Overzicht

Sociale Vraagstukken

293 Artikelen
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: ArcheoNet Vlaanderen (cc)

Betrek kerken meer bij Wmo

, door

OPINIE - Kerken zijn nauwelijks in beeld bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Dat is jammer, want kerken beschikken nog altijd over een wijdvertakt netwerk en doen al veel dat aansluit bij de Wmo. Overheden en maatschappelijke instellingen hoeven geen koudwatervrees te hebben.

Zijn kerken van belang in het kader van de Wmo? Velen zullen zich deze vraag niet eens stellen, laat staan dat zij de vraag bevestigend zullen beantwoorden. Dat is niet verbazingwekkend en vandaar dat in vele gemeentelijke beleidsnota’s kerken niet of slechts terloops voorkomen. Op het terrein van zorg en welzijn zijn kerken immers grotendeels uit het publieke domein verdwenen. Ook al zijn de meeste zorg- en welzijninstellingen wel vanuit kerken ontstaan of op initiatief van sociaal bewogen christenen.

Vanaf de jaren zestig zijn kerken echter op afstand komen te staan van deze instellingen als gevolg van toenemende overheidssubsidiëring, professionalisering en schaalvergroting die ook een veralgemenisering met zich bracht. Gevoegd bij de algemene trend van ontkerkelijking is het gevolg dat de bekendheid met wat kerken doen sterk verminderd. Vanuit waar het in de Wmo omgaat, participatie van mensen in de samenleving, doe ik de aanbeveling aan gemeentebesturen om kerken te betrekken bij de Wmo. Het gaat mij dus niet om herovering van terrein door kerken. Dat is niet wenselijk en ook niet mogelijk.

Foto: FaceMePLS (cc)

Rotterdamwet: gedragseis voor bewoners?

, door

ACHTERGROND - In september vergadert de Tweede Kamer over de ‘Rotterdamwet’. Daarmee mogen mensen met lagere inkomens geweerd worden uit bepaalde wijken. Maar: ook mensen die eerder voor overlast hebben gezorgd, of zelfs hun kinderen, mogen geweigerd worden voor een woning. Is dat wel verstandig?

De Rotterdamwet (formeel: Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek) biedt gemeenten een pakket van maatregelen om de leefbaarheid en veiligheid in aangewezen aandachtswijken te verbeteren. Momenteel geldt de wet alleen in vijf Rotterdamse wijken, maar andere gemeenten zijn geïnteresseerd. De Rotterdamwet is omstreden vanwege de ‘inkomenseis’, waarmee huishoudens met lage inkomens (vooral uitkeringsgerechtigden) kunnen worden geweerd uit kwetsbare wijken. Daar komt nu mogelijk een nieuw controversieel element bij: een ‘gedragseis’ (mijn term). Dit houdt in dat gemeenten in de aangewezen aandachtswijken potentiële huurders en hun gezinsleden (ook kinderen ouder dan 12 jaar) mogen gaan weigeren op grond van criminele activiteiten of overlastgevend gedrag in het verleden.

Met het SCP-rapport over de krachtwijken (‘geen gunstig effect meetbaar’) in het geheugen, moeten we waken voor de ‘nog harder aanpakken’-reflex. Ten behoeve van een gedegen afweging bespreek ik enkele kanttekeningen bij de gedragseis en betoog ik dat de inkomenseis moet worden heroverwogen.

Het is risicomanagement dat geen problemen oplost

Foto: James Cridland (cc)

Conformisme is handig beleidsinstrument

, door

ACHTERGROND - Psychologisch en neurowetenschappelijk onderzoek laat zien hoe en waarom mensen zich laten beïnvloeden door het gedrag van anderen. Deze kennis over de werking van het brein kan helpen bij het bepalen van overheidsbeleid.

