Onverwachte vragen in de wetenschapsagenda
Kun je talen met elkaar vergelijken? En nog belangrijker kun je ze dan op een ranglijst plaatsen? Het is in ieder geval iets dat mensen graag doen. Ze vragen dan: is het Nederlands een moeilijke taal? Wat is de mooiste taal die u kent? En raken danig sip wanneer je ze het enig juiste antwoord geeft: dat hangt er maar vanaf.
Het Nederlands is een uiterst moeilijke en lelijke taal voor een niet zo snuggere Chinees die geen enkel nut ziet in het leren van die taal, en heel makkelijk en schoon voor een taalgevoelige Duitse jongeling die verliefd is op een eentalig meisje uit Arnhem. Wie er gelijk heeft valt bij de huidige stand van de wetenschap niet uit te maken.
In de hoorn des interrogatieven overvloeds die de wetenschapsagenda is, vinden we dan weer een heel andere vraag over de ordening der talen:
Het probleem bij het beantwoorden van deze vraag lijkt mij: niemand spreekt voldoende talen om hier iets over te kunnen zeggen.
Of althans, op zich is het natuurlijk genoeg om een heleboel mensen te nemen die allemaal tweetalig zijn, maar dan in steeds andere paren van talen. Door bij ieder van die mensen na te gaan in welke taal ze zich het efficiëntst uitdrukken zou je een en ander kunnen toetsen.
Je moet dan natuurlijk wel een definitie van efficiënt vinden, maar daar kom je wel uit. Je kunt een soort gebruikerstevredenheidsonderzoek doen – wat vinden de tweetaligen zelf – of je kunt meten hoe goed de toehoorders de de boodschap begrijpen, of je kunt iets naar eigen inzicht gaan meten.
Het probleem blijft: die polyglotten moeten wel helemaal gebalanceerd tweetalig zijn. Ze moeten allebei de talen precies even goed beheersen, en in alle mogelijke omstandigheden. Dat nu komt eigenlijk niet voor. Een kind gebruikt bijvoorbeeld thuis wel allebei de talen, maar spreekt meestal A met de vader en B met de moeder. Of iedereen gebruikte beide talen thuis, maar op school werd alleen B gebruikt. Een bruikbare tweetalige is kortom opgegroeid in een omgeving die zelf homogeen tweetalig is en waar iedereen allebei de talen in alle omstandigheden gebruikt. Zo’n omgeving is er niet: er is altijd wel op zijn minst een sociaal verschil tussen de twee talen.
Nu zouden we bij de European Research Council kunnen vragen om enkele miljarden om een dergelijke samenleving in te richten ten behoeve van de wetenschap, maar met één tweetalig dorp hebben we pas twee talen gerangschikt en er zijn er zesduizend op de wereld. Ik vrees, kortom, dat we het nooit zullen weten.
Dit stuk verscheen eerder op Neder-L.
Reacties (31)
Afrikaans schijnt niet alleen voor Nederlanders relatief makkelijk eigen te maken. Weinig naamvallen, vervoegingen en wat dies meer zij. Dat betekent wel een striktere woordvolgorde (wellicht minder efficiënt in gebruik/zinsconstructie), maar van de andere kant wel efficiënter leerbaar. Iets vergelijkbaars geldt voor veel pidgins en creolen.
In het algemeen gaat het een beetje om een uitwisseling tussen woordenschat (inclusief vervoegingen, geslachts- en naamvalsvormen) en zinsconstructie. Hoe meer woorden een taal kent, hoe minder woorden je nodig hebt om iets duidelijk te kunnen overbrengen. Daarnaast zie je natuurlijk ook dat talen zich aanpassen aan hun ecologie. Dus een taal die efficiënt is in een gebergte is dat misschien een stuk minder in een kustgebied of een grote stad.
Een erg efficiënte taal is het Esperanto.
Als efficiëntie de drijfveer is van taalverandering kan zou je eens kunnen kijken naar de veranderingen in oud-Fries > nieuw-Fries, oud-Katwijks > nieuw-Katwijks, oud-Frans > nieuw-Frans enz.
