De dagelijkse realiteit in San Francisco

Over mensen die op straat wonen, en waarom we daar niet continu kwaad over zijn.

COLUMN - Ik kreeg vorige week een email van een researcher voor een Nederlands televisieprogramma. Het team gaat binnenkort filmen voor een serie over rijkdom en succes. Ze wilden ook wat beelden laten zien van de extreme armoede in Silicon Valley en waren op zoek naar daklozenkampen of ‘shanty camps’ om te laten zien dat er in deze regio van winnaars ook vele verliezers zijn. Alleen al in San Francisco wonen zo’n 7499 daklozen (waarvan 69 procent in San Francisco woonde voordat ze dakloos werden), blijkt uit een survey uit 2017. De vraag die de researcher me voorlegde was waar ze de tentenkampen kon vinden, omdat ze gehoord had dat die regelmatig schoongeveegd worden.

Ik moest glimlachen om die vraag. Niet omdat ik dakloosheid bijzonder grappig vind of omdat ik het domme vraag vond (het is goed dat er voor dit soort programma’s vooraf onderzoek gedaan wordt), maar omdat het zo duidelijk liet zien dat het vanuit Nederland moeilijk voor te stellen is hoe immens het daklozenprobleem in de San Francisco Bay Area is (om nog maar te zwijgen van het feit dat dakloosheid slechts een, en vrij extreme, uiting is van armoede in Silicon Valley).

Dakloosheid kent vele gezichten. Van die ruim 7499 daklozen in San Francisco wonen er 3146 op straat (of in een auto), de rest woont in opvangcentra. 1363 van hen zijn minderjarig en zijn alleen. 59% van die 7499 is al langer dan een jaar dakloos. 22% van de daklozen raakte hun woning kwijt nadat ze hun baan verloren. Andere oorzaken van dakloosheid zijn verslaving (15%), gevraagd te verhuizen door eigenaar woning (13%), huisuitzetting (12%), scheiding (10%) en ziekte of medisch probleem (7%).

Dat zijn de statistieken. De survey is beperkt in zijn bereik: het is goed mogelijk dat er talloze mensen die tijdelijk bij vrienden of familie op de bank slapen niet zijn meegeteld. Het gaat ook alleen over San Francisco: in steden als Oakland, Berkeley, Palo Alto, Mountain View en San Jose is het net zo erg. Daar wonen bijvoorbeeld ook mensen permanent in campers. Dat werd zo prominent, dat het in Mountain View (waar het Google-hoofdkantoor zit) nu verboden is een camper ook maar ergens te parkeren.

Maar voor iedereen die in San Francisco of een andere stad in de Bay Area woont, of er zelfs maar een bezoek brengt, is de daklozensituatie een van de meest in het oog springende problemen. De helft van de daklozen in San Francisco woont in district zes, dat de wijken Tenderloin en SoMa omvat. Dat is midden in het centrum, en in elke straat waar je loopt zul je daklozen tegenkomen. Het is een realiteit waar iedereen hier mee te maken heeft. Daarom moest ik glimlachen om de vraag van die Nederlandse researcher. Ja, sommige kampen worden schoongeveegd, maar dat is geenszins een oplossing voor het probleem. Een korte wandeling door de Tenderloin en SoMa zal genoeg beeldmateriaal opleveren.

Maar de vraag zette me verder aan het denken. Wat weet ik nu eigenlijk echt van het daklozenprobleem? Mijn interacties met de mensen die op straat wonen blijven vrij beperkt. Als iemand me groet, probeer ik terug te groeten. Dat doe ik met iedereen, en daklozen zijn ook mensen. Dat iemand zich misschien een week niet gewassen heeft, is geen reden kleine beleefdheden te onthouden. Als ik kleingeld op zak heb, geef ik mensen af en toe geld. Soms koop ik wat te eten of een kop koffie voor iemand, als ik toevallig net een winkel in loop. Een keer heb ik geld en tijd gedoneerd aan Glide, een kerk in de Tenderloin die een gaarkeuken heeft: elke dag serveren ze zo’n 2000 maaltijden.

Dat schrijf ik niet om mezelf op de borst te kloppen, maar om te laten zien dat mijn ervaring met dakloosheid nog altijd vrij beperkt is. Ik heb een soort manier gevonden om ermee om te gaan, maar ik spreek nauwelijks met dakloze individuen en weet al helemaal niet hoe een probleem van deze omvang op te lossen. Want het aantal daklozen schommelt al jaren zo rond de 7000-7500, maar in de afgelopen tien jaar zijn er ook zo’n 80.000 mensen van straat gehaald en in blijvende woningen geplaatst. Er blijven dus steeds nieuwe dakloze individuen bij komen.

Dat is een schande voor een stad en regio waar de rijksten van de rijksten wonen. Waar honderdduizenden mensen elke dag werken aan het oplossen van problemen (hoewel we moeten oppassen alles maar als probleem te bestempelen; dat je je was via een app kunt laten ophalen en stomen is natuurlijk fijn, maar niet echt een oplossing voor een probleem. Het is een gemak voor mensen met behoorlijke privileges.) Als je elk jaar computerchips kunt maken die sneller, beter en goedkoper zijn, als je auto’s zelfstandig kunt laten rijden, als je onderzoekt of we als mensheid naar Mars kunnen verhuizen, dan moet het permanent oplossen van dakloosheid toch ook mogelijk zijn?

Misschien is het probleem dat al die geniën die bezig zijn met zelfrijdende auto’s en Mars-verhuizingen net als ik ‘een manier gevonden hebben om er mee om te gaan.’ Dat we dakloosheid zijn gaan zien als iets onvermijdelijks waar we slechts zijdelings mee te maken hebben. Dat we afgestompt raken voor het leed dat we dagelijks aanschouwen en dakloosheid niet meer zien voor wat het is: een systeemfout van onze maatschappij.

Ik heb daarover veel gepiekerd de afgelopen week, sinds ik dat mailtje van dat Nederlandse televisieprogramma kreeg. En ik denk erover meer onderzoek te doen naar het onderwerp en daarover te schrijven. In een serie artikelen, of misschien zelfs een boek. Vraag is: zitten Nederlandse lezers daarop te wachten? Ook dat tv-programma is toch vooral geïnteresseerd in de glitter en glamour in plaats van de schaduwkant van Silicon Valley. Wat denken jullie? Een onderwerp waar ik verder in zou moeten duiken?

Nu al meer lezen over dakloosheid in San Francisco? Lokale media werkten vorige week samen om een dag lang alleen maar nieuws over de daklozengemeenschap in de stad te brengen. Bekijk hier het SF Homeless Project.
En lees ook de verhalen op Stories behind the fog. Een fantastisch project waarin wekelijks (voormalig) daklozen aan het woord gelaten worden. Ik vind het prachtige verhalen die voor mij als inspiratie dienen om meer aandacht te besteden aan dit onderwerp.

Soms lees je van die boeken die je iedereen onder de neus wilt duwen. ‘Brotopia: breaking up the boys’ club of Silicon Valley’ van Emily Chang is zo’n boek. Het legt heel helder uit waar het idee dat succesvolle programmeurs anti-sociale nerds zijn vandaan komt, wat het verschijnen van Steve Jobs op het tech-toneel bewerkstelligde, en waarom het excuus dat er ‘een pijpleiding-probleem’ is dat ertoe leidt dat er minder vrouwen worden aangenomen in tech een farce is. Lees het interview op Knack!

Overgenomen van Schram Weekly, een wekelijkse update van VS-correspondent Eva Schram. Je kunt je op haar nieuwsbrief abonneren via onderstaande link:

Subscribe now