Max Molovich, auteur op Sargasso

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Tegenlicht: hoe echt is echt

11 maart 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Lang geleden stond ik oog in oog met het Meisje met de Parel. Het was in het Mauritshuis in Den Haag, waar het volledige oeuvre van Johannes Vermeer te zien was. Omdat het niet echt druk was, kon ik er uitgebreid de tijd voor nemen. Dat deed ik dan ook maar. Als kansen voor het oprapen liggen, ben ik nooit te beroerd ze te pakken.

Ik keek van een paar meter afstand, ik keek van een paar centimeter afstand. De betreffende parel bleek uit niet veel meer te bestaan dan een klein wit vlekje in een iets groter grijs vlekje. Het klinkt wat pathetisch, maar om zo dicht met mijn neus op twee verfkloddertjes te staan die Johannes Vermeer zelf zo’n 330 jaar daarvoor had aangebracht… het had iets magisch.

Afgelopen zondag stonden in Tegenlicht de vervagende grenzen tussen echt en nep centraal. Een man, volgens mij een Taiwanese museumdirecteur, fantaseerde over kopieën van kunstwerken die zo echt leken dat ze niet van het origineel waren te onderscheiden. Een fantastisch vooruitzicht, vond hij. Dan kon je het origineel veilig opbergen in het depot en enkel de kopie tentoonstellen. Het origineel hoefde dat depot nooit meer uit te komen en kon tot in de lengte der dagen in z’n oorspronkelijke staat bewaard blijven. Ideaal, vond hij.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Derek

4 maart 2014 , 15:30 , door Max Molovich

Hoe noem je iemand als Derek? Een Duitser, roept u nu wellicht. Maar die heette Derrick. Ik heb het over Derek. Namelijk de Derek uit de gelijknamige Channel 4-serie van Ricky Gervais, tevens op Netflix te zien. Derek heeft, zoals dat heet, een verstandelijke beperking. Zijn mond staat altijd open, hij heeft een raar loopje, hij heeft onhandige omgangsvormen. Ach, zult u zeggen, dat zijn allemaal kenmerken die je ook op onze huidige koning kunt plakken, maar met Derek is er toch net iets meer aan de hand.

Nu is het altijd riskant als een acteur iemand neerzet met een verstandelijke beperking. Leonardo DiCaprio deed het met verve in What’s Eating Gilbert Grape. John Malkovich sloeg de plank net mis in Of Mice and Men, maar net mis is uiteindelijk toch finaal mis: je bleef naar John Malkovich kijken die een retard speelde, om met Being John Malkovich te spreken. Tom Hanks sloeg de plank net raak. En net raak is dan toch weer volledig raak. Afijn, zoals ik al zei: het is een riskante business.

Maar laat ik eerst even kort uitleggen wie Derek is en waarom. Derek werkt in een klein bejaardentehuis, dat wordt gerund door de heilige Hannah, die zichzelf totaal heeft weggecijferd ten faveure van de bejaarde oudjes. Naast de bewoners, wordt het bejaardentehuis bevolkt door de cynische klusjesman Dougie (inclusief monnikenkapsel met een kaal hoofddak en een behaarde rand) en diens beste vriend slash grootste vijand Kev, wiens perverse geest de gemoederen zo nu en dan alleraardigst weet op te schudden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | The Beatles 50 jaar later

25 februari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Sean Lennon stond naast zijn moeder, Yoko Ono. Te kijken naar Paul McCartney en Ringo Starr die met Hey Jude hun optreden in The Night That Changed America afsloten, een ‘Grammy salute’ ter gelegenheid van de vijftig jarige verjaardag van het eerste optreden van The Beatles in The Ed Sullivan Show.

Tijdens een eerder nummer, Get Back om precies te zijn, had zijn moeder Yoko Ono de dansvloer opgeëist op een manier die mij ergens aan deed denken. Op het moment zelf wist ik niet precies waaraan, maar inmiddels is het kwartje gevallen: het deed me denken aan de dansmoves van Elaine Benes uit Seinfeld. Yoko Ono wist zich omgeven door mensen die niet zo heel goed wisten hoe ze moesten reageren op Yoko Ono die uit d’r plaatje ging.

