De EUROtoers: crashen of stijgen?

(Updated )
Moeten we de Grieken nu wel of niet helpen? Het is het onderwerp van de dag. Enerzijds zijn er de bangmakers: als we niet helpen dan dreigt De Ondergang Van Nederland zoals Gregorius Nekschot het standpunt van de voorstanders van hulp persifleert. Tegenstanders van hulp stellen dat we ons belastinggeld verkwanselen in ruil voor loze beloften. “Kassa voor Kwakkelanden” kopt de Telegraaf al in mei. Aan holle kreten dus geen gebrek, maar wat is wijsheid?

Eurotoers
Bij de Eurocrisis heb ik steeds het volgende beeld voor ogen: we zitten in een vliegtuig dat op een hoog bergmassief aanvliegt. We vliegen echter te laag en als we niets doen slaan we te pletter tegen een berg. De piloot kan nu twee dingen doen: het roer omgooien om een bocht van 180 graden te maken of, nu het nog kan, gas geven om vaart te maken om hoogte te winnen zodat we over de bergen kunnen vliegen. De enige optie die we niet hebben is niets doen: dan vliegen we ons zelf geheid te pletter.

Omkeren kan niet meer
Het wordt allemaal nog eens extra zuur omdat we in Nederland ons zelf hebben wijs gemaakt de we onze economie moeten redden door flink te bezuinigen. Het begint met de dag steeds meer duidelijk te worden wat de gevolgen zijn. Niet alleen kunstenaars en journalisten gaan dit nu merken, ook U en ik krijgen de rekening van dit beleid gepresenteerd: hogere medische kosten, een afgeslankte verzekering, minder huursubsidie, afschaffing van het PGB, enzovoort. Hoe dit de economie weer op gang moet brengen is mij een raadsel, maar dat is een onderwerp voor een ander blog. De realiteit is dat de meeste Nederlanders overtuigd zijn van de noodzaak ervan. 7 van de 10 Nederlanders zegt “nee” tegen geld geven voor “loze beloften van Grieken”. Zij willen dus het roer van het Eurotoer vliegtuig omgooien. Griekenland wordt niet wordt geholpen als het aan hun ligt. Hieruit kan men natuurlijk hooguit concluderen dat 7 van de 10 Nederlanders geen econoom zijn, maar dit heeft zeker gevolgen voor het beleid.

Het zure is dat wat we ook doen we de boot in gaan. Als we de Grieken niet helpen zal het gevolg zijn dat de economie een nog veel grotere klap krijgt dan hij heeft gekregen door de kredietcrisis. Niet alleen onze banken en onze pensioenfondsen komen in de problemen maar ook die van andere landen om ons heen. Als in Duitsland en Frankrijk problemen ontstaan door de Griekse schulden gaan wij dat ook merken in onze economie. En er is nog een ander gevolg: als duidelijk wordt dat de Munt Unie geen echte munt unie is dan is het lot van de andere probleemlanden bezegeld: de rente zal nog verder stijgen, de Euro’s zullen nog harder uit de deze landen verdwijnen. Een vernietigende vicieuze cirkel zal het gevolg zijn, vergelijkbaar met de Azië crisis in de jaren 90. De Euro spat dan in grote en kleine stukken uiteen, net als de idealen die Europa ooit verenigden. Nogmaals: We zitten allemaal samen in dat zelfde vliegtuig van de firma Eurotoers, Nederlanders, Duitsers en Grieken. Parachutes zijn er niet en niets doen is ook geen optie.

Stijgen
De lidstaten hebben de soevereiniteit over hun eigen munt opgegeven en ingeruild voor de harde Euro. Nu komen ze één voor één tot ontdekking wat de nadelen daar van zijn. Voordat de Euro er was, toen elke land nog zijn eigen munt had zou dit probleem nooit zo ver zijn gekomen: de Grieken hadden dan allang hun munt afgewaardeerd, waardoor de schulden automatisch zouden verminderen. De Griekse Staatsbank had Grieks schuldpapier kunnen opkopen en door de koersverlaging van de Drachme die daarvan het gevolg zou zijn zou de export toenemen en de economie weer snel kunnen herstellen. Die opties zijn er nu niet meer, en dat geldt niet allen voor Griekenland maar ook voor alle andere Euro landen.
Koers verlagen – laag vliegen in mijn beeldspraak dus – is nu dus geen optie meer, we kunnen nu nog maar een ding doen: gas geven om te proberen over die bergen te komen. Dat wil in dit geval zeggen: we moeten zorgen dat de Eurozone een echte economische eenheid gaat worden, met één munt en coördinatie van het economisch beleid van de deelnemende landen.

