Waarom stemmen mensen links of rechts? Je zou denken dat het uitmaakt wat politici zeggen of doen. Dat valt tegen. Zo blijkt een flink deel van de gedogers van dit kabinet crimineel te zijn. Voor het rechtse blok als geheel maakt dat niets uit. Integendeel: dit gedoogkabinet had in juni 76 zetels en heeft er nu virtueel een paar bijgekregen. De linkse partijen kwartetten onderling wat met virtuele zetels, de rechtse partijen doen hetzelfde. Dat is ook niet zo vreemd, omdat mensen links of rechts zijn. Wij leren van onze ouders, omgeving, genen of wat dan ook een voorkeur voor een rechtse of voor een linkse politiek. Is die voorkeur eenmaal vastgelegd, dan zijn wij koppiger dan ezels. Die opvattingen kunnen in de loop der jaren wel wat verschuiven, maar niet teveel. Van GroenLinks naar PvdA of van PVV naar VVD. Links stemt links, rechts stemt rechts. Bent u een uitzondering? Gefeliciteerd, dan bent u de uitzondering op de bekende regel. Grosso modo verandert er in de Nederlandse politiek al een eeuwlang namelijk helemaal niets. Geen bal. Al vanaf de invoering van het algemeen kiesrecht heeft links net wat minder stemmen dan rechts.
Kortom: echt rigoreuze veranderingen vinden hier nooit plaats. Daarin zijn we overigens niet uniek. Ook de meeste buitenlanden kennen een vrijwel onveranderlijke links-rechts verdeling. In Duitsland rolt het balletje bijvoorbeeld vaak naar rechts, in Spanje meestal naar links. Opvallend is wel dat er door de Westerse wereld altijd een linkse of rechtse wind waait. Anders geformuleerd: het is de tijdgeest die bepaalt waar de stemmen van de doorslaggevende zwevende kiezers naar gaan. In de jaren ´80 was dat rechts. Denk aan: Kohl, Thatcher, Reagan en Lubbers. Tien jaar later woei de wind uit de andere hoek met Schröder, Blair, Clinton en Kok. Nu is het weer tijd voor een rechtse wind, vul zelf de namen maar in. Ok, Obama zit er nog, maar die had het geluk dat er vorige maand geen presidentsverkiezingen waren.
Politici denken dat het uitmaakt wat ze doen. Bloggers hopen dat hun postjes er toe doen. De kiezer denkt dat hij of zij een keuze maakt. De tijdgeest weet wel beter. De Zeitgeist lacht ons allemaal stilletjes uit.
Reacties (29)
Jammer dat de schrijver niet de moeite neem om definitie van links of rechts te beschrijven. Die kunnen per land of cultuur nogal eens verschillen. Nu kan ik alleen concluderen dat de wind wel eens draait, en dat dit ook in het buitenland gebeurt! Wow…
Gelul man, ‘links’ en ‘rechts’ blijven even groot omdat de definitie van links is “datgene aan de linkerkant van het midden” en van rechts “datgene aan de rechterkant van het midden”. Maar het midden verschuift! Alle partijen roepen toch totaal andere dingen dan ze (of hun voorlopers) in 1980 of 1950 of 1930 riepen?
Zelfs iets heel anders dan in 2000, terwijl er toch in die 10 jaar niet zo heel veel is verandert aan ‘de kiezers’ terwijl die volgens jou toch hun hele leven hetzelfde blijven?
Mijn ouders vroeger allebei Groenlinks, mijn vader vanuit PPR, mijn moeder weet ik eigenlijk niet (ouders van mijn moeder streng calvinistisch en waarschijnlijk SGPers of iets vergelijkbaars).
Mijn broer en ik beiden bij D66 uitgekomen, en mijn moeder is een paar jaar terug van Groenlinks naar PvdA overgestapt, waar mijn vader volgens mij nog steeds niet helemaal overheen is.
Oh, en ik hou van lange wandelingen op het strand.