Wanneer er een modeltaal aanwezig is zorgt die voor heel veel verwarring stichtende concurrerende constructies in de bijtalen. De grap hiervan is dat die dus het gevolg zijn van het proces van homogenisering, of zelfs: meer efficiëntie?
@1 het vermijden van homoniemen is op zichzelf een minder sterke kracht dan het efficiënt laten samenvallen van vokalen, zoals blijkt in het standaard-Nederlands (Hollands).
Het onzichtbare tijdtellertje op deze site vormt een zeldzaam ineffiënte manier om aan de reactie te sleutelen.
Even genoeg van.
Stel dat taal A in situatie S efficiënter is dan taal B.
Als sprekers van B zich in genoemde S bevinden, maar A niet beheersen, moeten die zich A eerst eigen maken. Een moeite die al snel al snel de natuurlijke efficiëntiemeerwaarde van A in S teniet doet, dunkt me.
Tegen de tijd dat men A voldoende beheerst, zit men niet meer in S, en had men zich allang met B uit S gered.
Het onderwerp lijkt me een leuk thema tijdens een professorenschmaus, maar niet iets om onderzoekssubsidie aan te spillen.
Alleen al ‘gebruikerstevredenheidsonderzoek’ vertalen naar het Engels gaat spaties opleveren. Of hebben ze daar een echt woord voor?
Wel lees ik (technische-) handleidingen graag in het Engels juist omdat die taal zich daar kennelijk uitstekend voor leent imho. Efficiënt en dus snel to the point.
@5:
Is ook maar net wat je gewend bent. Een aantal decennia terug lazen we dat spul nog vaak in het Duits. Vonden we ook veel helderder en beter dan Nederlands.
Zelf denk ik dat het komt omdat vertalingen vaak niet heel erg goed zijn.
@5: @6: Dat komt omdat (technische) handleidingen niet worden vertaald, maar ‘gelokaliseerd’. Dat betekent zoveel als dat van de brontaal een zin in standaard tekstblokken wordt gehakt, die door standaard tekstblokken in de doeltaal worden vervangen. Je vertaalt niet, je kopieert en plakt uit een database. Staat iets er nog niet in, kun je dat toevoegen*. Op deze manier is een woordproductie mogelijk waar een echte vertaler alleen maar van kan dromen.
Dat de boel daardoor in de doeltaal vaak onleesbaar wordt of tot verwarring leidt**, zal de fabrikanten van het product worst wezen. Zij hoeven die doeltaal niet te lezen en als de klant het doet, is het product al verkocht.
*en als je dat fout doet heeft dat verstrekkende gevolgen…
**vooral als er voor een ambigu begrip maar één vertaling toegestaan/beschikbaar is, vergelijk het met babelfish-vertalingen. Daar kon je een moderne versie van het advertentiespel mee spelen.
@7: Kan ik allemaal bevestigen, want ik heb ook wel eens (op een blauwe maandag) bijgeklust als “vertaler”. Het gebruikte pakket was Trados. Zo’n database heet een translation memory. Op zich een nuttig hulpmiddel, maar natuurlijk niet zaligmakend.
Klopt ook. En zelf probeerde ik af en toe nog wel eens een stukje tekst enigszins te verbeteren zodat de zinnen en alinea’s tenminste een beetje zouden lopen. Maar voor een paar rotcenten per woord ga je natuurlijk ook niet al te veel moeite doen. Bovendien nam ik toen vooral spoedklussen aan omdat je daar wat meer voor kon vragen. Dus het moest altijd snel af.
De Nieuwe Biologische Nomenclatuur sluit toevallig aan bij het Esperanto als een efficientere taal.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nieuwe_Biologische_Nomenclatuur
@0: Ik ben Limburger. Opgegroeid met dialect én ABN. En met mij nagenoeg alle mensen om mij heen (in Limburg dus). Ik zit na te denken over dit artikel en vraag me af: komt die situatie niet aardig in de buurt van de ‘uitgebalanceerde tweetaligheid’?
En als je me dan vraagt: wat is efficiënter, dat dialect of ABN? Ik zou het niet weten….
Op Twitter is Chinees in elk geval zeer efficiënt, 144 tekens in het Chinees is genoeg ruimte voor een korte column.
