Overzicht

Vice Versa

91 Artikelen
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Jan Pronk: Overwegingen na Parijs, 13 november

, door

COLUMN - In deze column gaat oud-minister Jan Pronk in op de aanslagen van vrijdag 13 november en plaatst hij ze in een geopolitieke context. Hij geeft zeven overwegingen bij het zoeken naar een antwoord. ‘Nieuwe oorlogen gaan niet om bezetting van grond, maar van de menselijke geest.’

De eerste reactie op de aanslagen in Parijs op vrijdag 13 november was gekenmerkt door verdriet, boosheid en angst om wat nog komen kan. Dat was ook de reactie op eerdere aanslagen, in New York, Madrid, Londen en andere steden in het Westen. Daarna hernam het leven haar gewone gang, zij het dat vanuit het Westen hard werd teruggeslagen in Afghanistan, Irak en Syrië. Maar de onzekerheid neemt toe: terrorisme kan overal toeslaan, telkens opnieuw.

Sinds het begin van dit Millennium vonden drie geopolitieke veranderingen plaats. De oude tegenstelling tussen Noord en Zuid lijkt vervangen door die tussen het Westen en de rest. De Koude oorlog tussen Oost en West is omgevormd tot een nieuw conflict tussen machtige staten: minder ideologisch, maar dreigend. Tussen en binnen vele landen is de overheersende ideologische tegenstelling die tussen fundamentalistische Moslims en seculiere partijen. De werkelijkheid was en is ingewikkelder dan aldus geschetst – immers, hoe definieer je Noord, Zuid, Oost, West, rest, fundamentalistisch, enzovoort – maar velen zullen die werkelijkheid wel in dergelijke termen ervaren.

Foto: David Muir (cc)

Zwijgende meerderheid

, door

COLUMN - Zwijgende meerderheid, waar was je al die tijd? Wie ben je? De doden zijn en blijven tot in eeuwigheid de zwijgende meerderheid op aarde. Maar jij bent opgestaan, al zwijg je als het graf. Silent Majority. In de roerige jaren 60 zette Nixon jou op de kaart als excuustruus voor de Vietnamoorlog. Dus werd jij in deze vuile oorlog het stille tegengeluid om luidruchtige demonstranten tegen te spreken

Volgens Donald Trump ben je alive and kicking in het beloofde land en steun je zijn anti-migratie campagne tegen de Mexicanen. Zwijgende meerderheid, nu duik je op in Nederland en je wint aan populariteit. Elke film geeft je gelijk: You have the right to remain silent.

Men roept dat we je serieus moeten nemen. Opiniepeilers willen weten wat er bij je leeft, zwijgende meerderheid. Ben je een mogelijke oplossing voor alle problemen op ons pad of ben je juist het grote onbekende gevaar? Wie zwijgt, stemt toe. Maar met wat stem jij nu allemaal in? Eerst was je stille Charlie, nu zwijg je mee met Geert, zegt Maurice de Hond. Hoe heeft de Hond lucht gekregen van jouw spoor? Ruikt hij je angstzweet?Je bent het Hart van Nederland, je houdt van Holland en je bakt met heel Holland mee. Je kijkt stilzwijgend naar de tafels vol spuiende minderheden bij Jeroen, Umberto, Twan of Matthijs. Maar je zit er nooit zelf. Ook jouw Wereld Draait Door, maar niemand is benieuwd naar jouw top vijf aan ergernissen.

Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken (cc)

Minister Ploumen moet aftreden

, door

COLUMN - Tijdens een grote conferentie over de evaluatie van ontwikkelingsprogramma’s vorige week in Berlijn  was Nederland als donorland onderwerp van verbijstering. Een zeer negatief, binnenkort te verschijnen rapport van de Inspectie (IOB) over hoe Nederland 15 landen in de steek had gelaten, was daarvoor mede de aanleiding. Moet minister Ploumen nu niet aftreden, vraagt Paul Hoebink zich af.

Er zullen zelden landen zijn geweest die sneller hun reputatie hebben verspeeld als Nederland. Bekend als een progressieve donor, die voorop liep in de dialoog met hulpontvangende landen, in het gebruik van nieuwe hulpinstrumenten, in het doen van gezamenlijke evaluaties, met een hoge kwaliteit van hulp in de gezondheidszorg en de watersector. Binnen amper drie-vier jaar heeft Nederland die reputatie geheel verspeeld. Dat bleek op de conferentie vorige week in Berlijn over de evaluatie van ontwikkelingsprogramma’s, waar de experts in dit veld met verbijstering keken hoe Nederland op allerlei vlakken is afgegleden.

