alleen, als je eigen beleggingsperiode korter is dan die van de trend, kunnen de uitschieters nog steeds een heel belangrijke rol spelen, ik had het er in ander verband al eerder over.

Een ander probleem is dat deze aanpak measurement without theory is. Een goede voorspelling is niet alleen gebaseerd op statistische gegevens uit het verleden, maar ook op vakinhoudelijke kennis van structurele veranderingen. Als de hond van Mr Reid doodgaat, wordt informatie uit de tijd toen hij nog leefde immers volstrekt nutteloos voor voorspellingsdoeleinden.

Een belangrijke oorzaak voor de dalende rente in de afgelopen jaren is de vergrijzing. Steeds meer oude mensen willen hun vermogen laten renderen, maar tegelijkertijd zijn er steeds minder jonge die dat kunnen bewerkstelligen. Tegelijkertijd heeft de Europese Centrale Bank de rente steeds verder verlaagd. Inmiddels is de bodem bereikt. De negatieve effecten van een lage rente worden steeds duidelijker zichtbaar en de positieve effecten verdwijnen. Positieve effecten betekenen daarbij vooral ook koersstijgingen op de aandelenmarkt. Kortom, de hond is dood. Als je nu de rendementen op aandelen in een tijd zonder renteverlagingen nog steeds berekent op basis van de gegevens uit een tijd met renteverlagingen, heb je het mis.

Vergrijzing en het op zijn minst mogelijke einde van renteverlagingen zijn mooie voorbeelden voor  structurele veranderingen die de trendvoorspellingen van het Ministerie voor Financiën doen tekortschieten. Deze trends lopen achter de feiten aan. Ze reageren op structurele veranderingen zo langzaam en traag als olie vloeit. Het zijn oliedomme trends.