@2
Dat is op zich mss wel waar. Maar efficienter is het als iedereen in Europa engels gaat spreken. Velen kennen die taal al of een beetje. Vrijwel niemand spreekt Esperanto, je hoort het nergens, het leeft niet. Ooit heb ik nog een cursus Esperanto gedaan, maar dat verdwijnt als je het niet gebruikt.
@10:
Dat ligt niet aan jou, want het is gewoon een onzinnige vraag.
Wat is efficiënter, een appel of een peer?
@12:
De vraag was niet of het efficiënt is om allemaal dezelfde taal te spreken. Maar welke taal an sich het efficiëntst is om daar allerlei gedachten in uit te drukken. Die vraag is gewoon niet te beantwoorden.
Wat betreft het idee om maar allemaal over te stappen op het Engels, een taal waarvan Nederlanders heel graag onderschatten hoe ingewikkeld en inconsistent die eigenlijk is: natuurlijk, doen joh, geef de Engelsen en Amerikanen maar een cadeautje.
Laat die Engelsen maar Deens of Fries gaan spreken. Die talen kennen ze ook al een beetje, is alleen maar een kwestie van ze alle Latijnse en Franse leenwoorden af te leren ;-)
Snap je, ook het idee dat we talen zouden kunnen afschaffen of invoeren is onzinnig. Stel dat morgenochtend alle Europeanen zich alleen nog maar Engelse woorden en grammatica zouden herinneren, en dus overgestapt zijn, dan hebben ze overmorgen minstens 300 dialecten van die taal in gebruik. En de dag na overmorgen kunnen mensen aan de uiteinden van dat dialectenspectrum al geen efficiënt (!) gesprek meer met elkaar voeren zonder een tolk.
Is de aard van het beestje.
@13: Als je het onzinnig vindt, moet je dat aan de auteur melden, niet aan mij. Post gaat toch alleen daar over??
@15: Ja, en ik geef je dus gelijk dat je het anwoord op de gestelde vraag niet kan weten.
Of de auteur hier de reacties leest weet ik eigenlijk niet. En wat zou dat uitmaken, we hebben de auteur toch niet nodig voor een discussie of gesprek?
@14
Wat kunnen de Amerikanen en Engelsen er aan doen dat ze die taal al spreken? (Hoewel Scandinaviers verstaanbaarder Engels produceren dan de meeste Engelsen) Het is een kwestie van pragmatisch zijn. Hoewel Spaans ook een goede kanshebber zou zijn.
Want dat de vraag welke taal het efficientst niet te beantwoorden is, dat ben ik geheel eens. Het is gewoon praktisch als heel Europa Engels spreekt.
Niet dat het er van komen gaat. Kleine landen zoals Nederland zou nog wel gaan. Maar roep zoiets niet in Frankrijk…..
@17:
Omdat ze een heel erg schools, vereenvoudigd Engels spreken misschien?
Maar wat is daar dan praktisch aan? Welk probleem denk je ermee op te lossen?
Of vind je gewoon dat eenheidsworst een mooi ideaal is?
@18
Nee, ik hou niet van eenheidsworst. Het is gewoon praktisch als je allemaal dezelfde taal gebruikt. Maar dat proces is in Nederland nog niet eens helemaal afgerond. Sommige landsdelen spreekt men onverstaanbare taal. Ik zal ze niet benoemen om niet tegen schenen te schoppen.
V.w.b. de Scandinaviers: zij spreken idd meer school Engels.
Engelsen zelf kennen meer dialecten, wat ze moeilijk verstaanbaar maakt.
@5:
Vervelend is en blijft wel, dat er zelden een “efficiënte”/kort en bondige gebruiksaanwijzing in welke taal dan ook wordt geschreven ;-)
@19:
Je zegt het.
Maar dan zeg je dàt.
Je spreekt jezelf dus tegen in minder dan één alinea. Knap hoor.
Nou, daar hebben ze zelf anders helemaal geen problemen mee. Of wil je die ook allemaal gaan dwingen om Scandinavisch Engels te spreken?
Dan kan je hetzelfde soort weerstand verwachten als in Frankrijk.
@20:
Ik ben geen grote fan van Ikea, maar de gebruiksaanwijzingen bij hun bouwpakketten zijn legendarisch goed. Komt misschien omdat er haast geen woord tekst in staat.
