Over klimaatscepsis en hindermacht

Het essay Klompen in de Machinerie gaat op zoek naar de vraag hoe gevestigde belangen veranderingen naar een meer duurzame energiehuishouding belemmeren. Het essay, geschreven op verzoek van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur, werd 30 augustus gepubliceerd, en is hier te downloaden. Hieronder het voorwoord. Het beeld is misschien verrassend, wellicht zelfs schokkend. Lobby 1.0 op herkenbare wijze specifieke belangen behartigen is sluipenderwijs vervangen door lobby 2.0: private belangen beïnvloeden in toenemende mate het publieke denken. Opvattingen over klimaat en energietransitie die bestaande belangen goed uitkomen worden gemeengoed, waarheidsvinding delft het onderspit. Of zoals hoogleraar Jan Rotmans, transitiemanagement Erasmusuniversiteit, het kernachtig in een tweet uitdrukte: ,,Op het slagveld van een transitie sneuvelt de waarheid als eerste. Macht prevaleert boven waarheid.'' Niet alleen private belangen zijn de drijvende krachten hierachter, de utopische varianten van het vrijemarktdenken, zoals beschreven door Hans Achterhuis in zijn prijswinnende boek De Utopie van de Vrije Markt, zijn dat eveneens, misschien zelfs nog wel meer dan belangen sec. De combinatie van een neoliberale utopie en private belangen zetten zo de toon in het politieke en publieke discours, waaruit dan ook nog amper maatregelen voortkomen die een transitie naar een duurzame energiehuishouding bevorderen. Een klimaatontkennings- en anti-transitiecocktail die oorspronkelijk vooral gemixt is in de Verenigde Staten, naar receptuur van de tabakslobby, vindt zijn weg langzamerhand ook in West-Europa, en belandt in een gespreid bed van de postmodernistische cultuur. Daarin zijn meningen minstens zo belangrijk als feiten, en zijn alle autoriteiten, de wetenschap incluis, van hun voetstuk gevallen. Daarin hebben de klassieke media geen geld en tijd meer om aan waarheidsvinding te doen, maar zijn ze al blij als ze hoor en wederhoor kunnen toepassen. Of 'hoor' de waarheid is en wederhoor aperte onzin kan echter niet meer worden nagegaan. Al te kritisch wordt het sowieso niet: journalistiek en macht zijn, zo analyseert Joris Luyendijk, van elkaar afhankelijk geworden. En tenslotte is de invloed sterk gegroeid van de nieuwe media, waar inmiddels geen enkele controle op de juistheid van de inhoud meer plaatsvindt. Nederland lijkt vooralsnog gevoeliger voor deze ontwikkelingen te zijn dan menig omringend land, en koerst af op een discours dat in de VS inmiddels als fact free politics wordt aangeduid. In de afgelopen 10, 20 jaar heeft Nederland zich, meer dan ons omringende landen, afgekeerd van het Rijnlandse model en het Angelsaksische model en neoliberaal denken omarmd. U, lezer van dit essay, verbaast zich al lezend wellicht even zeer als ik tijdens het schrijven. Is het beeld werkelijk zo onthutsend? Het zal toch niet zo zijn dat er een complot is? U voelt zich wellicht direct aangesproken of zelfs aangevallen. Moet iedereen die twijfelt aan oorzaak en ernst van klimaatverandering in een hoek worden gezet met lobbyisten en de extreme Tea Party-beweging? Laat ik op voorhand op dergelijke vragen antwoord proberen te geven. Ja, het beeld is tamelijk onthutsend. Maar nee: er is geen sprake van een complot. Wat onthutst is het besef dat zich geleidelijk een ontwikkeling heeft voltrokken die we jarenlang niet hebben onderkend: de omvorming van ons collectieve gedachtegoed naar een zienswijze (frame) dat bestaande belangen goed uitkomt en dat verduurzaming belemmert, onder invloed van bewuste campagnes van private belangen en de onbewuste, sluipende verandering van het idee van marktwerking