Indruisen tegen beloftes

Schokkend waren bijvoorbeeld de resultaten van een evaluatie over de wijze waarop Nederland 15 landen in de steek heeft gelaten, toen het het aantal landen waarop het hulp wilde geven van 33 naar 18 bracht. Dat is natuurlijk ingezet onder staatssecretaris Knapen, maar minister Ploumen heeft dit beleid voortgezet op een manier die totaal indruist tegen beloftes hierover die de Nederlandse regering eerder heeft gedaan.

Foto: DFID - UK Department for International Development (cc)

Afrika had de genocide in Rwanda kunnen voorkomen. De VN verhinderden dat.

, door

VERSLAG - Tijdens de drie openingsspeeches van de VN-top in New York openbaarde zich een onthutsende kloof. De hoopvolle woorden van secretaris generaal Ban Ki-Moon en de paus staan in schril contrast met de harde woorden van de Oegandese president Museveni.

Met stip de belangrijkste sprekers bij de opening van de VN-conferentie waren paus Franciscus, secretaris-generaal Ban Ki-moon, en de Oegandese president Museveni – tevens co-voorzitter van de top in New York. Terwijl de de paus vooral sprak over onderwijs en bedreiging daarvan door allerlei vormen van geweld, legde VN-chef Ban Ki-Moon de nadruk op de kans om nog deze generatie een einde te maken aan honger. Vervolgens tapte Museveni uit een heel ander vaatje. Volgens de Afrikaanse leider moet de VN volledig op de schop. De uiteenlopende visies, met name die van de voorzitter Ban Ki-moon en co-voorzitter Museveni, stemmen niet optimistisch.

Als íemand met de eer mag strijken van deze enorme topontmoeting in New York, dan is het wel VN-chef Ban Ki-moon. Hij organiseerde het enorme proces waarbinnen de Sustainable Development Goals (SDG’)s tot stand kwamen en riep de wereldleiders op persoonlijke titel bijeen om het pakket vandaag te ondertekenen. Vanzelfsprekend staat Ban Ki-moon achter alle duurzame doelen, maar in zijn toespraakje bij de opening van de conferentie kon hij niet anders dan zich beperken tot een, twee of hoogstens drie van deze doelen. Uiteindelijk beperkte hij zich tot één: de strijd tegen honger.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Niet een rolstoel, maar exclusie is de beperking

, door

VERSLAG - In ontwikkelingsprogramma’s vallen mensen met een beperking nog vaak tussen wal en schip. Het probleem is niet alleen een gebrek aan investering in faciliteiten, maar ook in de mindset van de samenleving waardoor exclusie plaatsvindt. Er moet daarom meer aandacht komen voor inclusie op alle niveaus. Dat wordt geconcludeerd tijdens het symposium ‘Leave no one behind’ van het Liliane Fonds, dat dit jaar haar 35-jarige bestaan viert.

Nederland staat al een tijdje ‘op het punt’ om het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap te ratificeren. De regering tekende het verdrag al in 2007, met de ‘intentie’ om de inhoud waar te maken. Als Nederland het verdrag ratificeert, betekent dat ook dat er wetten aangepast zouden moeten worden, en daar ging het lange tijd mis. Het Liliane Fonds pleit samen met haar strategische partners  voor snelle ratificatie en implementatie van het verdrag. Het symposium dient dan ook onder meer om minister Ploumen tot concrete plannen aan te zetten.

Exclusie en isolatie

Henry Nyombi uit Oeganda zit in een rolstoel door een auto-ongeluk. Hij is inmiddels een rolmodel, terwijl hij door het land reist om bewustzijn te verspreiden, en het idee dat mensen met een beperking wél kunnen deelnemen aan de samenleving.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Geld uitdelen aan de allerarmsten

, door

ONDERZOEK - GiveDirectly haalt de laatste tijd geregeld het nieuws. Maarten Muijser deed nader onderzoek naar het weggeven van geld aan de allerarmsten en deelt met Vice Versa zijn bevindingen. Wat als we ontwikkelingssamenwerking nu heel anders zouden aanpakken? Hoe besteden de allerarmsten van de wereld het beschikbare geld als zij zélf kunnen beslissen waaraan? En hoe ver zijn we in Nederland eigenlijk al met deze methode?