Wat men ook over de efficiëntie van het Nederlands en andere talen mag vinden, vind ik persoonlijk niet zo belangrijk:
Ik vind het veel interessanter, dat het Nederlands de meeste woorden heeft.
@22: Voor een bouwpakket heb je genoeg aan een paar plaatjes.
Het wordt al moeilijker om in een plaatje aan te geven dat verf 48 uur drogen moet, maar al na 24 uur overschilderbaar is.
Of dat een gitaar goed gestemd is als snaren resoneren
Sommige mensen vinden dit efficiënt:
CU i.p.v. See you
w8 i.p.v. wacht
en
“the more you drink, the more WC”
Zelf vind ik het net hiëroglyphen.
Wat ik wel efficiënt vind:
– een simpele spelling
– regelmatige vervoegingen
– vermijden van dubbelzinnigheden.
In het nederlands bedoelen mensen “nooit” als ze “nooit niet” zeggen, maar “niet onmogelijk” is niet “onmogelijk”.
Vooral in de spreektaal beginnen mensen beginnen een zin beginnen ze en ze herhalen die herhalen ze dan voor de helft herhalen ze die nog een keer.
@26:
Dat zijn dingen die het natuurlijk wel makkelijker maken om een taal voor het eerst te leren. Maar niet noodzakelijkerwijs om je genuanceerd uit te drukken in het dagelijks leven.
Grappig dat je een simpele spelling noemt, terwijl anderen hier pleiten voor het Engels. Engels heeft zo ongeveer de meest chaotische spelling van alle Europese talen.
De academische lunch is erg uitgebreid, zie ik.
Andere aspect: Ongeacht of een taal zelf efficiënt is, we gebruiken hem niet efficiënt. De een bezondigt zich aan poëzie, de ander teistert Jona Lendering in de stiltecoupé.
@11: Dat geeft aan onderstaand aforisme een dubbele lading: “Confucius aside, substance and wisdom are hard to come by in 140 char.” – found on twitter
@22: Maar iemand die tekstueel georiënteerd is, is bij zo’n getekende handleiding erg geneigd een vocabulaire te gebruiken dat die niet van zijn moeder heeft geleerd.
Been there, done that. Torn T-shirt.
@27 En dan nog durft Mark Twain het over “The awful German Language” te hebben… ;)
@27:
Goed punt:
Ze spreken een zelfde letter op verschillende manieren uit.
Dyslectici zijn daarom in het Nederlands beter af.
Al zullen sommige statistieken-fetisjisten beweren dat het daar meer komt; die letten namelijk alleen op cijfers en niet op letters ;-)
Om nog even op de gebruiksaanwijzingen terug te komen:
Wij maken hier vaak het grapje:
Ondanks de gebruiksaanwijzing werkt alles goed, of zonder gebruiksaanwijzing ging het beter.
Maar genoeg gezwam bezijden het onderwerp.
Volgens Jared Diamond is het op Papoea Nieuw-Guinea gewoon om een stuk of tien, twaalf (sterk uiteenlopende) talen te beheersen.
Zitten Westerlingen te klooien met misbaksels zoals Esperanto…
@29:
Het is heel simpel: in het Engels kan je aan een geschreven woord echt absoluut niet zien hoe het moet worden uitgesproken. Net als je denkt dat je weet hoe het zit ga je gegarandeerd de mist in.
Bekend voorbeeld: als je weet hoe cough en tough worden uitgesproken, probeer het dan eens met though en dough. Of lees The Chaos. Of probeer het eens met een heleboel oude plaatsnamen in Engeland.
Het heeft allemaal historische redenen natuurlijk. Engels is een erg grappige taal omdat het zo ontzettend veel woorden heeft geleend van naburige talen en die in de loop van de tijd heeft verengelst. Een Engels etymologisch woordenboek is altijd een schatkamer.
Ik hou dus best van Engels, er is veel te beleven in die taal. Maar “efficiënt” (was das auch sein möchte) is het absoluut niet. Gelukkig maar.
En iedereen die andere talen, inclusief zijn eigen, wil inruilen voor het Engels is gewoon gehersenspoeld.