OPINIE - D66 is langzamerhand een klassiek liberale partij geworden, vindt Sjoerd Verest.
D66 is in the winning mood. In de peilingen staat de partij al maanden boven de twintig zetels en na de gemeenteraadsverkiezingen werden ook de Europese verkiezingen door de democraten glansrijk gewonnen.
Er moet echter een kanttekening worden geplaatst bij dit succes. Hoewel D66 zich nog altijd steevast neerzet als een progressieve en sociaal-liberale partij die vooruit wil en taboes tracht te doorbreken, lijkt bij de partij soms nauwelijks meer sprake van deze progressieve en sociaal-liberale signatuur. D66 bezigt veelal nog slechts calculerende economische motieven in haar politiek; sociale en zelfs liberale beginselen zijn naar de achtergrond gemanoeuvreerd.
Vrijheid voor iedereen
Het progressieve sociaal-liberale gedachtegoed kenmerkt zich door een veranderingsgezinde houding en uit zich in het streven naar persoonlijke vrijheden voor ieder individu, zoals in ethische kwesties of met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting. Dat elk mens persoonlijke vrijheden moet kennen, betekent echter niet, zoals de door D66 zo bewonderde sociaal-liberaal J.S. Mill al verwoordde, dat een individu maar ongelimiteerd zijn eigen vrijheid kan najagen.
De vrijheid van een ander mag door het nastreven van de eigen vrijheid nooit ingeperkt worden. Iedereen moet immers kunnen beschikken over een hoge mate van vrijheid. Dit houdt indirect ook in dat de overheid zich dient in te spannen om een ieder in vrijheid te kunnen laten leven, door bijvoorbeeld een bepaald inkomen te garanderen en het gebruik van onderwijs en zorg voor iedereen toegankelijk te maken. Progressieve sociaal-liberalen staan dan ook niet onwelwillend tegenover de herverdeling van inkomen en sterke sociale voorzieningen die individuele vrijheid mogelijk maken. Tot slot maken sociaal-liberalen zich sterk voor het milieu en bestuurlijke vernieuwing.
Sociale randvoorwaarden
In het beginselprogramma van D66 uit 2000 lijken veel van deze progressieve en sociaal-liberale gedachten gevolgd te worden. Zo stelt D66 nadrukkelijk de mens centraal in haar politiek en richt de partij zich op ‘vernieuwing en vooruitgang’, waarin het politiek bedrijft zonder gebruik van dogma’s. Daarnaast wil de partij dat ieder mens zich in vrijheid kan ontplooien en zijn leven naar eigen inzicht kan vormgeven en invullen. Om deze vrijheid voor ieder individu te bereiken, erkent D66 dat ‘sociale randvoorwaarden’ nodig zijn, ‘zoals hoogwaardige en toegankelijke gezondheidszorg en onderwijs in een goed functionerende rechtstaat die veiligheid, werk en sociale zekerheid biedt’. Ook pleiten de democraten voor duurzaamheid en bestuurlijke vernieuwing.
Hoe anders handelt D66 de laatste jaren in de politiek. Het begon met het op de achtergrond plaatsen van de zogenoemde ‘kroonjuwelen’: de wens om tot bestuurlijke vernieuwing te komen met zaken als het referendum en de gekozen burgemeester. Daarvoor in de plaats ijverde D66 vooral voor hervormingen op de arbeids- en woningmarkt, zoals het versoepelen van het ontslagrecht, het flexibiliseren van de arbeidsmarkt en het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek.
Deze hervormingen werden voortdurend gepresenteerd als vernieuwende ideeën, die de taboes doorbraken en daardoor Nederland klaar zouden maken voor de toekomst. Maar zo veranderingsgezind en dogmadoorbrekend zijn de hervormingen niet. Integendeel: de hervormingen lijken meer een dekmantel om ordinair de ‘sociale randvoorwaarden’ af te breken ten behoeven van de economie en de markt.
Het doel is niet zozeer om problemen op de woning- en arbeidsmarkt aan te pakken en het systeem te veranderen, maar vooral om halsstarrig vast te houden aan het aanwezige economische stelsel en alles dat daarvoor in de weg staat, zoals sociale voorwaarden, te lozen. Bovendien komt door de hervormingen ook nog eens de individuele (keuze)vrijheid onder druk komt te staan, omdat personen erdoor steeds verder onderhevig raken aan de grillen van de markt.
Handhaving economische status quo
Dat D66 niet meer zo veel waarde hecht aan de door hen zelf gepredikte ‘sociale randvoorwaarden’, wordt de laatste jaren alsmaar duidelijker. Tijdens de economische crisis was D66 een van de weinige partijen die onvoorwaardelijk vasthield aan de 3 procentnorm, ook al zorgde dit voor stevige bezuinigingen, opeenvolgende belastingverhogingen en een extra zware recessie, wat veel mensen in de ellende en armoede drukte. Voor D66 was het belangrijkste dat de publieke financiën en de economie weer op orde werden gebracht, ook in crisistijd, en het nam daarvoor de toenemende armoede en werkloosheid voor lief.