Een belangrijke rol van de overheid is om burgers ertoe te bewegen om gezonde, sociale en duurzame keuzes maken. Straffen en belonen is een veelgebruikte methode om tot zulk gedrag te motiveren. Iemand die te laat is met het invullen van z’n belastingformulier krijgt een boete en het inleveren van gloeilampen wordt beloond met een korting op spaarlampen. De dreiging van een straf of de verleiding van een korting resulteert echter niet per definitie in gedragsverandering en werkt soms zelfs averechts.1 De reden hiervoor is dat belonen of straffen de intrinsieke motivatie voor moreel gewenst gedrag doen afnemen. Dit is goed te zien in een studie in een kinderdagverblijf in Israël.2 Deze opvang besloot om ouders een boete te geven iedere keer als zij hun kind te laat ophaalden. Echter, in plaats van een vermindering van het aantal telaatkomers, leverde deze interventie een toename van het aantal kinderen op dat te laat werd opgehaald. De relatief kleine boete veranderde de intrinsieke norm van de ouders om op tijd te komen. Voor hen betekende de boete slechts dat op tijd komen eigenlijk niet zo belangrijk is: ze kunnen hun te late aankomst immers afkopen.

Slim gebruikmaken van de menselijke neiging zich te conformeren

Foto: Gerard Stolk (cc)

Moreel wangedrag en zelfbedrog van managers

, door

ANALYSE - Bedrijven en organisaties vertonen nogal eens moreel wangedrag. Dat heeft vaak veel te maken met zelfbedrog. Hoogleraar bedrijfsethiek Wim Dubbink benadert het terugdringen van immoreel gedrag c.q. zelfbedrog in organisaties vanuit Kantiaans perspectief.

Het zal de meeste mensen weinig moeite kosten een opsomming te geven van bedrijven waar de laatste jaren sprake was van moreel wangedrag: Enron, BP (Deepwater Horizon), Siemens (steekpenningen), Ahold, World Online (aandelen emissie), Vestia/KPMG en InHolland. Wangedrag van organisaties komt niet alleen veel voor, het berokkent ook veel schade en leed. In het geval van Vestia ging het al om miljarden. Bij de ENRON-affaire ging het om een veelvoud daarvan en raakten bovendien veel particulieren hun pensioen kwijt. De gevolgen van wangedrag blijven ook lang niet altijd beperkt tot financiële schade. Menigmaal is er milieuschade of kost het mensenlevens, met de ramp bij Bhopal (Union Carbide) als extreem voorbeeld. Immoreel gedrag van mensen ligt vaak aan de basis van wangedrag van de organisatie. Ergens in de organisatie overtreedt iemand een wet of een interne regel, kijkt iemand weg bij problemen of handelt iemand anderszins onverschillig.

Dreigen met straf maakt medewerkers cynisch over moraal

Er bestaat sinds jaar en dag de nodige overeenstemming over de do’s and dont’s om immoreel handelen van managers in organisaties te voorkomen. Wat je zeker niet moet doen is in de beloningsstructuur mensen belonen voor immoreel gedrag. Bewust of onbewust komt dat nogal eens voor. Wat je ook niet moet doen is een mail rondsturen met de bedrijfscode en iedereen die zich niet aan de regels houdt, dreigen met straf en aansprakelijkheid. Dat maakt medewerkers alleen maar cynisch over moraal. Wat je zeker wel moet doen is managers (en anderen) onderin de organisatie de mogelijkheid bieden gemakkelijk informatie naar de top te sluizen. Ook is een bepaalde mate van controle altijd nodig.

Foto: ANWB Vrijwilligers (cc)

Beroepskrachten vervangen door vrijwilligers?

, door

ACHTERGROND - In de thuiszorg, in buurthuizen, in de dagbesteding, bij opvoedondersteuningen en de wijkaanpak worden  beroepskrachten steeds vaker vervangen door vrijwilligers. Maar in hoeverre zijn beroepskrachten en vrijwilligers uitwisselbaar? Derde deel in een serie over de waarde van vrijwilligerswerk.