Ze was al de hele avond overdreven enthousiast geweest. Paul McCartney ook trouwens. De meeste aanwezigen waren overdreven enthousiast geweest. Dat hoort nu eenmaal bij dit soort gelegenheden. Overdreven enthousiasme. Presentatoren zijn overdreven enthousiast en proberen elkaar te overtreffen in lyrische superlatieven. Het publiek is overdreven enthousiast. De muzikanten zijn overdreven enthousiast. En al dat overdreven enthousiasme maakt mij dan weer wat neerslachtig.

Onlangs, tijdens de Grammy Awards (waar Paul McCartney en Ringo Starr voor het eerst sinds tijden samen op één podium speelden), viel me het overdreven enthousiasme ook al op. Het komt doordat werkelijk elke aanwezige enig aanzien heeft. Iedereen loopt elk moment het risico door camera’s gevangen te worden. Dat schept verplichtingen. Bij Ringo Starr overigens niet. Die wist zijn wat nerdy schijt-aan-alles-cool wel te behouden en stond soms een potje te luchtdrummen op drumpartijen die hij zelf ooit had bedacht.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | De dwaze zoon

18 februari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Laat ik maar niks verkeerds zeggen over de manier waarop onze koning en koningin zich presenteren op het NK Schaatsen in Sotsji. Voor je het weet staat er een lynchmob voor je deur. Zo schijnt ene Roelien Dekker, na haar ingezonden brief aan de Volkskrant waarin ze Koning Willem-Alexander vriendelijk doch dwingend verzocht zich naar zijn ambt te gedragen, haar leven niet meer zeker te zijn in haar Leidsche flatje.

De boodschap is duidelijk. Kom niet aan onze juichende koning. Het zal wel het Lucky TV-effect zijn. Iedereen ziet daar die gezellige Willy op de tribunes staan, die in dat sympathieke Haagse accent van ‘m ‘gekkenhuis’ en ‘ik zei het toch’ en ‘Max we gaan naar beneje’ schreeuwt.

De beelden van het uitzinnige koningspaar hadden niet misstaan als einde van de documentaire ‘De Dwaze Zoon’, waarin filmmaker Matte Mourik zich afvraagt of hij in de voetsporen van zijn vader moet treden. Het was deze Maarten Mourik, dichter en diplomaat, die in 2001 Jorge Zorreguieta aanklaagde, wat ervoor zorgde dat papá niet aanwezig kon zijn bij het huwelijk van zijn dochter. De reden dat Mourik de strijd destijds aanging was de morele verontrusting bij het idee dat ons koningshuis een verbintenis aanging met een oorlogsmisdadiger. Hij wilde laten zien dat je als eenvoudige burger in staat was vragen te stellen die de macht in verlegenheid bracht.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | DWDD Saturday Night

11 februari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Ik moet zeggen, ik had zo mijn twijfels toen ik vernam dat Hugo Borst en Henry Schut mij, onder leiding van Matthijs van Nieuwkerk, tweeëneenhalf uur zouden vermaken met hun ‘ideale muziekavond’ in DWDD Saturday Night. Want waarom zou ik in godsnaam naar de favoriete muziekfragmenten van Hugo Borst en Henry Schut willen luisteren?

Henry Schut kende ik helemaal niet. Nu ja, ik kende hem wel, van dat doordeweekse gezicht en die even rustgevende als saaie stem waarmee hij, voor zover ik kan beoordelen, op vrij kleurloze wijze wel eens een kwartiertje Sportnieuws presenteert. Maar dat hij Henry Schut heette, ik zou er nooit opgekomen zijn.

Hugo Borst vindt zichzelf dan weer iets te cool, is mijn bescheiden mening. Daar zat ie, met zijn perfect gecoiffeerde volle hipstersbaard. Een baard die zo wanhopig no-nonsense schreeuwde dat je er medelijden mee kreeg.

En alsof dat allemaal niet genoeg was, werd een en ander aan elkaar geluld door superlativist Matthijs van Nieuwkerk.

