Max Molovich, auteur op Sargasso

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Tonio & Pieter

29 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Niets zo intiem als de dood. De keren dat ik mij in één ruimte bevond met een overledene, kreeg ik een schok van ontroering. Meer dan een omhulsel, zag ik een leven dat stilstand was gekomen en voorgoed voorbij was. Het besef dat dit het dan was. Onomkeerbaar. Al die drukte, al die zorgen, die vreugde en dat verdriet van dat ene, unieke leven is tot stilstand gekomen. Een ontroering in de letterlijke betekenis van het woord.

Met de dood moet je voorzichtig omspringen, vond ik altijd. Gisteren waren A.F.Th. van der Heijden en zijn vrouw te gast bij De Wereld Draait Door in verband met de première van Tonio, de film gebaseerd op het gelijknamige boek over de dood van hun zoon. Ik heb de film nog niet gezien en het boek nooit gelezen. Ik vermoed omdat het mij te intiem is. Of omdat het me teveel aan de kwetsbaarheid van mijn eigen kinderen herinnert.

Ik heb ook altijd gemengde gevoelens gehad bij het portret van Tonio op de cover. Uit welke gevoelens die gemengde gevoelens precies bestonden, weet ik niet. Ik denk dat ik me niet zo goed kon voorstellen om het portret van je eigen kind een rol te laten spelen in het verkoopsucces van een boek dat gaat over zijn dood.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Droomland Nederland

22 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

“Het zal de VVD niet gebeuren dat de sharia hier wordt ingevoerd”, zei Halbe Zijlstra tijdens de algemene politieke beschouwingen. Zoals u weet staan er momenteel hordes Erdogan- en IS-strijders aan de sloten van onze tot voor kort zo gezellige rechtstaat te morrelen. Nog even en wij moeten allemaal vijfmaal daags richting Mekka bukken, onze dochters sluieren en onze overspelige vrouwen stenigen. Dus thank God for the VVD!

Als u Zomergasten met Mark Rutte had gezien, dan wist u het natuurlijk al: de VVD gaat zijn pijlen richten op het deel van het PVV-electoraat dat zich zorgen maakt over de toekomst van ons roomblanke culturele erfgoed, maar begrijpt dat de snode plannetjes van Wilders onuitvoerbaar zijn. Geert Wilders ondertussen heeft alle schroom van zich afgeworpen en wil de moslim zijn moskee en koran desnoods met politiegeweld afpakken. “Dat heet dictatuur”, zei Zijlstra. “Dat heet vrijheid”, zei Wilders. Maar los van dat essentiële stukje beleidsvoering, is ook bij de VVD de teneur: als je je meer Turk dan Nederlander voelt, dan pleur je maar op.

Afgelopen zondag was de tweede aflevering van Droomland Amerika. Het ging dit keer over rijke Chinezen die gigantische villa’s laten bouwen in Arcadia, een suburb van Los Angeles. Aan het eind van de aflevering waren we getuigen van een inburgeringsceremonie. Een kleine 7000 man kreeg het Amerikaanse staatsburgerschap. In de toespraak die volgde op de eed, zei een vrouwenstem dat de loyaliteit van de nieuwe staatburgers vanaf deze dag bij de Verenigde Staten lag, home of the brave, land of the free. “Maar”, zei ze, “Amerika vraagt niet om uw culturele erfgoed en het land en volk waar u vandaan komt te vergeten. U heeft het recht om dat erfgoed en die cultuur met trots over te dragen aan uw kinderen.” U mag gerust weten dat ik hier tranen van in mijn ogen kreeg. Nu staan mijn traanklieren tegenwoordig al open als ik een hertje door het ochtendgloren zie dartelen, maar toch.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Sint Trump

15 september 2016 , 15:30 , door Max Molovich

Donald Trump stond voor in een poll van CNN. En dat terwijl hij ineens onbegrijpelijke dingen deed. Zoals in Mexico een speech houden waarin de Mexicanen een veer in de reet stak en zei dat de kosten voor die muur voor later een zorg zijn. Waarna hij naar Arizona vloog om diezelfde avond een speech te houden waarin hij juist weer van leer trok tegen die verkrachtende bende sombrerodragers. Bij de Presidential Podcast (samenwerking VPRO en NRC) begrepen presentator Chris Kleijne en NRC-correspondent Guus Valk er geen reet meer van. Hoe kan het dat zijn kiezers zulke tegenstrijdigheden van ‘m pikken?

Nu, dat zal ik eens vertellen: Donald Trump hoeft helemaal geen eenduidig verhaal te hebben. Die tegenstrijdigheden interesseren zijn achterban niet. Het werkt nog eerder juist bij aan het beeld dat ze van ‘m hebben. De hele aantrekkingskracht van Donald Trump is dat hij zegt wat er in ‘m op komt. Daarmee ben je vandaag de dag geloofwaardiger als politicus, dan wanneer je antwoorden geeft die je vijftien keer met je communicatieteam hebt geoefend. Zijn kiezers begrijpen best dat hij in Mexico iets anders zegt dan in Arizona.