Het vervangen van beroepskrachten door vrijwilligers in door overheidssubsidie gedomineerde organisaties is niet uniek voor Nederland. We zien die verschuiving is alle Westerse verzorgingsstaten. Die is het gevolg van verminderde overheidsuitgaven, stimuleringsprogramma’s om burgers te activeren (sociale inclusie) door onder andere vrijwilligerswerk, en vormt een antwoord op de individualisering. Als resultaat verwachten we dan meer sociale cohesie. Pikant detail is overigens dat in de Verenigde Staten een omgekeerde beweging plaats vindt: in het kader van professionalisering wordt daar vrijwilligerswerk in de welzijnssector overgenomen door betaalde krachten.

Toegevoegde waarde van vrijwilligerswerk

Onderzoek naar de uitwisselbaarheid van beroepskrachten en vrijwilligers staat internationaal (en nationaal) in de kinderschoenen (Handy et al, 2008). Over het algemeen geldt de redenering dat wanneer geld schaars is er veel met vrijwilligers kan, terwijl wanneer vrijwilligers schaars zijn er veel met beroepskrachten moet. Omdat wij schaarse middelen, dan wel schaarse vrijwilligers, inhoudelijk slechte argumenten vinden om dergelijke beslissingen te nemen zijn wij gaan kijken naar: wat kan inhoudelijk beter door vrijwilligers, cq door beroepskrachten worden gedaan (onder de voorwaarde dat ze beide competent zijn om dat dan te doen). Op basis van literatuuronderzoek, expert-interviews en focusgroepen met beroepskrachten, vrijwilligers, beleidsmakers en bestuurders, en cliënten komen wij tot zes verschillen (Metz et al., 2012a), of redenen om voor vrijwilligers te kiezen.

Foto: Globovisión (cc)

Wetenschap en industrie hoeven niet te bijten – ook in zorg niet

, door

ANALYSE - De gezondheidszorg is duur en dreigt straks meer dan de helft van het gezinsinkomen op te slokken. Dat er op de kosten bespaard moet worden, is evident, maar de vraag is hoe. De Health Campus  in Maastricht, een publiek-privaat samenwerkingsproject, biedt antwoord.

De kosten van de gezondheidszorg nemen almaar toe, vanaf 2000 zelfs in versnelde mate. Er zijn al verschillende ideeën geopperd om de zorgkosten te drukken. Ze variëren van gezonder leven; langer doorwerken; groter kostenbewustzijn; eigen betalingen en herziening van het basispakket. Ook betere informatievoorziening, therapietrouw worden als mogelijk oplossingen genoemd. Samenvattend zou je kunnen zeggen dat het beleid de patiënten, de behandelaars, de politiek en de overheid ertoe moet zetten om ieder hun verantwoordelijkheid te nemen. Alleen op die manier kan de zorg betaalbaar blijven.

Maakt publiek-private samenwerking zorg betaalbaar?

Opvallend genoeg wordt in de meeste plannen geen melding gemaakt van de mogelijkheden om private-publieke samenwerkingsverbanden aan te gaan, terwijl er in de verschillende delen van Nederland wel mee wordt geëxperimenteerd, bijvoorbeeld in Zuid-Limburg. De Maastricht Health Campus is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Maastricht, het Maastricht Universitair Medisch Centrum, de Limburgse Development en Investment Fonds (LIOF), de gemeente Maastricht en de provincie Limburg. Op de campus worden ideeën en innovaties uit wetenschappelijk onderzoek en de zorgpraktijk (door)ontwikkeld en ‘on site’ klinisch getest. De bedoeling is dat de opgedane kennis ook daadwerkelijk de dagelijkse praktijk bereikt en ook een bijdrage levert aan de verlaging van de zorgkosten.