Lang geleden zag ik op het Nederlands Filmfestival Matthijs van Nieuwkerk elke avond een talkshow presenteren. Hij deed dit met zoveel enthousiasme, zo verfrissend onbevooroordeeld en met zoveel waardering voor zijn gasten, dat ik bij mezelf dacht: geef die man z’n eigen tv-programma. Niet veel later kreeg hij dat ook. Het duurde even voordat hij zijn draai vond. Maar met De Wereld Draait Door vond-ie die.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Philip Seymour Hoffman en sinkholes

4 februari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Philip Seymour Hoffman. Ik dacht hem te kennen. Hij was in vele gedaanten tot mij gekomen. Als kruiperige lakei, als zachtaardige broeder, als rukkende buurman, als uncoole rockjournalist, als ijdel genie, als homoseksuele cameraman, als charismatische sekteleider. In al die films werd hij wie hij vertolkte. Philip Seymour Hoffman verdween. Gek genoeg dacht ik daardoor dat Philip Seymour Hoffman een gelukkig man moest zijn. Hij leek in zijn rollen alles altijd zo onder controle te hebben. Bovendien kon hij al zijn zwartgalligheid, al zijn gevoel, al zijn liefde, al zijn haat in zijn personages kwijt, waarom zou hij zelf nog problemen hebben? Wat moet zo’n man met heroïne godverdomme?

Ik had behoefte aan een metafoor. Ik hoopte ’m te vinden in een uitzending van het BBC-programma Horizon, getiteld Swallowed by a Sinkhole, waarin de presenterende geoloog Ian Stewart door Florida reist om onderzoek te doen naar sinkholes, waar, zo bleek, geen Nederlandse vertaling voor bestaat. Ik stel vooralsnog zuigholte voor.

Ian Stewart was een passende gids. Zijn donkergekleurde stem met Schots accent gaf het onheilspellende onderwerp dat het toch al was, nog net even wat extra apocalyptisch cachet. Precies waarvoor ik in de stemming was. Daar reed hij door de suburbs van Miami en je kreeg het idee dat hij elk moment kon worden opgeslokt door de aarde onder hem.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | 24 uur met Theo Maassen

28 januari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Het kan goed dat Kees van Kooten afgelopen vrijdag geheel onbevangen, wellicht met een wijntje of twee achter de kiezen, naar ‘24 uur met René Gude’ zat te kijken en toen, zo stel ik me voor, de schrik van zijn leven kreeg. Want ineens, uit het niets, kreeg Kees van Kooten me daar toch de volle laag van de Denker des Vaderlands, die in de rest van de uitzending juist het toonbeeld van mildheid was geweest.

René Gude had het over de staat van ons land. De enorme hoeveelheden in azijn gedrenkte ontevredenheid die voortdurend uit zoveel Nederlanders lekken. Het zure gezeik van iedereen. En het erge is, zei René Gude, dat de aardigste mensen zich er schuldig aan maken. En hij noemde Kees van Kooten die in een interview met De Volkskrant had gezegd dat er in de huidige Tweede Kamer geen enkele kwaliteit zat. ‘Hoe durf je dat te zeggen’, zei René Gude. ‘Hoe durf je dat godverdomme te zeggen.’ René Gude leek Kees van Kooten de grootste klootzak alive te vinden. Toen hij tot bedaren was gekomen, legde hij nog wel uit waarom hij juist op Van Kooten zo boos was: hij had het zelf kunnen zeggen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Pinguïns undercover

21 januari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Ik zocht op Uitzending Gemist naar iets om mijn zoon voor te schotelen, zette ‘Pinguïns undercover’ op en ging aan de kokkerel. Een paar maanden geleden zou hij gewild hebben dat ik iets anders had opgezet, maar dankzij de onvolprezen Freek in ’t Wild (zoals mijn zoon de hyperenthousiaste bioloog Freek Vonk noemt) begrijpt mijn zoon dat dieren interessant kunnen zijn.

Terwijl ik de tafel dekte, hoorde ik de voice-over vertellen dat een pinguïnkuiken het moeilijk had. Zo moeilijk dat hij stierf. De moederpinguïn kon het niet accepteren. Ik zag een klein, stijf bevroren pinguïnkuikentje op de grond liggen. De moederpinguïn wilde het weer onder haar lijf schuiven. Het mocht niet baten. Hartverscheurend tafereeltje.
‘Aah,’ zei ik, vol van medelijden.
‘Waarom zei je aah?’ vroeg mijn zoon.
‘Omdat de babypinguïn dood is,’ zei ik.
‘Waarom is ie dood?’ vroeg mijn zoon.
‘Hij is doodgevroren,’ zei ik.
‘Wat is hij?’
‘Doodgevroren?’
‘Waarom is hij doodbevroren?’
‘Omdat het daar veel te koud is en zijn moeder ‘m niet warm kon houden.’
‘Waarom kon z’n moeder hem niet warm houden?’

