Kijk eens aan! Wouter Bos in de bocht, en hij zegt voor de verandering eens iets interessants, iets wat tot nog toe niet al teveel is gehoord in de Nederlandse politiek. Goed, het blijft Bos (en de PvdA), en we zullen zien of hij zijn poot stijfhoudt. Ikzelf denk van niet, maar zijn uitspraak wordt er niet minder relevant door. Want het is toch wel een beetje gek dat ethiek vaak alleen wordt geassocieerd met het al dan niet aanhangen van een geloof, en dat het alleenrecht op principes en geweten dan ook ligt bij gelovigen.
Een voorbeeldje: Veel Amerikanen hebben nog liever een homosexuele vrouwelijke zwarte jood aan de macht in het Witte Huis dan een atheïst, en in dat land mogen atheïsten zich regelmatig verantwoorden voor een zogenaamd gebrek aan ethiek.
Nu lijkt dat in Nederland gelukkig wel mee te vallen, en kan een Ronald Plasterk gewoon in de regering zitten.
Maar waarom zit die notie er bij (streng)gelovigen toch zo ingeramd? Onderzoek wijst uit dat alle mensen ongeveer gelijk denken over ethiek, en er zijn zelfs aanwijzingen dat ethiek verstoord wordt door religie. Een voorbeeld daarvan werd geleverd door de Israëlische onderzoeker George Tamarin. Hij vertelde Israëlische kinderen een bijbelverhaal waarin een volk werd uitgemoord en vroeg of er daar goed werd gehandeld. Het antwoord was een overtuigend “ja”. Daarna veranderde hij de namen van de volkeren in het verhaal en verplaatste het naar China. Dezelfde vraag werd vervolgens overtuigend met een “nee” beantwoord. Je zou hier – ietwat simplistisch – uit kunnen concluderen dat religie juist minder ethisch maakt.
Maar de grote vraag blijft: waarom is de uitspraak van Bos zo opmerkelijk dat er krantenartikelen aan gewijd worden? Ligt het in Nederland stiekem net zo gevoelig als in de VS?
Reacties (22)
Het kan aan mij liggen, maar ik heb de CU de afgelopen dagen nog niet de ethiek-kaart horen spelen. Dat was vroeger wel anders, bijvoorbeeld ten tijde van het eerste paarse kabinet, toen Jan Pronk om dit onderwerp uithaalde naar het CDA, dat gesuggereerd had dat paars van god los was.
Mijn eigen politieke mentor Ab Harrewijn kon er ook wat van.
@1: Ethiek is een heel breed begrip. De wenselijkheid van het selecteren van embryos op ziektes valt daar zeker wel onder.
Oh, en waarom? Waar zijn de slachtoffers? Verwar ethiek niet met religie!
@3 de embryo’s zijn natuurlijk de slachtoffers. De ethische discussie is dan ook of dat al leven is of leven wordt of niet als levend wezen wordt gezien.
Bij medische ethiek is dit wel degelijk een discussie en niet alleen onder gelovigen.
Het (of eigenlijk mijn) probleem met ethiek is dat als die gebaseerd is op een religie, dat het dan zo lastig argumenteren is. Want je praat met/over iets ongrijpbaars. En in de ogen van je gesprekspartner, iets onfeilbaars. Een communist kun je nog aanspreken op de feilbaarheid van Marx en Lenin. Die -ismen zijn ‘man-made’.
@Christian
Het feit dat alleen de christelijke partijen moeite hebben met dit voorstel, en zij dit zelf ‘medisch-ethische’ kwesties noemen, duidt er toch op dat hun oordeel een ethische grondslag heeft, die gebaseerd is op een religieuze overtuiging?
@Lesley
Eens, maar de CU beroept zich specifiek op de beschermwaardigheid van het leven, waarbij ze embryo’s als ‘leven’ beschouwen. Bij IVF worden embryo’s sowieso niet allemaal gebruikt, dus begrijp ik het argument van de CU niet..
@Joost
Hoe zou Plasterk zich voelen? Zou hij niet ontzettend graag eens vertellen hoe hij er echt over denkt? Zou hij al spijt hebben of overschat ik de man nu? Ik zou graag privé-gesprekken aan de eettafel afluisteren..
@Fem
Embryo’s en slachtoffers? Dan begeef je je al op het gebied van religie. Die opmerking is een waardeoordeel. Waar de medische ethiek in dit geval over spreekt is moet alles wat kan ook mogen. Maar dat argument wordt dan vaak misbruikt in de drogreden van het hellend vlak. Dan beginnen mensen over lebensborn en kindjes met blauwe ogen en blond haar. Terwijl het argument van het hellend vlak mijns insziens nooit misbruikt mag worden om goede beslissingen nu niet te maken vanwege de angst voor slechte in de toekomst.
@6 De vraag vanaf wanneer wij een embryo bezien als leven en dus als recht hebbende op bescherming is helemaal geen discussie waar religie het alleenrecht op heeft. Ook voor ons atheisten is het een discussie vanaf welke leeftijd je embryos hoeveel levensrecht moet geven.
Mag je doen wat je wilt met een klompje cellen dat wel een potentie heeft tot een mens of willen we ook daar voorzichtig mee zijn? Wat mag dan wel en wat mag niet? En vanaf wanneer beschouwen we een embryo als echt volwaardig leven en mag er dus ook geen abortus meer plaatsvinden?
Het is wel iets igewikkelder dan het kerkelijke standpunt ‘als het leven gaat worden is het al volwaardig leven’, maar er is wel degelijk discussie.