Via verschillende programma’s is onderzoek gedaan naar deze vraag. Hieruit blijkt dat de allerarmsten van de wereld, ondanks de verwachtingen van veel donoren, het geld niet besteden aan sigaretten, drugs of alcohol. Integendeel: zij blijken het geld vooral te besteden aan hun gezondheid (voedsel en verzorging) en om te investeren in hun bedrijf en/of de toekomst van hun kinderen. Het blijkt dat na het uitdelen van het geld meer mensen toegang hebben tot gezondheidszorg en educatie, dat ook de algemene economische situatie verbetert en dat de consumptie structureel omhoog gaat. Onderzoekers verwachten zelfs dat de inkomsten op lange termijn positief worden beïnvloed.

Het uitdelen van geld aan de allerarmsten zonder dat hieraan voorwaarden zijn verbonden, heeft meer voordelen. De overheadkosten bij deze methode zijn bijvoorbeeld vele malen lager dan bij de traditionele ontwikkelingssamenwerking. Ook is deze methode zonder veel voorbereiding snel in te zetten in een gebied en is het effect direct zichtbaar. Het allergrootste voordeel aan het uitdelen van geld aan de allerarmsten is dat zij dan zelf kunnen beslissen waaraan zij het besteden, en daarmee zélf beslissen wat ze het hardst nodig hebben.

Foto: European Commission DG ECHO (cc)

Vanuatu goes to court

, door

ACHTERGROND - Als vervuilende landen hun verplichtingen voor klimaatfinanciering niet nakomen, zullen ontwikkelingslanden in de toekomst vaker naar de rechter gaan om hun rechten op te eisen en een schadevergoeding te eisen voor klimaatschade. Dat verwacht onderzoeker Margreet Wewerinke, die wijst op een groeiend aantal initiatieven.

Onderzoeker milieurecht Margreet Wewerinke promoveerde afgelopen voorjaar op de vraag hoe landen die het meest hebben bijgedragen aan klimaatschade internationaal aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade die ze veroorzaken. Ze woont en werkt op Vanuatu, een van de eilandstaten in de Stille Oceaan. Die eilandstaten zijn kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering, wat Vanuatu eind maart aan den lijve ondervond toen cycloon Pam de kleine eilanden teisterde en elf mensen doodde, ruim drieduizend ontheemd maakte en 90 procent van de infrastructuur van het eiland vernielde.

In Vanuatu zijn de eerste stappen gezet om bedrijven die klimaatveranderingen veroorzaken aansprakelijk te stellen

Inheemse leiders uit Vanuatu hebben vorige week, samen met mensen uit andere eilandstaten en de Filippijnen, de eerste stappen gezet om internationale olie- en mijnbouwbedrijven die klimaatverandering veroorzaken daarvoor aansprakelijk te stellen. Ze tekenden een verklaring die is opgesteld in samenwerking met Greenpeace, waarin ze de intentie uitspreken de bedrijven aan te klagen op basis van de schendingen van mensenrechten als gevolg van klimaatverandering. Wewerinke licht toe: ‘De basis hiervoor is internationaal recht, met name de rechten van de mens. Het is nog niet duidelijk welk proces of tribunaal in dit geval met een claim benaderd gaat worden.’

Foto: foto: Jos van Dijk copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Bedrijfsleven verantwoordelijk maken voor naleven mensenrechten

, door

OPINIE - In september worden de Sustainable Development Goals gelanceerd in New York. Maar wie gaat de nieuwe ontwikkelingsdoelen betalen, en hoe gaan we dat doen? Op die cruciale vraag proberen de wereldleiders in juli een antwoord te vinden tijdens de Finance for Development conferentie in Addis Abeba, Ethiopië. In de Nederlandse beeldvorming over hulp en handel worden belangentegenstellingen gladgestreken, volgens Suzan van der Meij, senior coördinator van MVO Platform.

Een groeiende rol voor de private sector in ontwikkelingssamenwerking lijkt een vaststaand gegeven in de discussies over de Sustainable Development Goals. De vraag die daarbij nog te weinig wordt gesteld is: wat voor ondernemerschap hebben we nodig? En wat kunnen staten doen om te garanderen dat het ondernemen fatsoenlijk gebeurt en niet leidt tot schendingen van mensenrechten?