Foto: Fanie! (cc)

Overdrijf bijdrage sociale media aan democratie niet

, door

Vorige week viel een deel van twitterend Nederland over de Teldersstichting heen omdat de liberale denktank zou hebben geschreven dat Twitter een bedreiging vormt voor de democratie en nauwelijks toegevoegde waarde voor politici heeft. Politici wisten niet hoe snel ze zich daarvan moesten distantiëren.

De ironie is dat de wijze waarop het rapport op de sociale media werd bejegend de conclusie bevestigt dat de bijdrage van die sociale media aan de democratie niet overdreven moet worden. Twitter is een prima aanvulling op oudere communicatiemiddelen, maar weinig geschikt voor serieus debat. Pieter Omtzigt (CDA) had daarom, zonder het zelf door te hebben, grotendeels gelijk toen hij Twitter vergeleek met verkiezingsposters. Van echte gedachtewisseling tussen politici en hun achterban is op sociale media nauwelijks sprake, al was het maar omdat de meeste Kamerleden keurig binnen de lijntjes lopen die de fractie voor hen heeft uitgetekend. Zij verwarren debat nogal eens met het herhalen van reeds ingenomen standpunten.

Hoe onverstoorbaar blijven politici onder de furie van internetters?

In het bewuste rapport worden sociale media nergens omschreven als gevaar of bedreiging, maar wordt hun betekenis voor de vertegenwoordigende democratie wel gerelativeerd. Wij zijn niet de eersten die wijzen op de spanning tussen bereik en interactie: hoe meer volgers een politicus heeft, hoe lastiger het is om betekenisvolle interactie met hen te onderhouden. Slechts als het aantal deelnemers beperkt is, valt een goed gesprek te voeren. Wie veel volgers heeft, debatteert niet, maar propageert. Een goed politicus moet allebei kunnen.

Foto: Images Money (cc)

Veel programma’s in jeugdzorg zijn weggegooid geld

, door

ANALYSE - Werkt de Eigen Kracht-conferentie nu wel of niet? Moet het effect eerst wetenschappelijk worden aangetoond, zoals hier eerder werd betoogd? Ja, zegt Greetje Timmerman, want er wordt in de jeugdzorg al te veel geld verspild aan programma’s waarvan het effect onduidelijk is.

Wat we nu zien gebeuren bij de Eigen Kracht-conferentie hebben we eerder gezien bij het Triple P-programma (een methode waarin ouders een positieve opvoedstijl aanleren): dat is uitgerold over Nederland zonder deugdelijk onderzoek naar de effectiviteit ervan. Een ander voorbeeld is het JOGG-programma, een interventie om overgewicht en obesitas bij kinderen en jongeren terug te dringen. Dat was heel succesvol in Frankrijk en wordt thans uitgerold over Nederland. JOGG kost ontzettend veel geld, maar het is geenszins aangetoond dat dit programma effectief is voor de mensen bij wie het probleem het grootst is, namelijk voor de mensen met een lage sociaaleconomische positie in de samenleving.

Uit evaluaties van interventies als het JOGG blijkt dat resultaten niet uitgesplitst worden naar sociaaleconomische status. Er zijn positieve effecten, maar onduidelijk is voor wie. En dat is wel belangrijk want (medisch) sociologen stellen telkens weer vast dat gezondheidsinterventies, bijvoorbeeld op scholen of in de wijk of via jeugdzorg niet effectief zijn voor de groepen waar het juist om gaat. Ik ben het dan ook met Stams en Van der Helm eens dat er eerst gedegen wetenschappelijk onderzoek moet zijn verricht alvorens weer heel veel geld te investeren in weer een nieuwe interventie waarvan je niet weet of en voor wie het werkt.

Foto: lcars (cc)

Grootschalige immigratie werkt ondermijnend

, door

ANALYSE - Ongecontroleerde immigratie ondermijnt de solidaire verzorgingsstaat en de banden die een nationale gemeenschap bij elkaar houden. Dat laat het naoorlogse Britse immigratieverhaal zien, aldus David Goodhart. Links-liberalen zouden daarom sceptischer moeten zijn over immigratie en minder sceptisch over de natiestaat.