D66 tekende als vaste partner bij de bezuinigingsoperaties dan ook voor ingrijpende bezuinigingen in de zorg en sociale zekerheid en voor lastenverzwaringen die ook de laagste inkomens hard raakten. Maar zelfs dit bleek nog niet genoeg. Eind februari 2014 eiste Pechtold dat er nog meer zou worden gesneden in de zorg en sociale zekerheid door onder meer de hakbijl te zetten in uitkeringen en toeslagen.
Inkomensherverdeling en sterke sociale voorzieningen om alle mensen in Nederland, en niet slechts een deel, van hun individuele vrijheid gebruik te kunnen laten maken, worden door D66 dus helemaal losgelaten en het tegenovergestelde wordt zelfs nagestreefd. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de door onder meer D66 gewilde verlaging van het belastingtarief voor de hoogste inkomens en de vurige wens van Amsterdamse tak van de partij om het hele erfpachtstelsel af te schaffen.
Onderwijs
Zelfs in het nieuwe paradepaardje van D66, het onderwijs, is de sociaal-liberale invalshoek verdwenen. De partij mijmert over meer investeringen, maar is ondertussen een van de krachten achter de invoering van een (sociaal) leenstelsel. Waar GroenLinks, als een van de andere pleitbezorgers van dit leenstelsel, nog ijverde voor het behoud van de ov-chipkaart, de verlaging van het collegegeldtarief en het behoud van de aanvullende beurs voor minder vermogende jongeren, daar waren deze nog enigszins sociale maatregelen voor D66 niet van belang. Daarmee brengt de partij de toegankelijkheid van het hoger onderwijs voor meer kwetsbare jongeren in gevaar en doet zij dus inbreuk aan de individuele vrijheid voor sommige groepen mensen om te kunnen studeren.
Van sociaal-liberaal naar klassiek liberaal
D66 lijkt de laatste jaren gebroken te hebben met zijn sociaal-liberale vleugels en steeds verder te zijn opgeschoven naar een economisch liberale ideologie. De partij legt zich nauwelijks meer toe op het bewaken van de sociale randvoorwaarden, maar richt zich vooral op het goed functioneren van de economie.
D66 probeert daarin het ingrijpen van de overheid in de markt en economie te verminderen (bijvoorbeeld door hervormingen, lagere belastingtarieven, minder toeslagen en uitkeringen) en de partij acht sociale randvoorwaarden, individuele vrijheid voor een ieder en bestuurlijke vernieuwing van minder belang. De partij lijkt dus vooral economische motieven in haar politiek te volgen.
Dit wordt nog eens duidelijk door de positie die de Europese delegatie van D66 inneemt ten aanzien van de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag tussen de VS en de EU. De democraten zijn voor deze overeenkomst, omdat deze onze economie ten goede komt. Dat multinationals erdoor nog machtiger worden tegenover gewone burgers en overheden, ons sociale vangnet erdoor nog verder onder druk komt te staan, en zaken als voedselveiligheid, milieunormen en zelfs privacy door het verdrag in gevaar komen, maakt de partij niets uit. Het levert onze economie immers een grote impuls op. Het tekent de sociaalliberalen van weleer. Sociaal zijn ze niet meer.
Reacties (15)
Liberaal komt in alle kleuren van eigendunk en hebzucht. Bij D66 is het zelfs lichtgevend, bij gebrek aan enige inhoud.
En toch wint de partij steeds meer kiezers. Zijn die het eens met deze koerswijziging of zijn ze misleid?
vertel mij eens, voor welke sociaal progressieve initiatieven heeft bv Pvda of GroenLinks een lans gebroken in de afgelopen tijd? Waarom 1 partij pakken en niet het totale sociaal progressieve blok? Ik vind het een beetje een laffe column zo om 1 partij te pakken terwijl men kan zien dat sinds Balkenende iedereen die zich ook maar een beetje progressief opstelde compleet de weg is kwijt geraakt.
Overigens, als Neerlandicus zou ik toch nog een keer een spellingscheck doen.
@3: Beste Amauteur Commenter,
Hoezo laf? Volgens mij zijn groenlinks en D66 de enige partijen die zich tot zover opstellen als progressief. D66 en met pechtold in het bijzonder schreewt wat de massa wil horen. Het heeft niks meer met de gedachte van vooruitgang te maken, terwijl groenlinks altijd nog een vooruitstrevende gedachte heeft ;).
Het mieren neuken op taal is overigens totaal niet aan de orde. Hij is en blijft een mens die fouten kan maken. Mister/Miss perfect zou natuurlijk nooit een spellingscheck vergeten.