Ik dacht nog altijd dat het adagio was “if a man is not a socialist before the age of 30 he has no heart – but if a man is still a socialist after the age of thirty, he has no brain”.
Tenminste dit is hoe ik het heb beleefd….
Er is overigens leuk onderzoek naar de onderliggende verschillen (qua persoonlijkheid, wereldbeeld en ethiek) tussen “links” en “rechts” gedaan door Jonathan Haidt – TED filmpje:
http://www.ted.com/index.php/talks/jonathan_haidt_on_the_moral_mind.html
Interessant stukje. @4: Ik denk dat er naast aangeboren voorkeuren ook flinke cohorteffecten zijn. Iemand die de Grote Depressie heeft meegemaakt zal minder de neiging hebben om werklozen profiteurs te noemen dan een kind van de jaren ’90.
Grappig hoor maar het volstrekt ongedefinieerde, ongecontroleerde, bijna religieuze begrip Tijdgeest opvoeren als bepalende factor is zo flapdrollerig dat de rest van de redenatie er echt niet meer toe doet.
Had je tijdgeest gedefinieerd als de som van macht en geld dan hadden we nog twee echte parameters gehad waar wellicht een redenering, model of theorie aan te hangen was.
Maar tijdgeest zo neerzetten is eigenlijk vragen om een theocratie.
Als links altijd al minder stemmen gehad heeft dan rechts, dan komt dat door de stommiteit (of compromisloosheid) van de linkse partijen; het is namelijk gewoon net als met IQ; 50% van de kiezers zit altijd links, en 50% zit altijd rechts – en omdat partijen blokken zijn, likken ze verschillende stukken daarvan op. Wat je eventueel *wel* kunt vergelijken, zijn de verschillen tussen landen en/of tijden, maar dat is bijna ondoenlijk subjectief: is de SDAP hetzelfde als de PvdA ? Zijn de Gruenen hetzelfde als GroenLinks ? Op ditzelfde blog is tot in den treure betoogd dat de politici in de (rechtse) jaren ’80 geen besluiten konden of wilden nemen omdat de (linkse) ’tijdgeest’ ze zo tegenstond. Als die tijdgeest dan zo links was, waarom waren de politici het dan niet ?
@JSK,
mijn opa kwam uit 1906,
uit een relatief arm gezin, op z’n twaalfde flux aan den arbeid,
heeft de Grote Depressie aan den lijve ervaren,
en had een bloedhekel aan socialisten en uitkeringstrekkers,
typische liberaal, regeringen verklooien de boel nu eenmaal big time, met belastingcenten.
Na twee wereldoorlogen, en nog zo wat crisissen kon ik hem moeilijk weerspreken wat de ervaren werkelijkheid betreft.
Ik weerspreek je uitspraak dus in deze.
“Al vanaf de invoering van het algemeen kiesrecht heeft links net wat minder stemmen dan rechts.”
Dat is, gegeven het betoog ervoor wel knap dan, want de kiezers van nu zijn toch voor de overgrote meerderheid niet meer dezelfde mensen als toen het algemeen kiesrecht werd ingevoerd. Zelfs tussen twee verkiezingen in verandert de personele bezetting van het electoraat behoorlijk (zo zijn bijvoorbeeld veel PVV-stemmers mensen die voor het eerst stemmen).
@8: Het is geen natuurwet natuurlijk, maar er is wel gedegen politicologisch onderzoek naar verricht (in de V.S. dat is). Zie:
Support for Republicans is high among cohorts born before 1900. After 1900, there is a strong tendency among cohorts to vote for Democratic candidates. This trend continues unabated (except for the 1935-1939 cohort) until 1954. Starting with the 1955-1959 cohort, the trend line indicates continuous support for Republican candidates until a temporary shift in support for Democratic candidates with the 1975-1979 cohort.
http://www.allacademic.com/meta/p_mla_apa_research_citation/2/4/2/6/8/p242683_index.html
Mijn opa kwam uit 1904, werkte van 1915 tot 1969, was een rechtgeaarde socialist en verweet het leeuwendeel van alle ellende in de wereld aan Kerk, Kroeg en Kapitaal; ondanks de huidige nanotechnologie zijn daar nog immer weinig spelden tussen te krijgen.