Laten we de realiteit niet uit het oog verliezen; veel bedrijvigheid gaat gepaard met negatieve effecten die vooral gevoeld worden door de armsten in deze wereld. Voorbeelden zijn er te over: milieuschade of conflicten rond grondstofwinning, landroof, waterschaarste. Bedrijvigheid genereert weliswaar werkgelegenheid, maar de arbeidsomstandigheden zijn vaak slecht; onveilig, onzeker en onderbetaald. Ook kinderarbeid en andere vormen van uitbuiting maken deel uit van veel ketens.

Tweedeling

Er lijkt een tweedeling te zijn ontstaan. In het debat over ontwikkelingssamenwerking is de aanname dat ondernemen of investeren in een ontwikkelingsland maatschappelijk verantwoord is én een bijdrage aan ontwikkeling levert. Het Nederlandse discours over de integratie van hulp en handel draagt bij aan deze beeldvorming; belangentegenstellingen tussen hulp en handel worden gladgestreken en bedrijven gefaciliteerd. Weliswaar zijn er (MVO-)voorwaarden, maar controle daarop is er nauwelijks want “we gaan uit van vertrouwen”. De focus ligt enkel op de positieve bijdrage van het bedrijfsleven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hoe goed is het nieuwe anti-misbruikartikel in de Nederlandse belastingverdragen?

, door

ANALYSE - Grote multinationals bewandelen al ruim twintig jaar met veel genoegen de  ’Nederlandse Route’. Wie het slim speelt hoeft, vanwege de vele verdragen van ons land, bijna nergens meer belasting te betalen. Minister Ploumen wil internationale belastingontwijking bestrijden door belastingverdragen met midden- en lage-inkomens landen te ‘actualiseren’. Hoe is deze situatie ontstaan en wat gaat er veranderen? Wat zijn de risico’s? En natuurlijk de hamvraag: zal het werken? Jos Peters, belastingadviseur met ruim 35 jaar ervaring, legt het aan u uit.

Onderzoeken door organisatie als de SEO, SOMO en het IBFD hebben aangetoond dat de standaard-belastingverdragen op basis van het OECD Modelverdrag niet altijd goed uitwerken voor ontwikkelingslanden en dat buitenlandse multinationals, via het oprichten van Nederlandse BV’s, eenvoudig via Nederland hun wereldwijde belastingdruk kunnen verlagen. In een Kamerstuk van 30 augustus 2013 hebben de Ministeries van Ontwikkelingssamenwerking en Financiën daarom aangekondigd aan 23 ontwikkelingslanden een brief te sturen met de vraag of deze hun belastingverdrag met Nederland met onmiddellijke ingang zouden willen moderniseren om het weglekken van belastingopbrengsten tegen te gaan. Een aantal van deze landen heeft hier al positief op gereageerd en de teksten van de wijzigingen (die neerkomen op een aanvullende anti-misbruikbepaling in het dividend-, rente- en royaltyartikel van hun belastingverdrag met Nederland) worden momenteel door de ambtenaren van Nederland en de betrokken ontwikkelingslanden vastgelegd waarna ze door de parlementen van beide landen moeten worden goedgekeurd.

Foto: United Nations Photo (cc)

Ebola – wat ging er mis?

, door

OPINIE - Het is ruim een jaar geleden dat ebola uitbrak. Wat liep er allemaal fout? Hoogleraar Ontwikkelingssamenwerking Paul Hoebink wijst op de pijnpunten in de internationale gemeenschap, én die van Nederland. ‘We horen in ieder geval bij de landen die hun beloftes zijn nagekomen en ons marineschip Karel Doorman vol overtuiging liet uitvaren.’

Nu de ebola-crisis in West-Afrika over zijn hoogtepunt heen lijkt en langzaam afvlakt, zou het goed zijn om even terug te kijken en te zien wat er allemaal fout gelopen is. Dat gebeurt links en rechts ook. De eerste constatering is dan meestal dat het hier om twee landen gaat die uit een burgeroorlog komen met zwakke eerstelijns gezondheidszorg. Het detecteren van een ziekte-uitbraak in een eerste fase, snel de oorzaak vaststellen en direct ingrijpen, wordt gezien als de manier om een epidemie te voorkomen van dergelijke ziektes (er waren in Afrika meer van dit soort virussen rond).