Trump is de liefdesbaby van Pim Fortuyn en Jaap uit de Gouden Kooi. Hij heeft ‘ik zeg wat ik denk’ een hele nieuwe dimensie gegeven. Er zit geen enkele filtering tussen mond en hersens. En het mooie is: Trump zegt niet alleen wat Trump denkt, Trump zegt ook wat zijn kiezers denken maar nooit mochten zeggen. Ongefilterd.

Foto: Zomergasten 2016 (VPRO) - Mark Rutte

Recensie Zomergasten | Mark Rutte

5 september 2016 , 08:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Helemaal aan het eind van Zomergasten met Mark Rutte merkte presentator Thomas Erdbrink op dat zijn gast, door fragmenten te tonen die vrij hard waren, een kant had laten zien die we niet van hem kennen. Rutte antwoordde dat hij ervan houdt als het soms schuurt: “Het moet af en toe even lastig zijn, je moet elkaar soms irriteren, dan kom je tot betere dingen.”

Het moge weinig verbazing wekken dat Onze man uit Teheran niet in staat bleek om het onze minister-president lastig te maken. Erdbrink heeft nu eenmaal de bagage noch de ballen om een virtuoze babbelaar als Mark Rutte tegen de grond te dwingen. Eén keertje kreeg hij Rutte een beetje op de kast (waar Rutte, voor alle duidelijkheid, niet in zit – gelukkig werd dat in een bijzinnetje afgehandeld), toen Erdbrink zich afvroeg of het fragment met Turkse Nederlanders die een journalist intimideerden, nu werkelijk een groot probleem liet zien. Daar schoot Erdrink volgens Rutte precies in de cultuur-relativerende reflex waar de ‘stille meerderheid’ (kennelijk de opvolger van de hardwerkende Nederlander, ik hoorde ‘m vaker langskomen) zo’n genoeg van heeft.

Stevig doorvragen

Rutte had net verteld dat die ‘stille meerderheid’ zich niet meer durfde te uiten tussen het polariserende geschreeuw van de twee dominante uitersten in Nederland (linkse elite die van mening is dat iedereen een vluchteling op z’n zolderkamertje moet opnemen versus rechtse aso’s die overal een piemel in willen zien) en heel even leek het inderdaad een beetje te gaan schuren. Vooral de vraag van Erdbrink aan Rutte wat de Nederturken die de verslaggever intimideerden gemeen hadden met ‘ons’, verleidde mij om op het puntje van mijn stoel plaats te nemen. Maar Rutte antwoordde met een eenvoudig ‘niks’ en we gingen door naar het volgende fragment.

Foto: Andrea Maier - Zomergasten 2016, VPRO

Recensie Zomergasten | Andrea Maier

29 augustus 2016 , 07:30 , door Max Molovich

RECENSIE - Zomergasten met Andrea Maier begon met een serie korte fragmenten waarmee de hoogleraar gerontologie (de wetenschap die zich met ouderdom bezighoudt) aan ons werd voorgesteld. We zagen Maier voor een huisje staan. Een oud huisje. Ze zei dat het huisje mankementen had en hier en daar verzakt was, maar dat dit z’n eigen schoonheid had.

De schoonheid van het ouder worden, kwam tijdens de rest van de avond niet aan de orde. Ook niet toen we net een fragment uit ‘69: liefde, seks, senior’ hadden gezien, waarin een ouder echtpaar vertelt hoe hun seksleven door de ouderdom is veranderd en dat inmiddels de handen en de mond belangrijker zijn dan de geslachtsdelen. Het was een ontroerend fragment dat een mooie aanleiding had kunnen zijn om het ook even te hebben over de manier waarop aftakeling juist voor verdieping kan zorgen. Maar Maier liet het fragment zien om te kunnen praten over het taboe van seks op oudere leeftijd, waar zij in haar tijd als arts vaak tegenaan liep. Op zich prima, maar het toonde ook aan wat ik deze avond miste: de meeste fragmenten waren een aanleiding om een beroepsmatig puntje te maken, niet omdat het indruk op haar had gemaakt. En dat leverde een vrij eentonig avondje op.