Wellicht is het een gegeven dat er altijd iets meer rechtse dan linkse mensen en dus kiezers zijn.
Gezien de invoering van het algemeen- en vrouwenkiesrecht, de leerplicht, het ouderdomspensioen en het hele sociale stelsel van uitkeringen en premies, de verplichte ziektekostenverzekering, ontwikkelingshulp, abortuswetgeving, het homohuwelijk, het drugsbeleid en het uit de strafrechtelijke sfeer halen van euthanasie wendt de linkse kerk haar invloed iets slimmer aan dan de rechtse ;)
@8: Iets met uitzonderingen en regel. Ik denk bij tijdgeest eerder aan de economie. De mensen “in het midden” zouden bij tijden van economische groei (of herstel, als gewoonlijk ook de belastingen wat oplopen om eerder gemaakte schulden terug te laten lopen) eerder rechts stemmen, met het doel meer te profiteren van het tij en minder aan belasting kwijt te zijn. Bij economische teruggang stemmen ze dan weer eerder links, vanwege de dan toch wel lekker veilige sociale zekerheid. Dat patroon wordt momenteel enigszins doorbroken nu de PVV (die toch bij rechts geteld wordt) nogal wat sociale zekerheidspunten heeft gekopieerd. Dat is overigens wel ook iets dat je terug ziet: bij crises zie je toch dat sommige rechtse partijen aan coping doen door sociale zekerheidsagenda’s van links over te nemen en daarvoor beloond worden.
@Bismarck,
mijn grootvader had gewoon weinig vertrouwen in de maakbaarheid van de samenleving, iets wat een regering zou kunnen doen,
zeg maar niet.
Zo heeft hij het nu eenmaal ervaren.
Daarbij waren socialisten van de blauwe knoop en hadden ze niks met geboortebeperking, abortus en euthanasie zoals mijn grootvader wel,
destijds zeer betrokken bij de Malthusiaanse bond, voorloper van de NVSH,
individuele vrijheid was de socialist vreemd, was suspect.
Niet alles is economisch bepaald.
@14: In dat geval moet jouw opa toch al jaren geleden voor de socialisten zijn gaan stemmen. Abortus, geboortebeperking en euthanasie waren toch de afgelopen vier-vijf decennia punten die eerder door links dan door rechts gepromoot werden.
Het zal ook wel tijdsgeestig zijn geweest dat een PvdA’er via de VVD bij de LPF uitkwam. Of dat een VVD’ster trouwt met een PvdA’er.
Communisten hebben het altijd moeilijk gehad met de tijdsgeest. SP’ers geworden (nog een beetje dicht bij huis) of GL’er geworden (veel liberaler).
En ja, de tijd dat er radikalen uit het CDA stapten is wel erg lang geleden. Dat zie je vandaag niet meer.
Geen voorbeelden van “rigoreuze veranderingen“, maar van zwalkende politici. Fijn dat De Kiezer zo standvadsig is.
Huh? M’n pa was in de jaren 70 stadsdeelvoorzitter in A’dam voor de CPN (hou even voor me welk stadsdeel ;-) ). Nu stemt ie al jaaaren VVD dus bovenstaande klopt iig. niet over hoogstens een beetje veranderen.
Helaas heeft ie mij ook voor naiviteit behoed ;-(
Mijn poolse buurvrouw heeft een hekel aan alles wat links is, en terecht. Mijn chileense overbuurman heeft een hekel aan alles wat rechts is, en terecht. En ik? Ik luister naar argumenten…
@17: Uhm.. dan klopt het bovenstaande toch precies? Iets met tijdgeest enzo.
@Rik; Waren er stadsdeelraden in Amsterdam in de jaren ’70 ?
@20
Nee, pas in 1981. Dus @Rik, dat lijkt me sterk.