‘Dit zou nooit gebeurd zijn in Oeganda’, hoor je dan, omdat daar de eerstelijn wel functioneert en snel in actie komt en alarm slaat. Voor Guinee, het derde land in deze uitbraak, geldt dat burgeroorlog-argument natuurlijk niet, maar misschien wel de jarenlange verwaarlozing van de gezondheidszorg onder de militaire dictatuur.

Foto: Mehr Demokratie (cc)

Onder TTIP wordt alles vloeibaar

, door

ACHTERGROND - Om beleidsvrijheid van overheden beter te garanderen, wil minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking het internationale investeringsrecht moderniseren. Een nobel streven, maar de voorstellen die ze hiervoor doet zijn volstrekt ontoereikend, vinden Roos van Os (SOMO), Pietje Vervest (TNI) en Burghard Ilge (Both ENDS) en Geert Ritsema (Milieudefensie).

Een kort berichtje afgelopen week in de krant: minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking stelt samen met vijf collega-sociaaldemocraten – allen Europese ministers – voor het internationale investeringsrecht te moderniseren. Dat is hard nodig. Op dit moment worden buitenlandse investeerders vergaande eigendomsbescherming geboden, die op gespannen voet staat met uiteenlopende maatschappelijke belangen. Investeerders die menen last te hebben van gewijzigd overheidsbeleid kunnen op basis van zogenaamd Investor to State Dispute Settlement, kortweg ISDS, miljarden van een staat claimen. Daarvoor hoeven ze niet – zoals gebruikelijk bij andere vormen van internationaal recht zoals mensenrechten – eerst de nationale rechtsmiddelen uit te putten. Vaak gaat het om nieuwe milieuwetgeving of maatregelen ter verbetering van de volksgezondheid of de financiële stabiliteit.

Een paar voorbeelden. Sigarettenfabrikant Philip Morris eist twee miljard dollar van Uruguay omdat het land gezondheidswaarschuwingen op sigarettenpakjes wil zetten. Duitsland heeft als gevolg van de kernenergieramp in Fukushima besloten om kernenergie uit te faseren en duurzame energie te promoten. Energiereus Vattenval heeft vervolgens Duitsland voor bijna 4.8 miljard euro aanklaagt. Bovendien hebben dergelijke schadeclaims een afschrikkende werking. Onder dreiging van ISDS-claims heeft Indonesië buitenlandse bedrijven uitgezonderd van maatregelen om mijnbouw in kwetsbaar regenwoud aan banden te leggen.

Nederland leert een les … waar andere landen, dankzij Nederland, al lang bekend mee waren

Foto: a-birdie (cc)

EU geeft opnieuw ontwikkelingssteun aan Zimbabwe

, door

OPINIE - Het nieuws dat de Europese Unie weer ontwikkelingssteun aan ‘het democratischer geworden’ Zimbabwe gaat geven, deed de wenkbrauwen van Lennaert Rooijakkers, journalist, fronsen.

Deze week was ik het zowaar eens met een uitspraak van een PVV-politicus. Ik kon mij niet heugen wanneer dat voor het laatst het geval was. Het had allemaal te maken met het bericht dat de Europese Unie heeft besloten om Zimbabwe weer financieel te gaan steunen. Voor het eerst sinds 2002. De komende vijf jaar geeft Brussel in totaal een bedrag van 234 miljoen euro uit aan hulp voor het land van president Robert Mugabe. Het geld moet zorgen voor een verbetering van de gezondheidssector en de landbouw een nieuwe impuls geven.

Heel nobel, zeker omdat de agrarische sector van Zimbabwe floreerde voordat Mugabe er een potje van maakte, maar dat neemt niet weg dat de vraag die de Brusselse PVV-fractie stelde – ‘Waarom wordt er geld gegeven aan een land dat dictatoriaal wordt bestuurd door een man met een geschat vermogen van meer dan tien miljard Amerikaanse dollar?’ – ook door mijn hoofd spookte.

Ngo’s hebben hun werk in Zimbabwe de afgelopen jaren voortgezet, maar steun vanuit de EU heeft ruim een decennium stilgelegen. De gereserveerde 234 miljoen euro gaat de komende jaren niet rechtstreeks naar de Zimbabwaanse regering, maar naar organisaties als de Wereldbank en het Development Programme van de Verenigde Naties die in het land projecten zullen uitvoeren. Maar, als alles straks goed gaat worden directe transacties aan Harare in de toekomst niet uitgesloten, geeft Brussel te kennen.

Vorige Volgende