als efficiënt middel in een ideologisch doel dat de middelen heiligt. Per definitie is er geen sprake van een complot: we waren er allen bij, keken ernaar en gingen er in mee. Dat geldt voor mij als schrijver van dit stuk net zozeer als voor u als lezer. Ik probeer niemand aan te vallen, en veroordeel niemand. Natuurlijk mag eenieder op basis van een eigen oordeel en afweging tot de conclusie te komen dat de klimaatproblematiek niet erg klemmend is. Natuurlijk mag uw conclusie zijn dat de kosten voor mitigatie niet opwegen tegen de baten, of dat Nederland er beter aan doet in te zetten op fossiele en kernenergie in plaats van op besparing en hernieuwbare bronnen. Dat alles is volledig legitiem, en sterker nog: dit debat is ten onrechte uitgebleven, alsof de bevindingen van het IPCC automatisch de weg naar klimaatbeleid zouden wijzen. Dat is niet zo: tussen IPCC en beleid zitten nog tal van maatschappelijke en politieke vragen die een grondige discussie en afweging verdienen. Geen aanval dus, en geen oordeel. Wel een analyse waarmee ik hoop tot denken aan te zetten over de vraag wat de basis van opvattingen over klimaatbeleid en energietransitie is. Kan het zijn dat door specifieke belangen gekleurde informatie over klimaat of duurzame energie toch een rol heeft gespeeld zonder dat u dat zelf in de gaten had? Kan het zijn dat de bril waarmee u naar de werkelijkheid kijkt onbewust de informatie die u las en geloofde heeft getint? Dat is bijna niet te vermijden - mij overkomt het uiteraard ook regelmatig. De opgave is bewust te zijn van de eigen bij- of verziendheid. Maar daar zit meteen de moeilijkheid: in het informatie- en desinformatiegeweld van de nieuwe media is het een schier onmogelijke opgave geworden nog te bepalen wat waarachtig en onbaatzuchtig is, en welke informatie juist een specifiek belang dient of eerder uit een gekleurde visie op de werkelijkheid voortkomt dan op die werkelijkheid zelf gebaseerd is. De speurtocht die tot dit essay leidde begon eind november 2009 met wat 'Climategate' werd genoemd, waarin klimaatwetenschappers van blunders, fraude en manipulatie werden beticht. Ik ben me stevig gaan verdiepen in eerst de argumenten van de klimaatsceptici en later vooral hun achtergronden, werkwijzen en overtuigingen. Ik sprak met sceptici, wetenschappers, en las eindeloos veel artikelen, rapporten, blogs en boeken, zowel van degenen die het idee van antropogene klimaatverandering ondersteunen, als van degenen die zich daar fel tegen verzetten. Het boek van en latere contacten met Naomi Oreskes, Merchants of Doubt, waren een eye-opener, evenals James Hoggan's Climate cover-up, Chris Mooney's Republican War on Science, George Lakoff's Don't think of an elephant, en niet in de laatste plaats Hans Achterhuis' De Utopie van de Vrije Markt. Via eigen recherche kon ik begrijpen hoe ideeën uit marktutopistische denktanks en gevestigde belangen overwaaien naar Europa, en ook het West-Europese en Nederlandse discours en beleid beïnvloeden.Ik hoop dat het essay veel discussie oproept, niet alleen over klimaat en energietransitie, maar meer nog over belangen en waarheidsvinding. Want dat is mijn diepste overtuiging: als de erfenis van de verlichting in de vuilnisbak belandt en we maatschappelijke vraagstukken alleen met meningen en machtsposities denken op te lossen in plaats van op basis van kennis en wetenschap, dan liggen nieuwe donkere middeleeuwen in het verschiet. Klompen in de Machinerie, over klimaatscepsis en hindermacht, essay voor de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur, 30 augustus 2011.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Beau met zeilauto op de Afsluitdijk