Foto: Zomergasten 2016 - Griet op de Beeck

Recensie Zomergasten | Griet op de Beeck

22 augustus 2016 , 07:30 , door Max Molovich

RECENSIE - “Zomergasten is afgezakt tot ouwe televisie kijken en daar een potje bij mijmeren”, sprak iemand dit weekend tot mij. Laten we hopen dat hij naar Zomergasten met Griet op de Beeck heeft gekeken; zijn typering werd op twee essentiële punten weerlegd. Want 1) veruit de meeste fragmenten waren afkomstig uit deze eeuw en 2) Op de Beeck bleef zo ver weg van mijmeren als menselijkerwijs mogelijk. Ze houdt niet van koetjes en kalfjes, noch van anekdotes. Haar favoriete stokpaardje: het leven is maakbaar, zolang de sterren gunstig staan en je bereid bent om tot de bodem te gaan.

Het gaat haar niet om geluk. Geluk is overroepen. De Vlaamse schrijfster van Vele hemels boven de zevende, Kom hier dat ik u kus en Gij nu streeft naar intensiteit, waarin het mooie en het lelijke naast elkaar kunnen blijven bestaan. Ze wil de banaliteit van het dagelijks leven te lijf gaan, alles eruit halen wat er in zit. En door de schrijven, kan ze daar in alle hevigheid aan ontsnappen.

De mens, aldus Op de Beeck, heeft de neiging om al zijn tekortkomingen, al zijn frustraties, alle emoties en zwakheden onder het tapijt te schoffelen, om vervolgens op het tapijt te gaan staan en net te doen alsof hij de bobbel ellende die eronder ligt niet voelt. Maar wat elk mens zou moeten doen, (als het even kan met hulp van een begenadigd therapeut), is om dat tapijt op te tillen. En om het beest dat eronder ligt in de ogen te kijken en bij de kladden te vatten. Hij moet het gevecht met hem aan gaan en zichzelf zo bevrijden van die ondraaglijke ballast, zodat hij eindelijk zichzelf kan worden. “Iedereen in therapie!”, jubelde Op de Beeck. Waarna presentator Thomas Erdbrink haar op de sofa probeerde te leggen. De moeilijkheid daarbij: Griet op de Beeck wilde wel een tipje van haar tapijt oplichten, maar niet helemaal. Ze had zichzelf weten te bevrijden en die bevrijding had haar enorm veel gegeven, maar om ons precies te vertellen hoe het beest eruit had gezien, dat bleek onmogelijk. Zo zagen we de contouren van het beest, maar wat ze echt zag toen ze in de bek van het monster keek, daar bleef het naar raden. Liever liet ze de fragmenten het werk doen.

Foto: Zomergasten 2016 - Hedy d'Ancona

Recensie Zomergasten 2016 | Hedy d’Ancona

15 augustus 2016 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Als blikken konden doden, dan waren wij tijdens deze aflevering van Zomergasten 2016 met Hedy d’Ancona vermoedelijk getuige geweest van de moord op Thomas Erdbrink. Het was na het fragment waarin Joop Admiraal zowel zichzelf als zijn dementerende moeder speelt. Erdbrink en d’Ancona spraken over de verzorging die d’Ancona (of ‘Hedy’ moet ik eigenlijk zeggen, laat ik, om haar een plezier te doen, maar louter haar voornaam gebruiken, dat heeft ze wel verdiend) op zich had genomen nadat haar geliefde, de kunstenaar Aat Veldhoen, een herseninfarct had gehad.

Hedy had net verteld hoe vanzelfsprekend deze zorg was geweest en hoe goed Aat, naar omstandigheden, was hersteld en dat hij geestelijk nog volledig in orde was, toen Thomas haar de vraag stelde of er een moment was geweest dat er door haar hoofd had gespookt of ze haar geliefde nu misschien zou moeten helpen om op een waardige manier uit het leven te stappen. En terwijl hij die vraag aan het formuleren was, kwam die blik.

Het zweet brak me uit. Die mondhoeken die richting het voorgeborchte wezen, dat kapsel dat als een donderwolk rond haar hoofd hing en die half geloken ogen die dwars door Thomas Erdbrink heen boorden, terwijl hij zijn vraag al struikelend tot een goed einde probeerde te brengen. Ze hield de blik toen hij uit gestruikeld was nog even vast, om ‘m even te laten voelen wat voor debiele vraag hij had gesteld. Ze had eerder gepleit voor het recht om je eigen leven op een gewenst moment voortijdig te beëindigen, niet het leven van een ander. Eigenlijk had Thomas haar gevraagd of ze even had overwogen om haar man te vermoorden, zoals Rein van Bemmelen in het derde fragment van de avond (uit: Zij moet eerst) dat bleek te hebben gedaan met zijn vrouw Lucie. Naar aanleiding van dat fragment had Hedy al prima duidelijk kunnen maken welk standpunt zij innam in de euthanasiewet, maar kennelijk was het Thomas nog niet duidelijk genoeg.

