Als het aan de Europese Commissie ligt krijgt Bosnië-Hercegovina de status van kandidaat EU-lid. De lijst van vereiste hervormingen is nog wel lang: justitiële hervorming, preventie van belangenconflicten, bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, grens- en migratiebeheer, mediavrijheid, bescherming van journalisten en het opzetten van preventieve mechanismen tegen foltering en mishandeling. EU-Commissaris voor uitbreiding Olivér Várhelyi ziet vooruitgang in het land. Op een persconferentie afgelopen woensdag zei Várhelyi dat Bosnië vooruitgang had geboekt bij het doorvoeren van EU-hervormingen en het aansluiten bij EU-programma’s. Várhelyi meent dat het land het “verdient” om een formele kandidaat te worden. De 27 EU-lidstaten moeten het besluit van de Commissie ook nog goedkeuren.
De uitbreiding van de EU staat sinds de oorlog in Oekraïne opnieuw op de agenda. In april deed Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan Oekraïne de belofte dat het land op termijn tot de EU zou mogen toetreden. Ook aan Georgië en Moldavië is sindsdien perspectief op EU-lidmaatschap geboden. Josep Borrell, de ‘minister’ voor Buitenlandse Zaken van de EU windt er geen doekjes om: ‘De brute invasie van Rusland in Oekraïne onderstreept het belang van de uitbreiding van de EU. Het is een langetermijninvestering in vrede, welvaart en stabiliteit voor ons continent.’ In dat licht is het betrekken van Bosnië en Hercegovina bij de EU van bijzonder belang. In het Servische deel van Bosnië, de Republika Srpska, leeft nog steeds de Groot-Servische gedachte. Daar horen vriendschappelijke betrekkingen bij met andere orthodox christelijke slavische volken. Poetin is voor de Bosnische Serven geen vijand. De EU hoopt waarschijnlijk met het kandidaat-lidmaatschap van Bosnië Russische invloeden terug te kunnen dringen. Grote buur Servië, al langer kandidaat-lid, laat zien dat dit nog niet zo eenvoudig is. Servië doet niet mee met de sancties tegen de Russen en president Vucic onderhoudt nog steeds goede betrekkingen met Poetin. De EU maakt zich op dit moment bijvoorbeeld zorgen over een piek in migranten die Servië gebruiken als toegangspoort tot het blok. Daarmee zou dit land het Kremlin in feite indirect helpen om verdeeldheid in de EU te zaaien via een nieuwe toestroom van migranten, schrijft Politico.
Hertelling
In de Republika Srpska is ondertussen een politieke crisis uitgebroken. Bij de verkiezing van een nieuwe president van de deelrepubliek op 2 oktober heeft de kiescommissie zoveel onregelmatigheden geconstateerd dat 645.000 stemmen opnieuw geteld moeten worden. Milorad Dodik, de kandidaat die de meeste stemmen zou hebben behaald vecht het besluit van de kiescommissie aan. De zaak is aanhangig gemaakt door zijn opponent Jelena Trivic, die haar overwinning al had uitgeroepen toen Dodik in de eerste uitslagen een voorsprong van 30.000 stemmen kreeg. De kiescommissie erkende haar bezwaren. We hebben ‘materieel bewijs en videomateriaal’ dat aantoont dat er geknoeid is, zei de voorzitter van de commissie tegen de pers. Tegenover AP zei een ander commissielid dat het ging om ‘intimidatie van kiezers, het kopen van stemmen, het vullen van stembiljetten, onjuist verzegelde stembussen, stembureauleden die opzettelijk de stemmingen wijzigen en tal van andere procedurele problemen’. Een definitieve uitslag laat nog op zich wachten. Overigens doet Trivic niets onder voor Dodik als het gaat om nationalistische Servische belangen.
Bosnië -Hercegovina is bestuurlijk een buitengewoon ingewikkeld land. Het is verdeeld in twee entiteiten – de overwegend Bosnische en Kroatische Federatie van Bosnië en Herzegovina (FBiH) en de overwegend Servische Republika Srpska – naast het Brčko-district, dat een zelfbesturende administratieve eenheid is. Het regeringssysteem bestaat uit een tripartite voorzitterschap met één Bosnisch, Kroatisch en Servisch lid, en een tweekamerige parlementaire vergadering met een Huis van Volkeren met een gelijke vertegenwoordiging van Bosnische, Kroatische en Servische vertegenwoordigers, en een Huis van Afgevaardigden gekozen door evenredige vertegenwoordiging om de vier jaar. De verkiezingen van 2 oktober waren voor de parlementen van de Republika Srpska, de FBiH en de Parlementaire Vergadering, evenals de drie leden van het tripartite voorzitterschap, een president en drie vice-presidenten van de Republika Srpska, en de vertegenwoordigers van tien kantonnale vergaderingen die overeenkomen met de tien bestuurlijke eenheden van het land. In totaal stemden ze voor 13 parlementen, 518 gekozen posities en zetels. De opkomst zou 50% zijn, maar ook daarover zijn twijfels gerezen.
Etnische scheidslijnen
Niet alleen aan Servische kant hebben de verkiezingen problemen opgeleverd. Źeljko Komšić, die voor de Kroaten is gekozen in het tripartite presidentschap is omstreden. Hij zou met stemmen van de Bosniakken zijn gekozen en de Kroaten bestrijden dat hij voor hun gemeenschap als bestuurder kan functioneren. Komšić en Bećirović, de kandidaat van de Bosniakken, willen beide de strikte verdeling tussen de etnische gemeenschappen in het bestuur opheffen. De Hoge Vertegenwoordiger van de internationale gemeenschap Christian Schmidt, die de vrede in Bosnië moet handhaven heeft direct na de verkiezingen een verandering van de kieswetten aangekondigd. Hij zou daarmee tegemoet komen aan de bezwaren van de Kroaten die een duidelijker onderscheid tussen etnische groepen bepleiten in de verkiezingsprocedures. Dat zou dan vooral ten koste gaan van kiezers die het onderscheid tussen de drie groepen achter zich willen laten en van minderheden die bij geen van de drie groepen horen.
De complexiteit van de situatie in Bosnië-Hercegovina heeft alles te maken met de burgeroorlog in het voormalige Joegoslavië die de stemming in de West-Balkan landen nog steeds beïnvloedt. Deze geschiedenis drukt misschien nog wel het zwaarst op het land waar de conflicterende groepen in verenigd zijn. Regelmatig duiken nog verhalen op die de herinneringen aan de oorlog levend houden maar vooral ook aanleiding geven voor elke keer weer oplopende politieke spanningen.
[de foto is genomen in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië-Hercegovina]