Het naoorlogse Britse immigratieverhaal is een van de meest indrukwekkende en verbijsterende van de hele Britse geschiedenis. De enorme immigratie was een verrijking voor Groot-Brittanië, maar leidde ook tot een chaos van verdeeldheid en conflict. Het meest in het oog springend is de toevalligheid ervan: van de openstelling voor inwoners van de voormalige Britse kolonies in 1948 naar de onverwachte komst van anderhalf miljoen Oost-Europeanen na 2004. Niets was gepland en er werd geen enkele poging ondernomen om de autochtone burgers of de nieuwkomers voor te bereiden. Desondanks heeft het op veel plaatsen prima uitgepakt, met opwaartse sociale mobiliteit van minderheden in de gemengde voorsteden van bijvoorbeeld Londen en Leicester. De meer dan een miljoen Britten van gemengd ras vormen het levende voorbeeld van de meest elementaire vorm van integratie. Op andere plaatsen is het immigratieverhaal echter verre van succesvol, met name de noordelijke oude industriesteden en delen van Oost-Londen worden gekenmerkt door conflicten en segregatie.

In mijn boek The British Dream laat ik de zestigjarige reis zien die de Britten ondernamen van een vrij homogeen land in het hart van een multiraciaal rijk naar een multiraciaal land zonder imperium. Net als de meeste blanke Britten van mijn leeftijd vind ik het fijn om in een multiraciale samenleving te wonen. Maar in tegenstelling tot de meeste leden van mijn politiek centrumlinkse stam, ben ik gaan geloven dat de publieke opinie in grote lijnen gelijk heeft over het immigratieverhaal. We hebben er te veel van gehad, te snel – vooral sinds 1997 – en veel ervan, met name voor de minstbedeelden, heeft niet de economische voordelen opgeleverd die tal van experts voorspelden.

Foto: Images Money (cc)

Specialisten in schuldhulpverlening noodzakelijk

, door

OPINIE - Goede schuldhulpverlening vereist van bovenaf aangestuurde specialisten, betoogt Joke de Kock in reactie op Marc Räkers’ pleidooi voor een generalistische aanpak op wijkniveau. Een woningbezitter met schulden is immers meer gebaat bij een specialist dan de wijkmaatschappelijk werker.

Enige tijd geleden verscheen op Sociale Vraagstukken een artikel van Marc Räkers getiteld‘Armoede en Schulden zijn geen technisch probleem’. Graag wil ik Räkers van repliek dienen, want zijn betoog raakt het wezen van de huidige schuldhulpverlening. Ook ik signaleer knelpunten in de dienstverlening. Het vinden van een allesomvattende oplossing voor klanten is inderdaad geen gemakkelijke opgave. Maar de oplossingen die Räkers aandraagt zijn soms te oppervlakkig om de aard van het probleem écht te raken.

In zijn optiek is de schuldhulpverlening te ‘technisch’ geworden en te veel gericht op juridische aspecten. Men veronachtzaamt hierdoor de sociale problematiek die de schulden van mensen heeft veroorzaakt, men denkt te veel in deeloplossingen in plaats van de achterliggende problemen van cliënten als geheel onder de loep te nemen. Dit staat nog los van het feit dat de vele specialistische instellingen ook nog eens langs elkaar heen werken. Räkers pleit er daarom voor om dichter bij de mensen in de wijk ‘sociale generalisten’ in een soort front office te plaatsen die zich met de hele mens en zijn sociale en financiële problemen gaan bezighouden. Pas als het nodig is komen, in de back office, de specialisten in actie. Zo is een volledige en snelle dienstverlening aan cliënten mogelijk.