Afijn, u begrijpt dat dit gesprek nog wel even door ging. Mijn zoon vindt de dood al moeilijk te begrijpen (en terecht), dat pinguïns hun kinderen in de ijzige kou ter wereld brengen met het risico dat ze dood vriezen, ging er bij hem niet in.

Geen bal op tv | Nogmaals Utopia

14 januari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Ik weet het, Utopia interesseert u ongetwijfeld zo goed als geen ene hol. Maar door een tripje naar Berlijn heb ik amper tv gekeken. En bovendien: ik was er nog niet klaar mee. Want wat zo stoort aan Utopia is dat het gewoon weer meer van hetzelfde is. In plaats van mensen bij elkaar te zoeken die de kennis, de kunde, de creativiteit en de wil hebben om er echt wat van te maken, zet John de Mol het gebruikelijke stelletje zichzelf overschattende ijdeltuiten bij elkaar in de wetenschap dat er conflict, wrijving en drama ontstaat. Alsof iemand daar op zit te wachten.

Al die emo-tv heeft z’n beste tijd wel gehad. Wij zouden denk ik best geïnspireerd willen worden door werkelijk interessante mensen die hun best doen iets wezenlijks neer te zetten. Het probleem is natuurlijk dat iedereen die in staat zou zijn om een programma als Utopia naar een hoger plan te tillen, het niet in zijn of haar hoofd haalt om een jaar lang met een stel onbekenden in een koude loods in het Gooi te gaan zitten samenlevinkje spelen. Het is een beetje zoals Betrand Russell zei: de pest met de wereld is dat de dommen zelfverzekerd zijn terwijl de verstandigen twijfelen. En al die domme, zelfverzekerde gekken willen met hun domme, zelfgenoegzame koppen het liefst 24 uur per dag op tv komen omdat ze er niet aan twijfelen dat hun domme, zelfingenomen geblaat verdomd interessant is.

Geen bal op tv | Utopia

7 januari 2014 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - De aarde vanuit het heelal. De zon komt op. A new dawn. Is dit het begin van 2001: A Space Odyssey? Nee, dit is het begin van Utopia, de nieuwe realityshow van John de Mol. De camera vliegt over de aarde, zoomt in op Nederland en komt uiteindelijk uit boven twee loodsen in het Gooi. Hier, op dit braakliggend terreintje (zie ik daar het hek van de Gouden Kooi liggen?) gaan een jaar lang vijftien mensen proberen om een stukje samenlevingsgebeuren op te bouwen. Wordt het heaven or hell, zingt Miss Montreal in het titellied.

Na de intro zien we mensen afscheid nemen. Veel tranen. Een jongetje omhelst zijn vader: ‘Ik zou jou nooit vergeten, allerbeste papa,’ zegt hij. Hij is een jaar of acht, maar probeert nu al de wetten van de emo-tv te volgen. Zijn vader, die allerbeste papa, zal het komende jaar elke dag op de televisie zijn. Als het ventje de Utopia-app opstart, zal hij, voor een schappelijk prijsje, zijn vader zelfs 24 uur per dag kunnen zien. Dus met dat vergeten, zal het wel meevallen.

We zien een jongen zijn meisie omhelzen. ‘Dit is mijn grote moment om een nieuwe wereld te starten,’ zegt de jongen. Tranen in de ogen. De ambities liegen er niet om. Later in de uitzending vertelt Rienk (Trotski op blote voeten, heeft ervoor gekozen om dakloos door het leven te gaan) dat hij met Utopia wil laten zien dat het ook anders kan. Hij koestert zelfs de hoop dat het programma een ommekeer teweeg zal brengen. ‘Ik neem aan dat jullie allemaal Utopia hebben gelezen,’ zegt hij op een gegeven moment. Uiteraard heeft niemand dat. Het gezelschap is een onsamenhangend mengsel van quasi-idealisten, doeners en flierefluiters, bij elkaar gehouden door de gebruikelijke ijdelheid.