, door

VIRAL – Een viral voor het goede doel: windenergie van Zeekracht. Beau van Erven Dorens heeft vandaag zijn auto over de Afsluitdijk geblazen, zonder de motor aan te zetten. Sterker nog, de motor had hij er zelfs vakkundig uitgesloopt. “Geen druppel olie wil ik, alleen een beetje Zeekracht!”. De presentator doelt hierbij op de zeewind, die hem – in zijn speciaal geprepareerde “zeilauto” — vooruit blies. Met deze Top Gear-achtige actie wil Beau van Erven Dorens een lans breken voor meer windenergie van de Noordzee. ‘We moeten minder afhankelijk worden van olie en gas. En kernenergie is ook geen optie. Ik ga voor windenergie, de energie van de toekomst’, aldus Beau.

Foto: copyright ok. Gecheckt 29-09-2022

Lekker en duurzaam: bierfleshuizen

, door

As people move to more sustainable ways of living, some innovative architects have begun using recycled materials to create more environmentally-friendly habitats. Incredibly, beer bottles have become a primary means of this style of building, with far-ranging benefits including cheap construction, recycling and up-cycling, pollution reduction, natural solar power lighting, and natural insulation.

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Omstreden teerzand oliepijplijn van Canada naar Texas

, door

DEBAT – De VS beslissen deze week over een omstreden oliepijplijn van Canada naar Texas. Het project van 7 miljard dollar zal olie uit Canadese teerzanden naar de VS vervoeren. Voorstanders benadrukken de leveringszekerheid van een bevriend buurland i.p.v. het vijandige Midden-Oosten. Tegenstanders zien grote risico’s voor het klimaat en zien liever investeringen in duurzame energiebronnen. Hieronder een confrontatie tussen een voor- en een tegenstander in de studio van kwaliteitszender PBS.

Watch the full episode. See more PBS NewsHour.

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Schaliegas en Steenkoolgas in Nederland

, door

ANALYSE – In deze gastbijdrage door Peter Polder van Peakoil.nl krijgen we uitgelegd dat schalie- en steenkoolgas geen echt alternatief zijn voor het oprakende aardgas. Maar de consequenties van de zoektocht zijn er wel.

Schaliegas en Steenkoolgas onder de Nederlandse bodem. Als je de juichende persberichten van oliebedrijven en overheid moet geloven dan gaat de dalende productie uit het Slochterenveld hiermee opgevangen worden. De Nederlandse gasproductie daalt al enige jaren en zal na 2025 niet meer voldoende zijn om in de binnenlandse vraag te voorzien. Niettemin zijn de berichten over reserves met een omvang van ‘ enkele malen Slochteren’ in middels afgezwakt naar ‘10% van Slochteren’ en lijkt de financiële kant van het verhaal steeds minder rooskleurig. Daar bovenop groeit het verzet tegen deze vorm van gaswinning en wordt er op Europees niveau nagedacht over strengere regelgeving die de kostprijs van deze dure vorm van gaswinning verder onder druk zullen zetten.


Namens de Staat der Nederlanden heeft Energie Beheer Nederland (EBN) een 40%-aandeel genomen in de Nederlandse activiteiten van Cuadrilla, DSM en Queensland naar schaliegas of steenkoolgas willen boren in Nederland. Dat betekent dat EBN voor 40% de kosten draagt van de opsporingswerkzaamheden. EBN is wettelijk bevoegd deze participatie bij elke mijnbouwconcessie te vragen. Het kan dit bij proefboringen ook achterwege laten. De participatie door EBN helpt het boren naar olie en gas in Nederland op gang. In het geval van schaliegas helpt het dus een omstreden vorm van fossiele brandstofwinning op gang met een opstartpremie.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Dit prachtige land

, door

Godlievend heerschap genaamd Bleker, kent de betekenis van ‘prachtig’, zegt Mohammed Benzakour.

