De Baardigheid van het Kwaad

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Ditmaal voor Berend ter Borg die ons het volgende stuk via de mail toezond.

Het is iedere keer toch weer een teleurstelling. Er is opnieuw een spook gearresteerd. Je doet je best om te voelen wat je zou moeten voelen: opluchting uit naam van de mensheid, blijdschap dat er eindelijk recht zal geschieden. Maar eigenlijk voel je dat de wereld weer een klein beetje onttoverd is, dat er iets van de magie en de suspense verdwenen is.

Want laten we wel wezen: wij houden van het kwaad. En dan niet zozeer het tergende, ergerlijke kwaad, het kwaad dat aangericht wordt door laffe kleine mannetjes achter bureau’s, die het ook allemaal niet zo goed weten. Nee, we houden van het vleesgeworden kwaad. Wij houden van mannen, en soms ook vrouwen, die het kwaad vertegenwoordigen, die leven om slecht te zijn, en bij voortduring tonen dat ze hier talent voor hebben.

Radovan Karadzic was een prachtig voorbeeld. Met zijn pafferige smoelwerk en zijn weelderige grijze haar gaf hij de verschrikkingen in Bosnië een gezicht. Vijf jaar lang, van 1991 tot 1996, leek hij onaanraakbaar, want de wereldgemeenschap had schijnbaar geen idee hoe de Servische moordmachine waarover hij de leiding had tot staan moest worden gebracht. Door de wol geverfde diplomaten lieten zich door hem afbluffen. ?Hij liegt, ik weet dat hij liegt, hij weet dat ik weet dat hij liegt, en toch blijft hij liegen,? verzuchtte de Britse Lord Owen. En in wezen heeft hij gewonnen, want grote delen van Bosnië die eerst door moslims werden bewoond zijn nu in Servische handen, en zullen dat waarschijnlijk ook altijd blijven. En toen het spel eenmaal uit was slaagde Karadzic erin om twaalf jaar lang volstrekt ongrijpbaar te blijven. Gedurende het hele proces tegen zijn baas Slobodan Milosevic leefde Karadzic nog ergens, in vrijheid, een teken dat dit verleden nog allerminst afgesloten was.

Maar zoals dat zo vaak het geval is, is met de arrestatie van Karadzic een deel van de mythe ontkracht. In één keer is hij verandert van het pafferige, uitgezakte, tijdloze kwaad in een rare hippie met een enorme baard. Zo willen we ons de man gewoon niet herinneren. En eigenlijk gaat het heel vaak zo. Toen Adolf Eichmann gearresteerd was, werd hij de inspiratie voor een boek met de titel ‘De Banaliteit van het Kwaad’. Saddam Hoessein bleek meer dan een jaar ergens in een kuil in Irak geleefd te hebben, waar hij zich in leven hield met het eten van Mars-repen. Betreurenswaardig, voor iemand die zo lang gezien werd als de volmaakte kruising tussen Hitler en Stalin. Augusto Pinochet wist zich zo lang verborgen te houden dat hij een incontinente oude man was geworden, totdat hij in Engeland in een cel werd gestopt.

Maar in dit soort gevallen is er altijd ook nog wel een herkansing mogelijk. Vaak herpakken dit soort superschurken zich als ze eenmaal voor het gerecht staan. Zo hebben we het zien gebeuren bij Saddam Hoessein, bij Slobodan Milosevic, en bij Hermann Göring: met niets ontziende minachting voor hun aanklagers ontkenden ze iedere verantwoordelijkheid voor wat voor wandaden dan ook. In de beklaagdenbank vonden ze plotseling de bravoure van toen ze nog de absolute macht bezaten terug. Ook voor Radovan Karadzic is er hoop. Hij heeft al aangekondigd zijn eigen verdediging te willen voeren, en het eerste verzoek dat hij na zijn arrestatie deed, is of hij alsjeblieft die belachelijke baard af mocht scheren.