Wat houdt dat in? Laat ik er eerlijk over zijn: ik weet het ook niet precies en u kunt mij dat niet kwalijk nemen, ik ben maar een gewone koekebakker. Maar bij wie U deze vraag wel kan neerleggen zijn de bedenkers van deze chaos die Euro heet, de bankiers die hebben gegokt met ons geld en bij de frauderende Griekse politici. U weet wie ik bedoel, niet bij de Griekse burger.

OK, OK, genoeg gesneerd, ik heb een goede bui en doe een paar suggesties voor wat we wel kunnen doen:

1. De koers die de ECB nu volgt is nog steeds gebaseerd op het streven naar lage inflatie en een harde Euro. Nog recent werd aangekondigd dat de rente wordt verhoogd. Dit helpt niets om de crisis op te lossen, integendeel, het maakt het nog moeilijker voor de PIIGS om hun schulden af te betalen. Deze landen zijn gebaat bij een hogere inflatie en een minder stringent monetair beleid. De taak van de ECB moet verruimd worden: niet alleen prijsstabiliteit maar ook werkgelegenheid en economische groei moet worden meegewogen in het beleid van de Centrale Bank. Werkgelegenheid en economie kunnen niet los gezien worden van monetair beleid. Ook moet meer democratische controle komen over het beleid van de ECB.
2. Eén systeem voor Europese staatsleningen. Nu betalen landen waar het economisch minder gaat een hogere rente voor hun leningen dan landen waar het goed gaat. Dit is in wezen een inherent onstabiel systeem: problemen noodzaken tot lenen, maar ook tot hogere rente, wat op zijn beurt voor meer problemen zal zorgen en dwingt landen tot procyclisch beleid.
3. Landen zullen meer moeten doen om hun economieën op elkaar af te stemmen. Nogmaals: een vliegtuig, een koers.

Over de bergen
Als aan voorwaarde 3 wordt voldaan kan ook veel meer gedaan worden aan stimulering van de groei van de economie. Procyclisch bezuinigingsbeleid helpt niet om de economie weer op gang te krijgen. De economische (vliegtuig-) motor heeft weer brandstof nodig en die brandstof is ruim voorhanden: Euro’s. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is de hoeveelheid geld namelijk niet beperkt, geld is geen goud (de goudstandaard is niet voor niets afgeschaft in de jaren 30). Net zoals in de oude situatie, toen elk land nog zijn eigen munt had, kunnen regeringen er voor zorgen dat er weer nieuwe investeringen worden gedaan. Dat moet Euro-breed, in alle landen gebeuren. Als dat beleid goed wordt gecoördineerd is dat zelfs veel effectiever dan in de oude situatie waarin elke land voor zichzelf moest zorgen.

Over de bergen is ongekende ruimte en uitzicht. We moeten alleen over die verdomde berg vliegen, maar u weet: Ladies and Gentlemen Fasten your seatbelts

Update 16/6/11: Nout Wellink legt uit wat de gevolgen zijn van de kapitaalvlucht die op dit moment plaats vind.

Buitenlands investeerders, waaronder ook Nederlands banken en pensioenfondsen, hebben hun investeringen in Griekenland van de hand gedaan. Ook Grieken zelf halen hun geld van Griekse banken. De angst is dat hun Euro’s worden geconverteerd in Dragmen – zie tweet van onze Geert – en dan niets meer waard zijn. Dit is allemaal de logische consequentie van de manier waarop de Munt Unie is ingericht. Hetzelfde gebeurde in de jaren negentig in Azie toen na een boom het investeerders hun geld massaal aan die landen ontrokken. Als we in Europa in maatregelen nemen om dit te voorkomen gaat dat ook hier gebeuren.