Boomkikker, geelbuikvuurpad, hazelmuis, roerdomp, zeggekorfslak, bruin dikkopje, ijsvogelvlinder, guldenroede, ruwe dravik, vuurvlinder, iepenpage, karwij, pijlscheefkelk, tweekleurig hooibeestje, priemvetmuur, eironde leeuwenbek, rapunzelklokje, veldparelmoervlinder, soldaatje, schubzegge, glasgrondel, franjegentiaan, muurhagedis, riempjes, zandhagedis, gladde slang, rijstgras, knoflookpad, rood bosvogeltje, rozenkransje, vuursalamander, ruige leeuwentand, heikikker, Franse silene, wilde kat, boommarter, ingekorven vleermuis, geel zonneroosje, klein hoefijzerneus, draaihals, gekield sterrenroos, geplooide vrouwenmantel, duinpieper, dwergmeeuw, heelbeen, grote leeuwenklauw, grauwe kiekendief, gevlekt biggenkruid, kemphaan, agrimonie, graskers, klapekster, korhoen, kuifleeuwerik, ortolaan, velduil, woudaap, groenknolorchis, boshommel, bremraap, moerasbasterdwederik, grote centaurie, liggende raket, stinkende ganzenvoet, harlekijn, harige ratelaar, melkviooltje, gouden kegelbij, hennepvreter, huttentut, rimpelsnuit, rode maskerbij, kalkwalstro, kalketrip, nachtkoekoeksbloem, tormentilzandbij, kattendoorn, witte rouwbij, krabbenscheer, heksenkruid, Spaanse ruiter, zandblauwtjesglansbij, oosterse morgenster, kattenstaart, onderaardse klaver, kleverige reigersbek, knikbloem, oorsilene, getijdeslak, kluwenklokje, grootmondpluimdrager, tripmadam, clausilia, grofgestreepte glimslak, vals muizenoor, knolvossenstaart, gevlekte witsnuitlibel, noordse winterjuffer, knotszegge, groene glazenmaker, kruipend moerasscherm, duifkruid, boerenkers, glassnijder, draadgentiaan, laksteeltje, kuifvleugeltjesbloem, vuursalamander, knoflookpad, vroedmeesterpad, drijvende egelskop, vleeskleurig mozaïektruffel, waterlepeltje, vroeg ereprijs, driekantig bies, werkhoutgeweizwam, slank knotsje, parnassia, akkerboterbloem, beklierde ogentroost, berendruif, berghertshooi, betonie, blauw guichelheil, bonte paardenstaart, bolderik, brave hendrik, breed wollegras, christoffelkruid, dennenwolfsklauw.

Deze en nog een berg flora- & faunasoorten bestaan dankzij dit Kabinet straks niet meer.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rentmeesterschap 2.0: ‘green deal’ in de praktijk

, door

Bram Zieck constateert dat tussen de christelijke zalvende woorden van minister Verhagen en de praktijk van het duurzaamheidsbeleid nogal wat licht zit.

In navolging van David Cameron kwam ook het kabinet-Rutte vorig jaar met een Green Deal, een contract met de samenleving “om met concrete acties stappen te zetten naar een duurzame samenleving waarin meer groene energie en economische groei hand in hand gaan.” In tegenstelling tot het project van de Britse conservatieven lijkt het Nederlandse plan vooralsnog niet veel meer dan een vrijblijvende digitale ideeënbus en is voor echt innovatief duurzaamheidsbeleid geen ruimte.

Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Maxime Verhagen bevestigde die vermoedens vorige week nog eens. Binnen enkele uren nadat de Raad van State vorige week een streep had gehaald door de vergunning voor de bouw van een kolencentrale in de Eemshaven liet hij al weten dat “de uitkomsten van nader onderzoek (…) nieuwe vergunningverlening voor de elektriciteitscentrale van RWE/Essent niet in de weg [zullen] staan.” Een opmerkelijke uitspraak, die bovendien weinig respect toont voor de scheiding tussen uitvoerende en rechtsprekende macht. Hoewel de Raad van State had geoordeeld dat het ministerie eerst uitgebreid nader onderzoek dient te doen naar alle relevante milieuaspecten, lijkt voor de Innovatieminister nu al vast te staan dat hij ook in tweede instantie positief zal beslissen over de vergunningsaanvraag. Ook RWE/Essent nam reeds een voorschot op de nieuwe vergunning en zette de bouw van de centrale doodleuk voort.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende