Sebastiaan van der Lubben, auteur op Sargasso

Foto: Center for American Progress Action Fund (cc)

Kiplekkere Kerry

18 september 2013 , 07:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ACHTERGROND - John Kerry: 60 procent, Joe Biden: 51 procent, Barack Obama: 45 procent. Job approval dat is. Het is geen unicum dat de minster van Buitenlandse Zaken beter scoorde dan zijn/haar president. Condoleeza Rice deed het onder Bush Jr.. Rice scoorde 61procent, de president die zij diende 52 procent (dat was in maart 2005). En ook Henry Kissinger was populairder dan zijn meester (Ford). Alleen Eisenhower draaide de percentages om: hij scoorde een job approval van 61 procent, John Foster Dulles scoorde 39 procent.

De waardering voor Kerry is om een reden verbazingwekkend. Terwijl Obama keihard wordt afgestraft voor de ‘rode ijn in het zand’ waar Assad straffeloos overheen mag stappen, mag Kerry zijn oorlogsretoriek ongestraft inruilen voor hoog diplomatiek spel. Het was de minister van Buitenlandse Zaken die zeker wist dat het regime achter de gifgasaanval zat. Hij noemde die aanval ‘moreel obsceen’. Een vraag tijdens een persconferentie – kan Assad militair ingrijpen voorkomen? – zette hem op een andere koers, lijkt het.

Dat kon – als Assad zijn chemische wapens zou overdragen aan de internationale gemeenschap. Moest die internationale gemeenschap nog wel worden gesmeed. Morele obsceniteit veronderstelt hard ingrijpen, maar blijkt niet zo’n diepe streep in het zand te zijn. Het oordeel klinkt harder dan de mogelijke consequenties die eraan verbonden zijn. Kerry sloeg moreel superieur op de trom, maar keerde toch ook weer op zijn schreden terug. Net als Obama. Grote verschil: 15 procent tussen beider job approval. Grootste verschil: Obama trok anderhalf jaar geleden een streep in het zand, Kerry deed dat anderhalve week geleden. De draai is sneller, de waardering hoger.

Foto: winni3 (cc)

Obama regeert met buitenlanddoctrine over eigen graf

4 september 2013 , 07:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Je zal maar van Republikeinse huize zijn en een gooi willen doen naar het presidentschap in 2016. Dan zit je met de laatst presidentiële poets toch lelijk in je maag. De nieuwe Obama-doctrine het Congres steun te vragen om ten strijde te trekken, is van een ongekende politiek-strategische schoonheid.

Die ‘goedkeuring’, waarmee Obama nu al voor de komende verkiezingsstrijd de duiven van de haviken scheidt, is misschien wel mooier dan de meesterzet na zijn zwaarbevochten campagne tegen Hilary Clinton. Zij verloor de keiharde strijd om de nominatie in 2008, maar kreeg daags nadat het stof was neergedaald de aanbieding minister van Buitenlandse Zaken te worden. Obama had haar liever inside the tent pissing out than outside the tent pissing in, om Lyndon Johnson (over Edgad J. Hoover) te mogen citeren.

Parallellen

Natuurlijk stemde Clinton in 2008 voor de oorlog in Irak; een gegeven dat menig commentator steeds weer opnieuw oprakelt. Alsof er een directe lijn is te trekken tussen de situatie van 2002 (ook een dictator, ook chemische wapens – maar die waren er toen niet), de campagne van 2008 (om de democratische nominatie) en nu (waarin Clinton zich nog niet eens heeft uitgesproken over haar kandidatuur in een campagne die er nog helemaal niet is).

Foto: Travis (cc)

Amerikanen gedogen nu ook. Officieel.

31 augustus 2013 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Wie zorgeloos high wil worden, moest tot voor kort in Amerika stalen zenuwen hebben, in San Francisco wonen of op vakantie gaan naar Amsterdam. Daar zijn nu twee mogelijkheden bijgekomen: Colorado en Washington hadden in november het gebruik en de verkoop van wiet (onder strikt voorwaarden, dat wel) al bij wet toegestaan, de vrees was dat de federale overheid hier een stokje voor zou steken. Op nationaal niveau is bezit en gebruik van en handel in soft drugs namelijk hartstikke verboden. Toch besluit het Amerikaanse ministerie van Justitie (onder leiding van Eric Holder) niet te vervolgen. Amerika gedoogt sinds gisteren dus officieel. En daarmee ontstaat een grijs gebied tussen statelijke autonomie en federale interventie.

Is dat slecht? Ligt er aan aan wie u die vraag stelt. Commentatoren zijn er nog niet uit welke kant dit op kan gaan. Liberale critici zijn verheugd dat de federale overheid dit progressieve drugbeleid toelaat. Het zou een opmaat kunnen zijn om ook op federaal niveau (nationaal dus) wiet te legaliseren. Dan Riffle, van de grootste pro-legalisering lobbygroep in het land, de Marijuana Policy Project, is dan ook verheugd over deze historische stap. Het is volgens hem nu aan het Congres om het verbod op cannabisgebruik op te heffen.

De facto vergissing

Foto: Prachatai (cc)

NSA-affaire niet eenduidig, en mening Amerikanen erover ook niet

27 augustus 2013 , 11:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ACHTERGROND - Wat vindt u van de NSA-afluisterpraktijken? Lastige vraag? Dat is niet zo gek – ‘de’ NSA-affaire is niet zo eenduidig, maar eerder een bord spaghetti. Het Pew Center for People and the Press bedacht daarom in juli dit jaar een experiment. Daarin onderscheidden de onderzoekers vier dimensies van ‘de’ affaire en stelden daar vervolgens bij 2.002 volwassen Amerikanen vragen over. Die vier dimensies waren: 1) bent u voor of tegen het verzamelen van metadata/inhoud (van mails, gesprekken, etc) door de overheid; 2) bent u voor of tegen het monitoren van e-mails of van telefoongesprekken, 3) bent u voor of tegen als de NSA een gerechtelijke goedkeuring voor het vergaren van informatie heeft en, ten slotte 4) bent u voor of tegen als het programma van de NSA als het onderdeel uitmaakt van anti-terrorismebeleid?

Wat bleek?

Met de name de verwijzing naar de gerechtelijke goedkeuring en als onderdeel van anti-terrorisme beleid hadden grote effecten op de goed-/afkeuring van ‘de’ NSA-affaire door ondervraagde Amerikanen. ‘Among the roughly 1.000 respondents who heard the government surveillance program described as occuring “with court approval” support was 12 points higher than among the other 1,000 who heard no mention of the courts.’ En als ondervraagden hoorden dat het NSA-programma onderdeel was van anti-terrorisme beleid, kreeg het negen punten meer steun dan als ondervraagden dat niet hoorden. Met deze statistieken in de hand, onderscheidt PEW zestien verschillende manieren om ‘de’ NSA-affaire te omschrijven en dus (minimaal) zestien verschillende beelden van die affaire waarmee burgers een antwoord geven.

Foto: Michael Chavarria (cc)

Amerika’s geheimste dienst uitbesteed

24 augustus 2013 , 13:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Is Edward Snowden de enige die ontslagen werd na zijn historische lekkage van duizenden documenten? Booz Allen Hamilton, het bedrijf waar hij werkte (en niet de NSA, waarover meer) stuurde hem op 11 juli al de laan uit. Je zou verwachten dat na hem ambtelijk en politiek verantwoordelijken zouden volgen. En masse, gezien de band tussen de NSA en Booz Allen Hamilton. Want welke fatsoenlijke rechtsstaat besteedt haar geheimste dienst uit aan een bedrijf met winstoogmerk? Juist. Reden genoeg, zou je denken.

Je zou veiligheid een staatsaangelegenheid kunnen noemen; geen onderwerp voor bedrijven die winst moeten maken. Niet in Amerika. Booz Allen Hamilton heeft niet alleen toegang tot explosief materiaal, gezien Snowdens harddrives. Ook andere commerciële partijen zijn schaamteloos betrokken bij Amerika’s geheimste dienst. Zo ontwikkelden telecombedrijven software in opdracht van de dienst om hun klanten mee te kunnen bespioneren (schrijft de WSJ). Nog maar net gewend aan PRISM en xKeynote, blijken ook geheime projecten te bestaan als ‘Blarney, Fairview, Oakstar, Lithium and Stormbrew, among others, filter and gather information at major telecommunications companies. Blarney, for instance, was established with AT&T Inc. former officials say. AT&T declined to comment.’

Blijkbaar besteden Amerikanen niet alleen diensten en de ontwikkeling van software uit aan marktpartijen met een beursnotering. Daarmee hebben ze ook de ambtelijke en politieke verantwoordelijkheid weggemoffeld. En als dan iemand er met een laptop vol geheimen vandoor gaat, zijn er ook geen personele of organisationele consequenties. Ik ben eigenlijk wel benieuwd welke Nederlandse bedrijven betrokken zijn bij de AIVD – hoe hun vertakking er met de commercie precies uitziet.

Foto: MTSOfan (cc)

Diederik Samsoms scheiding gaat ons niets aan

20 augustus 2013 , 15:30 , door Sebastiaan van der Lubben

OPINIE - De berichtgeving over Diederik Samsoms scheiding maakt van ons geen beter geïnformeerde kiezers.

De redenering is eenvoudig, elegant, overtuigend maar klopt natuurlijk van geen kanten: de scheiding van Diederik Samsom mag onder het vergrootglas omdat hij er zelf voor heeft gekozen om vrouw en kinderen in een propagandafilmpje te gebruiken. Als we die redenatie consequent doortrekken mogen we ook eindeloos inzoomen op het seksleven van voorvechters van homorechten. Ook zijn vrouwen van politici, die manlief stilzwijgend flankeren, natuurlijk fair game. Zowel de scheiding van Samsom, als het seksleven van homo’s en het privéleven van partners gaan ons natuurlijk geen kloot aan.

De liefdestragedie van de PvdA-voorman is door het optreden van zijn gezin in een filmpje niet meteen politiek relevant. Samsom heeft geen keiharde politieke standpunten ten aanzien van het familieleven ingenomen, doet geen voorstellen over de afhandeling van scheidingen of oordeelt moreel over het afbreken van de echt. Als we niets weten over zijn relationele strubbelingen, wordt ons als kiezer geen relevante informatie onthouden.

Anders gezegd: de kwaliteit van onze politieke keuze heeft niet te lijden onder de stress in huize Samsom. Dat hij uit zijn dagelijks gezinsleven putte om ons te overtuigen van zijn geschiktheid als kamerlid doet daar niets aan af. Je zou de politici te eten moeten geven die hun ‘politieke strijd’ hebben gevoed met hun ervaringen uit de dagelijkse praktijk. Dat betekent niet dat journalisten dan een vrijbrief hebben om dat privéleven breed uit te meten.

Foto: thierry ehrmann (cc)

Waarom Snowden wel, en Kinne, Binney en Klein niet?

29 juli 2013 , 09:00 , door Sebastiaan van der Lubben

Een held of een boef? Ideologisch gedreven of een opportunist? Ik stelde deze vragen al over Snowden, het NSA-lek. Na lezing van Jams Bamfords They Know Much More Than You Think (NYRoB) moet ik volledigheidshalve nog drie namen van klokkenluiders vermelden: Adrienne J. Kinne, William Binney en Mark Klein.

Alle drie hintten al eerder over de enorme aflusiterpraktijken van de NSA. James Bowden sprak ze eerder en in zijn stuk zijn ze weer tot leven gewekt. De journalisten die Snowden op de voet volgen, aangehaakt. Rijst de vraag: waarom we na Snowden deze bronnen wel serieus nemen en voor Snowden nog maar weinig aandacht hadden voor de NSA en haar klokkenluiders hadden. Het verschil zit ‘em waarschijnlijk in de vier laptops die Snowden wel en de anderen (waarschijnlijk) niet hadden. Daarop explosief materiaal dat onze ergste vermoedens, eerder geopperd door Kinne, Klein en Binney, definitief bevestigden.

Maar wie zijn deze klokkenluiders?

Adrienne Kinnen was afluisteraar. Zij vertelde Bowden in 2001 mee te luisteren met landgenoten die belde. Alsof ze dagboeken zat te lezen, vertelde ze Bowden. ‘It was incredibly uncomfortable to be listening to private personal conversations of Americans,’ she said. ‘And it’s almost like going through and stumbling and finding somebody’s diary and reading it.’

William Binney nam in 2001 afscheid van de NSA. Hij kon het afluisteren niet meer rijmen met zijn geweten. Bowden: ‘In March 2012, Wired magazine published a cover story I wrote on the new one-million-square-foot NSA data center being built in Bluffdale, Utah. In the article, I interviewed William Binney, a former high-ranking NSA official who was largely responsible for automating the agency’s worldwide eavesdropping network. (…) “They’re storing everything they gather,” he said.’

Foto: Lisbon Council (cc)

Junckers aftreden niet los te zien van Snowdens optreden

15 juli 2013 , 07:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Soms weet ik niet wat het echte nieuws is: dat de premier van Luxemburg (en Jeroen Dijsselbloems voorganger) Jean-Claude Juncker is afgetreden (hij was de langst zittende premier in Europa) of dat Luxemburg een geheime dienst heeft – de SREL. In dit geval maakt het niet uit, omdat Juncker is afgetreden vanwege gedonder binnen de Luxemburgse geheime dienst. De dienst ligt onder vuur en wordt beschuldigd van illegaal afluisteren, corruptie en het handelen in gestolen auto’s. Juncker mocht woensdagavond op het parlementaire matje met de billen bloot.

Het bericht is opvallend omdat Juncker zo ontzettend veel politieke ervaring heeft – hij was vanaf 1995 onafgebroken premier van Luxemburg en won met de christelijk sociale partij verkiezing na verkiezing. Hij combineerde die baan acht jaar lang (tussen 2005 en 2013) met het voorzitterschap van de Eurogroep – de financiële slangenkuil waar Dijssebloem nu de scepter zwaait. Genoeg ervaring, zou je zeggen. Helaas. Woensdagavond verdedigde hij zich in een twee uur durende speech in het Luxemburgse parlement ondanks al die ervaring met een afschuwelijke politieke doodzonde – ‘Ik wist van niets, ik ben niet persoonlijk verantwoordelijk.’

Erger dan toegeven dat het chaos is, is bekennen nergens van af te weten.

Die vlieger gaat zelden op en ook niet in Luxemburg. De sociaal-democraten trokken de stekker uit de coalitie en vorige week maakte Juncker zijn aftreden en het uitschrijven van vervroegde verkiezingen bekend. Tijdens die verkiezingen zal duidelijk zijn in welke mate Juncker door de affaire is beschadigd en zijn hegemonie van achttien jaar kan worden doorbroken. De vraag is of het electoraat gerommel bij de Luxemburgse geheime dienst (waarom hebben ze die?) afstraft. Interessant in deze is de vraag of het electoraat een verband legt met (al) dat andere gerommel omtrent geheime diensten.

Foto: Michelle Souliere (cc)

Doofpot-Demmink behoeft werkbare hypothese

25 juni 2013 , 11:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Hoe schrijf je een verhaal dat je eigenlijk niet wil schrijven? Dan schrijf je over mensen die er wel over schrijven. Snapt u het nog? Het gebeurde vorige week in de Volkskrant. Onder de kop Geniale doofpot of grootste karaktermoord? laten Toine Heijmans en Elsbeth Stoker het antwoord op die vraag in het midden (goede kop dus). Ze brengen keurig het netwerk van Demmink-onderzoekers in beeld. Ze hoppen langs de knooppunten en zo stuiten we op een (de redacteuren schrijven ‘bonte’- waarom?) verzameling uiteenlopende mensen (waaronder Klaas Langendoen – de rechercheur met de integraalhelm, de ‘held’ van de IRT. Beide redacteuren vergeten zijn ‘cv’).

Je zou het een ‘tweede orde-artikel’ kunnen noemen. Nergens slaan de redacteuren een nagel in Demminks doodskist. Meta-journalistiek zou je kunnen zeggen: een onderzoek naar een onderzoek. En dat is als eerste opstap niet verkeerd. Wat mist is een hypothese van de Volkskrant. Een hypothese die de Demmink-onderzoekers wel hebben, tenminste, schrijven beide redacteuren: ‘Blogs als De Demmink Doofpot, Demmink Facts, maar ook het Katholiek Nieuwsblad volgen elk detail vanuit het perspectief dat de topambtenaar de hand boven het hoofd wordt gehouden door een netwerk dat reikt tot de hoogste regionen van de samenleving.’

Mark Lee Hunter zou er trots op zijn. In zijn heldere en toepasbare handboek voor onderzoeksjournalisten, Story-based inquiry. A Manuel for Investigative Journalists beschrijft hij uitgebreid het belang van een hypothese als startpunt en leidraad van een onderzoek. En het verschil tussen ‘gewone’ journalistiek en onderzoeksjournalistiek. En (het kán niet op!) Hunter noemt nog eens vijf voordelen die het onderzoek en alle energie in de casus-Demmink misschien wat meer zou kunnen focussen. Die voordelen zijn: 1) een hypothese laat je iets verifiëren in plaats van te verdrinken in een eindeloze zoektocht naar geheimen, 2) tegelijkertijd vergroot het de kans om die geheimen (‘feiten’ waar niet eerder naar is gevraagd door gebrek aan systematisch zoeken) te vinden, 3) het maakt het managen van een project eenvoudiger, 4) je kan het steeds weer gebruiken en 5) een hypothese leidt tot een verhaal in plaats van een gigantische verzameling gegevens.

Foto: Gerard Stolk (cc)

De blote dijen van AIVD of wat er schuil gaat achter die dekmantels

19 juni 2013 , 10:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Niet eens zo lang geleden schoof de dekmantel van de AIVD ten aanzien van activiteiten jegens Nederlandse journalisten onthullend hoog op. De Telegraaf had een klacht ingediend bij het Europese Hof nadat journalisten van de krant door de geheime dienst onder surveillance waren geplaatst. Ze hadden staatsgeheimen in handen en dat rechtvaardigde volgens de AIVD ook voor de geheime dienst ‘bijzondere middelen’ om de journalisten in de gaten te houden. En dat mocht dus niet, aldus een kekke samenvatting van de verantwoordelijk minister van Binnenlandse Zaken, Plasterk (PvdA) in november 2012.

Het EHRM komt unaniem tot het oordeel dat de inzet van bijzondere bevoegdheden door de AIVD tegen de Telegraafjournalisten een schending oplevert van artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) (privacy) en artikel 10 EVRM (recht op vrije meningsuiting en informatievergaring); de strafvorderlijke inbeslagneming van documenten bij De Telegraaf acht het Hof (in meerderheid; vijf tegen twee) in strijd met artikel 10 EVRM.

En waar in Amerika volgens de meeste betrokkenen zowel PRISM als het afluisteren van journalisten bij AP zijn gemeld bij (geheime, dat wel) commissies en ook het Congres (in select gezelschap, dat ook weer) ervan af wist, mist dergelijk (en degelijk) toezicht in Nederland. De geheime dienst onderwierp zonder last en ruggespraak Nederlandse journalisten aan een streng beleid van toezicht.

Foto: Rafe Saltman (cc)

Als je heel stijf je ogen dichtknijpt, word je onzichtbaar

14 juni 2013 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - De grote banken van Nederland (ABN, Rabobank en ING) besloten onlangs om geen concrete voorspellingen over de woningmarkt meer te doen. Daarvoor tekende het Financieele Dagblad dinsdag twee redenen op: 1) ze willen zo het ‘negatieve sentiment keren’ en 2) de prijsmodellen zouden gezien de vele wijzigingen in wet- en regelgeving niet meer kloppen.

Wat is het nu?

Allebei wellicht. Maar als we de voorpagina omslaan lezen we dat ‘Vrijwel alle analisten (…) enkele jaren geleden afscheid [hebben] moeten nemen van hun wiskundige modellen waarmee de marktontwikkelingen redelijk konden worden voorspeld.’ Was getekend: Prisco Battes en Cor de Horde. Geen nieuws dus, als we Battes en De Horde serieus nemen. Dat schrijven ze immers zelf (zie cursivering). Blijft het verband tussen berichtgeving over de huizenmarkt en de daadwerkelijke ontwikkeling er van, als reden over. En dat verband lijkt mij schromelijk overdreven.

Zouden grote, significante groepen huizenkopers (groot genoeg om de markt te beïnvloeden) hun beslissingen om wel of niet te (ver)kopen daadwerkelijk baseren op de (technische en moeizaam op te vragen) analyses van de commerciële banken? Het is te makkelijk om de banken andermaal van hopeloze zelfoverschatting te betichten – daarom laat ik het bij deze retorische truc dat niet te doen, maar toch wel te vermelden. Interessanter dan de vraag waarom ze geen specifieke, kwantitatieve voorspellingen meer geven is de vraag hoe ze tot die beslissing zijn gekomen.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Niet bewindspersonen maar politieke partij is aangeschoten wild

20 mei 2013 , 13:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Om de balans in de coalitie te houden, moet de VVD binnenkort toch echt een keer een PvdA-bewindspersoon redden.

Samsom ging op stap om de kritische achterban te helpen met het verwerken van een hard, rechts standpunt: de strafbaarheid van illegaliteit. En tweemaal moest de PvdA diep door de knieën om VVD-bewindspersonen in het zadel te houden. Dat deed Ed Groot (in casu Weekers) en Jeroen Recourt (in casu Teeven) bijzonder wankel. Maar ze deden het. Met veel oppositie tegen, maar met steun van de sociaal-democraten, mochten beide heren ondanks een motie van wantrouwen na een lang debat daadwerkelijk over tot de orde van de dag gaan.

Aangeschoten wild, mompelden commentatoren. Verzwakt, onder het vergrootglas. Het CDA beloofde binnen enkele weken terug te zijn in de Kamer om Weekers/Teeven opnieuw op de gril te leggen.

De aangeschoten-wild-analyse is logisch, klinkt overtuigend en is waar en niet-waar tegelijkertijd. Niet de bewindspersonen zijn aangeschoten wild en verzwakt, de partij waartoe ze behoren – de VVD – is aangeschoten wild of, beter: een kat in het nauw. De partij is als een toom eenden die angstig opvliegt nadat de eerste schoten (allemaal mis, maar serieus genoeg) hebben geklonken. De PvdA rommelde zich stuntelig door de debatten (ze gaven veel te vroeg steun aan falende staatssecretarissen), maar in macropolitiek perspectief betalen deze investeringen zich ruimschoots terug.