@Anne,
Ja, het is een medisch-ethische kwestie, die overigens niet eens religieus gegrondvest zou hoeven te zijn, al is dat in de praktijk wel het geval.
Puur fysisch gesproken is een mens een klompje cellen, niet anders dan een muis of een varken. Toch heeft het overgrote deel van de mensen bezwaar tegen het doden van een levend mens. De vraag is wanneer een klompje cellen mens genoeg is om leven genoemd te worden. Dat is niet wetenschappelijk of rationeel vast te stellen, tenzij je additionele argumenten binnenhaalt, zoals wanneer het neurale stelsel zich gaat ontwikkelen – maar dat is op zichzelf alweer een keuze hoe je leven definieert.
Dus bepalen wanneer je een klompje cellen ‘leven’ gaat noemen, is ultimo geen wetenschappelijke, maar een emotionele, ethische keuze. Veel christenen kiezen ervoor om het ‘leven’ te noemen zodra de conceptie heeft plaatsgevonden. Daar kun je het niet mee eens zijn, maar een irrationele keuze is het niet. Deze keuze staat uiteraard niet in de bijbel. Ze is gemaakt na eindeloze debatten. Je hoeft overigens niet per se gelovig te zijn om deze keuze te maken.
Het is wel een keuze met veel gevolgen. Waar anderen de grens van leven verderop leggen en dus geen medisch-ethische kwesties zien als het om embryo’s van een paar cellen gaat, zien christenen wel een medisch-ethische kwestie (moslims zijn hier overigens verdeeld over). Opnieuw: daar kun je het niet mee eens zijn, maar het is een logische consequentie van de eerdere keuze.
De CU is tegen ivf (dat is zo vanzelfsprekend dat het niet in hun verkiezingsprogramma staat), omdat je zo een heleboel embryo’s maakt waarvan er veel vernietigd worden. In hun ogen maak je dan een eind aan levens. Als je embryo’s gaat selecteren vel je bovendien een moreel oordeel: dit leven is het waard geleefd te worden en dit leven niet. In het regeerakkoord heeft de CU beloofd niet aan de bestaande praktijk te tornen, als die ook niet versoepeld zou worden. Ik snap wel dat ze boos zijn dat de PvdA het nu toch probeert.
Ik vind dat het bepalen wanneer een klompje cellen een mens wordt een zuiver wetenschappelijke kwestie is.
Daarbij is een klompje van maximaal enige tientallen cellen volgens geen enkele definitie een mensenleven te noemen. Dat is een religieuze definitie.
Ikzelf zou de grens conservatief instellen op het punt waarop redelijkerwijs kan worden verwacht dat de foetus (semi)-bewust pijn kan lijden.
Dat betekent ook dat ik de huidige abortusgrens te laat vind liggen.
Maar zullen we het misschien on-topic houden? Er zijn al genoeg topics geplaatst de afgelopen week waar we het hierover hebben :-)
Voor mij bestaat er maar een vraag: werkt het?
Uiteindelijk is zelfs ethiek een afgeleide van pragmatiek. En wat Wouter Bos doet of gewoon laat zal de toekomst ons vertellen.
Ontopic: Je laatste vraag kan volgens mij simpelweg beantwoord worden met de zucht naar sensatie en een mogelijke kabinetscrisis.
De vraag waarom gelovigen zich niet kunnen voorstellen dat niet-gelovigen ethisch kunnen handelen komt volgens mij voort uit het feit dat als je opgroeit met een boekje met regels, het niet in je opkomt dat iemand de regels zelf ook wel kan bedenken en naleven zonder het vooruitzicht op eeuwige verdoemenis, maar uit een intern moreel besef.
Of om met het voorwoord van “Zen..” van Robert Pirsig te spreken:
Wat goed is Phaedrus
En wat niet goed is-
Moeten wij iemand vragen ons dat te vertellen?
@Anne: Dat klinkt als “secular spirituality”. We (NL) gaan hard, ineens.
Dat is overigens geen waarde-oordeel, maar een beschouwing.
Spiritueel? Nee, ik hoop het niet. Zen en de kunst van het motoronderhoud gaat niet over zen en niet over motoronderhoud!
Oh, een goed antwoord!
Bijna. ;)
@ 7&8
En wil je daar ook even aan terugdenken wanneer je je lading in een witte gymsok spuit dan wel een katoentje volbloedt!?
Massamoordenaars!
@16 maar wel over het gaat er niet om hoe je de top bereikt en hoe snel, maar dat je hem bereikt en ook gaat het over het juiste gereedschap…
Bos heeft uiteraard ook pricipes, het gaat er nu alleen om of hij die handhaaft of dat hij inschikt, of dat hij Rouvoet overtuigt dat die tot inkeer komt of niet en of hij daar de consequenties van wil nemen. Dat laatste denk ik niet.
Donderdag is er een ‘proceduredebat’ zonder dat de Kamer eigenlijk precies weet wat dat is… dat was weer een geslaagde zet van het CDA, met hulp van de PvdAfgang, om remzand in de raderen van de Kamer te strooien. Want ze willen natuurlijk uitstel tot in het oneindige. Het wordt in elk geval niet het debat waar Pechtold om vroeg tijdens de regeling van de werkzaamheden.
@1
Dank voor de link. Mooi portret.
@1 en 21
Ik moet bekennen dat ik nog niet geklikt had Christian. Mooi inderdaad. Liefdevol.
Dus dank, en dank aan Laurens voor de hint. ;-)
(Soms wil je zo snel je eigen verhaaltje afdraaien dat je vergeet dat van anderen te lezen..)