De man die alle kinderen redden zou

In betrekkelijke stilte heeft het kabinet-Balkenende IV de benen genomen. Ook Rouvoet heeft stilletjes het podium verlaten. Dat is begrijpelijk als je zijn resultaten bekijkt.

Twee jaar geleden pakte de Rotterdamse directeur van het RIAGG, Jos Lamé, Rouvoet in een interview in NRC Handelsblad stevig bij de oren. ,,De plannen van Jeugdminister Rouvoet en ook van de wethouders Jeugd en Volksgezondheid van mijn stad Rotterdam zijn absurd stalinistisch en megalomaan. De overheid suggereert dat er een juiste oplossing is voor de problemen, maar dat is een mythe. Dat is pure volksverlakkerij, een bewijs van de populistische wind die er waait in Den Haag.

Het aantal Maasmeisjes zal nooit noemenswaardig afnemen. Die doelstelling is echt irreëel. We moeten onder ogen zien dat geweld een enorm probleem is dat niet weg te poetsen is. Er wordt nu een paar incidenten opgeblazen om aan te tonen dat er een veel beter leven mogelijk is. Het is een taboe om te aanvaarden dat er kwaad is in de samenleving. In wezen hebben we geen controle over het complexe leven van mensen. (…)’’

Minister Rouvoet van Jeugd en Gezin laat dit niet over zijn kant gaan en schiet anderhalve week later terug in dezelfde krant. ,,Ik zal nooit berusten in het grote kwaad van de kindermishandeling’’, verklaart Rouvoet plechtig. ,,Er kan heel veel verbeterd worden op het terrein van aandacht en zorg voor kinderen waardoor risico’s eerder kunnen worden opgespoord en excessen kunnen worden voorkomen. De eerste stap is om van ieder kind te inventariseren hoe het ermee gaat. (…) De verschrikkelijke gebeurtenissen die hebben geleid tot de dood van Savanna en het Maasmeisje hebben duidelijk gemaakt dat de meisjes uit het zicht van de hulpverleners waren geraakt en dat het aan uitwisseling van informatie ontbrak.’’

Deze episode is kenmerkend voor de christelijke vice-premier. Het zijn sympathieke uitspraken. Zijn hart zit op de goede plaats. Maar in zijn ijver schiet hij door. Zijn torenhoge ambities zijn stukgeslagen op de harde realiteit, namelijk dat Rouvoet bovenal een overbodige en tamelijk machteloze minister was.

De ambitie was enorm. In Beetsterzwaag werd een poging gedaan om de relatie tussen gezinnen en de overheid anders te kneden. Met gezinspartij CDA, verheffingspartij PvdA en de optimistische Gij Zult Liefgehad Worden Of Gij Dat Nu Wil Of Niet Want Dat Staat Zo In Het Evangelie-predikers van de CU waren de contouren snel duidelijk: de overheid zou zich achter de voordeur doen gelden.

Rouvoet werd minister van Jeugd en Gezin en was als zodanig belast met de coördinatie van het gezinsbeleid op nationaal niveau en de samensmelting van de versnipperde en relatief onprofessionele jeugd(gezondheids)zorg op lokaal niveau. Geen kleine klus.

Wachtlijsten zouden worden weggewerkt. Kinderen moesten sneller geholpen worden door ouders eerder gezagsbeperkende maatregelen op te leggen. Ook problemen moesten sneller boven tafel komen. Het antwoord van Rouvoet: risicotaxaties, elektronische verslaglegging en uitwisseling, protocollen en inspectie. Alles is er inderdaad gekomen of onderweg in de parlementaire wetgevingspijp, zij het met flinke kostenoverschrijdingen en flinke vertraging.

Maar hoe verhouden ze zich tot de realiteit?

Neem het bovenstaande gepikeerde antwoord van Rouvoet. Savanna, het Maasmeisje en de andere kinderen met wie het slecht afliep, waren helemaal niet uit het zicht van de hulpverlening. Integendeel. Keer op keer was veel informatie aanwezig over de problemen in het gezin. Informatie werd vaak gedeeld. Het probleem was vooral dat niemand ingreep.

Neem de ondertoezichtstellingen. De gronden daarvoor worden verruimd. Ook bij relatief kleine probleme kunnen kinderen al onder toezicht worden gesteld van een Bureau Jeugdzorg. Hoewel de nieuwe wet ook voordelen biedt, reageerden alle betrokken instanties (Raad van State, Bureaus Jeugdzorg, kinderrechters en familierechtadvocaten) afkeurend. Doe het niet, zeiden ze. De jeugdsector begint eindelijk een beetje goed te lopen. Een verruiming van de gronden is niet nodig. We got it under control. Maar het stond in het regeerakkoord en het Geschreven Woord is belangrijk voor Rouvoet.

Of had Rouvoet er uiteindelijk ook niet zoveel over te zeggen? Kijk maar mee. Rouvoet was een minister zonder budget, ministerie en dus een uitvoeringsorganisatie. Niet hij, maar zijn collega’s bij Onderwijs, Sociale Zaken, Volksgezondheid en Justitie gingen over de jeugd van tegenwoordig. Niet voor niets zocht de Algemene Rekenkamer in 2008 vergeefs een antwoord op de vraag wat nu precies de ‘meerwaarde’ van het programmaministerie was. „Twee vissers die in dezelfde vijver vissen kan best, maar uit het verleden weten we dat zodra bewindslieden ergens de coördinatie over krijgen zij niet benijdenswaardig zijn. Hun resultaten zijn niet opzienbarend’’, zei de president van de Algemene Rekenkamer in het voorjaar van 2008. Hoe zit dat met vijf vissers?

Tot slot zat Rouvoet van meet af aan ingeklemd tussen PvdA en CDA die als een stel dikzakken onbehaaglijk een bankstel probeerden te delen. Rouvoet was niet eens de lijm die de stukken – en dat waren er vele – bij elkaar mocht houden. Rouvoet kwam er gewoon niet aan te pas.

Als het op moraliseren aankwam, was Rouvoet niet eens zo erg. Goed, hij maakte een paar ongelukkige opmerkingen over Breezerseks, het ontmoedigen van echtscheidingen en huwelijkscursussen. Maar vergeet niet, hij zat ook onder een vergrootglas. In groot formaat bezien, zei hij geen rare dingen, tenminste geen dingen die bij de meer rekkelijken van het CDA ook te horen waren.

Dat vergrootglas zorgde ervoor dat niet alleen zijn uitspraken soms werden uitvergroot, maar ook zijn statuur. Rouvoet bleek niet de grote man die alle kinderen redden zou. Een bewijs dat ook vrome christenen zich kunnen bezondigen aan hoogmoed.