@2: De PVV was in het verleden ook een partij met veel zetels. Dit kwam door politieke standpunten als: wij veranderen de pensioenleeftijd niet. Vervolgens wordt er doodleuk de pensioenleeftijd verhoogd onder de coalitie: VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV
@4: Het is laf omdat hij in de titel aangeeft dat het sociaal liberale vlak weg is, waarvan akte, maar vervolgens alleen D66 aanpakt. Groenlinks heeft zichzelf zo hard verloochent dat er een algehele opheffing door de leden zou moeten worden opgeeist. Kunduz, het leenstelsel hebben de partij zo ongeloofwaardig gemaakt dat ik niet meer stem. D66 heeft als enige verklaring nog dat ze altijd pragmatisch (opportunistisch?) zijn geweest. De PvdA, daar wil ik niet eens meer over beginnen. Die mogen heel blij zijn dat men geen hooivorken en fakkels meer in de kast hebben staan. En daar wordt voor het gemak even overheen gekeken in dit artikel. We hebben geen probleem met 1 partij, het gehele progressieve blok is vleugellam, dat zou u als progressief persoon toch ook aan het hart moeten gaan. Nu lijkt deze opinie meer op moddergooien, zeker gezien de titel, en dat vind ik in deze barre, conservatieve tijd een laffe daad.
Over de spelling heb je helemaal gelijk, hoewel ik ‘paradepaartje’ voor een neerlandicus toch wel schrijnend vind om te moeten aanschouwen.
VVD Light
@2: Wijzend naar de hele discussie omtrent het leenstelsel, durf ik wel te stellen dat een flink deel zich heeft laten misleiden.
D66, dat is de partij die een paar jaar geleden de vertegenwoordiger van de Nederlandse Banken als voorzitter van haar Eerste Kamerfractie deed aflossen door de baas van de Nederlandse Zorgverzekeraars, of zoiets?
D66 is ook voor het Grootkapitaal. Ik denk dat van Mierlo zich dagelijks in zijn graf omdraait.
Goed stuk, ook van toepassing op PvdA en GL.
D66, GL, VVD en Pvda…een pot nat. Om in marketing termen te spreken: een en hetzelfde product dat van verschillende verpakkingen wordt voorzien om een bepaalde doelgroep te “targetten”. inhoudelijk echter allemaal hetzelfde neo-liberale marktdenken.
@6: over taal gesproken …heeft zichzelf zo hard verloochent
@6: Naar mijn idee schrijnt de “men […] hebben” van @6 toch harder.
Hear hear. Ik zie het inderdaad met lede ogen aan. Maar wel een lichtpuntje: een klassieke liberale partij is door de nadruk op de rechtstaat nog altijd meer waard dan als liberalen vermomde conservatieven als de VVD. Maar goed, daar blijft het dan ook bij. Willen de echte sociaal-liberalen binnen D66 opstaan?
Of is de pijnlijke waarheid dat als D66 weer progressief en sociaal wordt, dit weer ten gunste komt aan de VVD?
De term ”klassiek liberalisme” is nogal verwarrend in dit artikel. Blijkens de inhoud bedoelt de auteur kennelijk dat D66 gewoon rechtser is geworden de afgelopen tijd. Daar geef ik de auteur gelijk in. D66 is niet de enige partij die rechtser is geworden. Ook het CDA en de VVD zijn rechtser geworden. Ook niet heel verwonderlijk, als je bedenkt dat de gemiddelde kiezer over het algemeen iets rechtser is geworden. Dat partijen zich dan aanpassen aan hun potentiële electoraat is kennelijk verkeerd. Dat D66 zich aansluit bij TTIP en zich blijft uitspreken voor de 3%-norm, heeft alles te maken met het geloof in de EU en niets met “klassiek liberalisme”. Ik zie juist het tegenovergestelde; D66 heeft vandaag de dag steeds minder te maken met “klassiek liberalisme”. Lees Locke of Mill er maar op na. Zouden die zich zodanig inspannen voor een seculiere staat en zich blijven inzetten om de zinsnede ”bij de gratie Gods” boven onze wetten te schrappen? Zou Mill de staat gebruiken om een paar gewetensbezwaarde trouwambtenaren te weren? Zelfs Abraham Kuyper was nog “klassiek-liberaler” dan Alexander Pechtold. Noem D66 liever Neo-sociaal-liberaal of Neo-liberaal.
als je bedenkt dat de gemiddelde kiezer over het algemeen iets rechtser is geworden.
Wordt vaak gezegd maar waar is de onderbouwing? Immigratie/integratie/buitenlanders is een ding maar ik denk dat er tegenwoordig niet heel veel anders wordt gedacht over de hoogte van uitkeringen, beschikbaarheid van sociale huurwoningen, het ontslagrecht, etc dan 10 jaar geleden.