Foto: jborsboom (cc)

Re-integratie van werkzoekenden kan en moet beter

, door

ANALYSE - Vele tientallen miljoenen zijn eraan besteed, maar te weinig langdurig werkzoekenden zijn in de afgelopen jaren aan een baan geholpen. Een betere, efficiëntere re-integratie is mogelijk, maar kan er alleen komen als het uitgangspunt van methoden en professionals verandert. 

Het verliezen van een baan heeft vergaande economische, lichamelijke en psychische consequenties, niet alleen voor de persoon zelf, maar ook voor familie en andere betrokkenen. Vooral in de huidige crisis is het vinden van een andere baan een moeilijke, en voor veel mensen nieuwe taak waarbij ze moeten omgaan met kritiek, teleurstellende ervaringen en afwijzingen. Dit geldt voornamelijk voor degenen die al jaren werkloos zijn en aangewezen zijn op een bijstandsuitkering. Van deze langdurig werkzoekenden verwacht de politiek dat ze weer gaan participeren in de maatschappij, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te verrichten en actief op zoek gaan naar een betaalde baan.

Effectieve re-integratie bestaat uit meer dan tevreden cliënten

Nu is er in de afgelopen twee decennia veel geld en moeite besteed om vooral de langdurig werkzoekenden weer aan het werk te krijgen. Het resultaat van al die inspanningen is bijzonder mager. Dat komt deels doordat zowel de re-integratietrajecten als de professionals een verkeerd uitgangspunt hebben. Bij beiden is de focus erop gericht om werkzoekenden te laten presteren en hun bestaande vaardigheden beter over het voetlicht te brengen. Uit mijn onderzoek blijkt echter dat werkzoekenden meer baat hebben bij een re-integratietraject en professionals die het aanleren en ontwikkelen van nieuwe vaardigheden voorop stellen. Dus niet ‘laat zien dat je een goed sollicitatiegesprek kunt voeren’ maar ‘wat kan je leren van dit sollicitatiegesprek’. Werkzoekenden die een ‘leergericht’ traject hebben gevolgd, zijn minder bang voor kritiek. Omdat ze meer zelfvertrouwen hebben, weten ze ook hoe ze van fouten kunnen leren en blijven ze ondanks tegenslag actief op zoek naar een baan. Bovendien hanteren ze meer en verschillende strategieën om een baan te zoeken

Foto: Swiss Pavilion (cc)

De koning kan niet authentiek zijn

, door

ANALYSE - Volgens Willem-Alexander is ‘de belangrijkste les’ voor zijn koningschap om ‘authentiek’ en ‘jezelf’ te zijn. Maar een authentieke koning is praktisch onmogelijk. Willem-Alexander kan wel stellen dat hij ‘geen nummer’ is, maar het is precies doordat hij wél een nummer is dat hij koning mag en kan zijn.

Het televisie-interview met Willem-Alexander en Máxima van 17 april is exemplarisch voor de manier waarop er in Nederland over het huidige koningschap wordt gesproken, ook door de koninklijke familie zelf. Op de vraag welke implicaties de troonswisseling heeft voor de te gebruiken toon als koning (‘afstandelijk’ of ‘volkser’), geeft Willem-Alexander een relativerend antwoord: de toon is contextafhankelijk. De toon gebruikt de toekomstige koning als aanleiding om het domein buiten de functie aan te kaarten: ‘Je bent een koning, maar ook een mens. Je hebt ook emoties en gevoelens. Soms moet je die ook uiten, anders dan kan je niet echt jezelf zijn. Het belangrijkste is dat je authentiek blijft. Als je niet authentiek bent, dan kan je het in zo een nieuwe functie niet goed volbrengen.’ Máxima beaamt de authenticiteit van haar echtgenoot door te wijzen op de continuïteit van zijn persoonlijkheid (‘hij is zoals hij altijd is geweest, dat zal niet veranderen’) en op zijn gewoonheid (‘staat dicht bij de mensen’).

Vorige Volgende