@17
Wethouder misschien, begin jaren-70?
Het gaat niet helemaal op. Heel veel ex SP en PvdA stemmers uit de volkswijken stemmen nu PVV. Nu kan je je afvragen of de PVV rechts is met al zijn SP standpunten, maar in de algemene perceptie is het dat wel.
@23: Wordt vaak gezegd, is waarschijnlijk niet waar. Kiezersonderzoeken geven aan dat de meeste PVV’ers eerste keer stemmers zijn, of ex-VVD/CDA.
Het is een beetje de vraag wat nu eigenlijk wordt beweerd. Links en rechts bewegen zich rond een centrum. Dat gaat, met de meeste denkbare definities van die begrippen, nogal evenwichtig toe.
Verandering in de samenleving vindt meestal plaats door technologie (telefoon, transistor, PC, internet).
Soms spelen ideologieën een rol. (communisme, marktfundamentalisme) Maar meestal is het verstandig te argumenteren, na te denken, te beslissen over richtingen die je wilt. Dus alle verschil weg relativeren, lijkt me niet goed voor de betrokkenheid bij de publieke zaak. Zoals iemand zegt: dat leidt tot wandelingen langs het strand.
De discussie wordt inderdaad gezwam als we het over ‘links’ en ‘rechts’ hebben zonder nader te bepalen wat dat is. Ik begrijp de behoefte aan vereenvoudiging door simpele etiketten op complexe processen in de maatschappij te plakken, maar ik kan me er soms wild aan ergeren wanneer het eenvoudige etiket dan waarheid wordt. Dat terzijde ;)
Ik denk dat stemmers een afweging maken tussen hun eigen ideologie en opportunisme. Dat opportunisme bedoel ik niet negatief. Je stemt op een partij die voor jouw belang uitkomt, of op een partij die bij jouw levensinstelling past. Soms komen die twee factoren niet samen in 1 partij, waardoor je een ‘zwevende kiezer’ wordt. Britse studenten zijn gebaat bij een socialistische partij, omdat ze nog geen macht in de vorm van kapitaal hebben. Maar omdat Blair/Brown blunders hebben gemaakt in het Britse onderwijssysteem, hadden ze er belang bij om op een partij te stemmen die traditioneel gezien nauwelijks voor hun belangen zijn opgekomen. Dat er nu rellen zijn, is daarom niet vreemd.
Volgens mij ben je links als je de verschillen tussen klassen kleiner wilt maken en je bent rechts als je de maatschappelijke orde wilt houden zoals ie is. Of is dat tegenwoordig te simpel gedacht?
Ik ben zelf opgegroeid in het communistische/anarchistische Oost-Groningen. Toen ik op de middelbare school zat, leek mij het liberale milieu ook wel wat, veel relaxter en comfortabeler. Nog even geflirt met D66, maar tegenwoordig ben ik terug op links, zo links dat ik niet zeker weet of ik nog wel op mijn geliefde Groen Links kan blijven stemmen.
Overigens, tegenwoordig is Oost-Groningen niet langer uiterst links. PVV is daar nu ook populair.
In de US zijn de democraten kennelijk liberal, progressive en links (video 12:22, en tekst) en de republikeiners en/of conservatives rijk en rechts. Daar is het tenminste duidelijk. In Engeland wordt het tegenwoordig alweer moeilijker.
Pim Fortuyn: PvdA-VVD-ongeleid projectiel
Rita Verdonk: PSP/PPR-VVD-ongeleid projectiel
Ayaan Hirsi Ali: PvdA-VVD-establishment
De zwever kan kiezen tussen SP (links), PVV(rechts) of D’66 (?). Democratie heeft voornamelijk te lijden onder de disloyaliteit van deze vermeende ‘patriot’.
Ironie is dan dat de zwever zijn grillige gunst verleent aan: 1. de partij die bindt als een sekte (SP); 2. de anti-democraten (PVV/LPF); 3. de democraten die vooral republikeinen zijn (D’66).