Bulgarije verdient aan oorlogen in het Midden-Oosten

Boeing 747 jumbo jets van Saudi Arabian Cargo vlogen vorig jaar af en aan op de luchthaven van de Bulgaarse hoofdstad Sofia. Die hadden we in twintig jaar niet gezien, zegt een vliegtuigspotter. De vliegtuigen kwamen in Bulgarije wapens ophalen. In de afgelopen twee jaar leverde Bulgarije voor miljoenen aan wapens en munitie aan Saoedie-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Het gaat om Sovjet-type wapens die deze landen zelf niet gebruiken omdat ze over moderne westerse wapens beschikken, zegt een analyst van het onderzoeksinstituut IHS Jane’s. De Bulgaarse wapens zouden worden doorgeleverd aan groepen die door Saoedie-Arabië en de VAR gesteund worden in de conflicten in Syrië en Jemen. Saoedie-Arabië heeft eerder al toegegeven de Syrische oppositie tegen president Assad met wapens te steunen. Ook de Verenigde Staten kochten in Bulgarije wapens ten behoeve van Syrische oppositiegroepen.

De Bulgaarse minister van Buitenlandse Zaken Daniel Mitrov ontkent dat zijn land wapens heeft geleverd aan Syrië. De minister reageerde op berichten uit Rusland dat Bulgaarse wapens waren gevonden in de puinhopen van Aleppo.

Volgens een Bulgaars regeringsrapport is de wapenexport van het land in 2015 met 59% gestegen. Tussen 2006 en 2014 steeg de export van iets meer dan 100 miljoen naar 400 miljoen euro. Het merendeel daarvan ging naar het Midden-Oosten, met name Saoedie-Arabië en Irak. Bulgarije had in het verleden een bloeiende wapenindustrie die werk gaf aan meer dan honderdduizend mensen. Na de val van het communisme viel de export aanzienlijk terug. Het land bleef met grote voorraden wapens zitten, die de afgelopen jaren wel weer verhandeld konden worden. Dit jaar opende de minister van economische zaken zelfs een nieuwe productielijn in de wapenfabriek van Sopot die eigendom is van de Bulgaarse staat. Ook hij ontkende bij die gelegenheid elke betrokkenheid van zijn land bij wapenleveranties aan Syrië.

De journalisten van BIRN spraken in Turkije met leden van de Syrische oppositie. Zij vertelden dat ze hun wapens krijgen via Turkije of via Jordanië, allemaal Russische modellen gefabriceerd in Oost-Europa. Zowel het regeringsleger als de oppositie vecht met wapens die oorspronkelijk van Sovjet-makelij zijn. Een van de soldaten stuurde BIRN een whatsapp met foto’s van de wapens die geïdentificeerd konden worden als Bulgaars. Het lijkt vooral te gaan om overschotten van voorraden uit de jaren 70 en 80. Een Amerikaans bedrijf dat rebellen op een locatie in Bulgarije traint zou onaangename ervaringen hebben met de kwaliteit van het wapentuig. In juni van dit jaar kwam een Amerikaanse ex-marineman in dienst van het bedrijf om het leven toen een verouderde granaat voortijdig ontplofte.

De wapenhandel is lucratief, vertelt een Bulgaar die al meer dan 25 jaar in deze business zit. Wapens leveren volgens hem meer op dan drugs. Iedereen profiteert: ambtenaren, bemiddelaars. De wapens brengen door alle commissies uiteindelijk meer dan het drievoudige op van wat ze oorspronkelijk gekost hebben.

Waar zoveel geld te halen is ligt corruptie op de loer. Corruptiebestrijding is in Bulgarije, anders dan in Roemenië, bijna 10 jaar na de toetreding van het land tot de EU nog steeds een punt van kritiek. Niet in het minst door de bevolking die twee jaar geleden massaal de straat op ging. Uiteindelijk leidde dat tot verkiezingen die door de centrum-rechtse partij van Borisov werden gewonnen. Hij is nu afgetreden en heeft nieuwe verkiezingen uitgeschreven voor komend voorjaar. Zijn coalitieparetner verloor zwaar bij de presidentsverkiezingen in november. Die werden gewonnen door Rumen Radev, een 53-jarige voormalige luchtmachtcommandant en gevechtspiloot, gesteund door de Socialistische Partij. Hij won met de belofte de corruptie harder aan te pakken. In het westen is met enige zorg gereageerd op zijn wens de banden met Rusland meer aan te halen. Opheffing van de sancties zou Bulgarije economisch wel goed uitkomen. Maar hij kondigde aan de EU en de NAVO trouw te blijven. „Eurofilie staat niet gelijk aan Russofobie”, verklaarde hij.

Het is niet te verwachten dat Bulgarije met een generaal aan het hoofd en een weer winstgevende wapenproductie zal ingrijpen in de lucratieve wapenhandel met het Midden-Oosten. En de EU zal nu ook niet meteen tussenbeide komen. De regeringsleiders hebben zich nog niet zo lang geleden uitgesproken voor een gezamenlijke aanpak van de defensie in het licht van nieuwe dreigingen uit het oosten. In een door de wapenfabrikanten zwaar belobbyd besluit heeft de Europese Commissie voor de komende jaren miljoenen opzij gezet voor de ontwikkeling van nieuwe wapens. Voor het eerst in zijn bestaan gaat de EU, opgericht als vredesproject, rechtstreeks wapenonderzoek subsidiëren.