Geen bal op tv | Terugblik op mijn jeugd

31 december 2013 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - In plaats van terug te kijken op het jaar dat bijna achter ons ligt, zorgde de televisie en de literatuur ervoor dat ik deze week op reis ging naar mijn prille jeugd. Het begon met de uitzending van Andere Tijden op Tweede Kerstdag. De rauwe jaren ’80 in beeld. Beginnend bij de troonwisseling, eindigend met de neergang van de Berlijnse muur. Daartussen: veel ellende, werkloosheid, buitenlanders die de buurt overnemen, Janmaat die daar iets over zegt, stakingen, demonstraties tegen kruisraketten, heroïne godverdomme, de Baghwan, de hanenkammen, de schoudervullingen, het WK waar we niet bij waren, het EK dat we wonnen.

Een dag later: Dit is alles, documentaire over Doe Maar. Op het hoogtepunt van hun succes was ik te jong om vol in de hysterie op te gaan. Maar De Bom maakte diepe indruk op me. ‘De Bom’ heeft mij de popmuziek ingesleurd, samen met When the rain begins to fall van Jermaine Jackson en Pia Zadora. Het was de dreigende sfeer die mij aan de buis gekluisterd hield. Van ‘De Bom’ was ik zelfs bang. Rechtse kennissen van mijn ouders hadden in hun tuin een bord staan waarop stond te lezen ‘liever een Bom in de tuin dan een Rus in de keuken’. Ikzelf had met mijn ouders meegedaan aan een Ban de Bom-demonstratie in Den Haag. Ik had er een tekening over gemaakt die twee liggende A-drietjes besloeg.

Geen bal op tv | The act of killing

24 december 2013 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Anwar Congo is een preman. Een verbastering van ‘free man’. Een vrije jongen. Hij verkoopt bioscoopkaartjes op de zwarte markt en spiegelt zich aan Elvis en John Wayne. Maar dan vindt er een coup plaats in de Indonesische legertop. Soekarno Soeharto komt aan de macht. Anwar Congo wordt leider van een Indonesisch doodseskader dat in 1965 meehielp aan de dood van naar schatting 1 miljoen communisten, Chinezen en intellectuelen. De moordenaars zijn nooit voor hun daden veroordeeld. Integendeel. Ze wonen tussen de mensen wier ouders en grootouders ze hebben vermoord. Ze persen de Chinese middenstand af. Ze worden nog steeds gevreesd. Ze zijn nog steeds preman.

In één van de eerste scènes van The Act of Killing, zien we Anwar de cha-cha-cha doen op de plek waar hij in de jaren ’60 honderden slachtoffers heeft vermoord. Een minuut daarvoor liet hij nog zien hoe hij zijn slachtoffers met behulp van ijzerdraad keelde. Anwar doet het dansje om te illustreren hoe hij zijn demonen probeert te vergeten: alcohol drinken, marihuana roken en dansen.

De truc die regisseur Joshua Oppenheimer bedacht: hij laat Anwar en zijn medebeulen een film maken over hun daden. Tijdens het bespreken van de film, bespreken ze hun daden. Ze halen herinneringen op. Soms in alle ernst, soms tussen neus en lippen door. We zien Anwar achterin een citroën Mehari zitten, naast Adi Zulkadry (oprichter van de Pancasila Jeugd, een paramilitaire organisatie die nog steeds bestaat en de bevolking intimideert als dat nodig is). Adi vraagt aan Anwar of hij zich de campagne ‘vernietig de Chinezen’ nog kan herinneren. Tijdens een lange voettocht stak Adi toen tientallen Chinezen neer, totdat hij op een gegeven moment de vader van zijn Chinese vriendin tegenkwam en ‘Vernietig de Chinezen’ veranderde in ‘Vernietig de Chinese vader van mijn vriendin’. Adi vertelt hoe hij zijn schoonvader doodstak. Anwar glimlacht. Alsof ze herinneringen ophalen aan hun studententijd, toen ze soms uit dronken baldadigheid autospiegeltjes van auto’s trapten op weg naar huis.