Foto: Gary Edenfield (cc)

Imagine

27 december 2015 , 11:00 , door Max Molovich

COLUMN - Correct me if I’m wrong, maar volgens mij was er een tijd dat je pas wist wie er nummer 1 was in de (toen nog) top 100 aller tijden, als je de eerste tonen van de nummer 2 had gehoord. Hoorde je Stairway to Heaven dan wist je dat het Bohemian Rhapsody was. En hoorde je Bohemian Rhapsody, dan wist je dat het Stairway to Heaven was. Of Hotel California. Of Child in Time.

De Top 100 Aller Tijden is inmiddels geëxtrapoleerd naar de Top 2000 Aller Tijden en een happening van formaat geworden. Een soort muzikale adventkalender waarmee we een week lang kunnen aftellen naar de laatste seconden van het oude jaar. U begrijpt dat het ver beneden mijn waardigheid is om dit gebeuren van al te dichtbij te volgen, maar ook van een afstand werd me duidelijk dat de uitslag inmiddels al bekend was. Er bestaan geen geheimen meer.

En op nummer 1 bleek eens een keer niet Bohemian Rhapsody te staan, maar Imagine van Johh Lennon.

Nu begreep ik het volgende: als de aanslagen in Parijs niet hadden plaatsgevonden, stond Bohomian Rhapsody nog steeds op nummer 1. Gisteren stelde een vriend van mij dat dit betekende dat de terroristen hadden gewonnen. Ik dacht dat hij gelijk had. De terroristen hadden het immers voor elkaar gekregen een onwrikbaar bastion als De Grote Vier aan het wankelen te brengen. Dat was in wezen net zoiets als de Twin Towers naar beneden halen, in al z’n megalomaanheid al net zo’n gedrocht als Bohemian Rhapsody. De Twin Towers mochten dan wel symbool staan voor de hebzucht van de westerse wereld, maar je moet het verdomme wel met rust laten! En dat zou je ook van de Eeuwige Top 4 kunnen zeggen. In die vier nummers wordt het ergste verenigd dat de westerse popgeschiedenis te bieden heeft, maar aan een aantal zekerheden in het leven moet je niet komen. Dit was onze Nine Eleven!

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Tussen kunst en terrorisme

29 november 2015 , 08:00 , door Max Molovich

“De meest zuivere surrealistische daad bestaat eruit met een geladen geweer in een menigte te wandelen en willekeurig rond te schieten”, schijnt André Breton, voorman van de surrealisten, ooit te hebben gezegd in het Surrealistisch Manifest. Choqueren was een belangrijk surrealistisch principe.

In Mijn Laatste Snik van filmer Luis Buñuel las ik een anekdote over Salvador Dalí die was uitgenodigd voor een gekostumeerd bal in hoge Amerikaanse kringen. Dalí ging toen verkleed als de vermoorde baby van Charles Lindberg. De medegasten waren hierover zo verbolgen (het nieuws was nog vrij vers) dat ze Dalí dwongen excuses te maken. Die excuses kregen ze (Dalí hield teveel van het high society-leventje), waarna Dalí uit de surrealistische beweging werd gekickt. Overigens deed Breton dat nogal graag, leden excommuniceren wanneer ze niet in het surrealistische gareel liepen.

]

Die meest zuivere surrealistische daad werd in 1998 verfilmd door Todd Solondz in het misantropische meesterwerkje Happiness. In de bewuste scene schiet een man lukraak mensen neer in een park. Dit blijkt een fantasie te zijn. Van een psychiater die later in de film een vriendje van zijn zoontje seksueel zou misbruiken. Freud en Breton kunnen trots zijn op Solondz.

]

Happiness verscheen een jaar voor de moordpartij in Columbine, waar die meest zuivere surrealistische daad daadwerkelijk werd uitgevoerd (hallucinant verfilmd door Gus van Sant in Elephant). Sindsdien werd het leegschieten van je mitrailleur een beproefde methode om met een gewelddadige einde het leven te wreken en zo op de valreep net iets meer te worden dan een anonieme passant. Tot voor kort werd deze methode vooral gebruikt door gefrustreerde adolescenten, sinds Anders Breivik hebben ook terroristen het surrealisme ontdekt. Zie ook Tunesië en Parijs, waar ze het strand, een terrasje en een concertzaal in de ergst denkbare nachtmerrie transformeerden.

Kunst op Zondag | Kunst volgens Google

22 november 2015 , 08:00 , door Max Molovich

COLUMN - Ik had het beloofd aan de man die deze rubriek nu al meer dan 25 jaar (of zoiets) verzorgt. Ik had P.J. Cokema beloofd hem uit de brand te helpen. Ik had hem beloofd dat ik twee zondagen op rij Kunst op Zondag zal verzorgen. Deze zondag was de eerste. Ik heb gefaald. Althans, ik heb in die zin gefaald dat het mij niet gaat lukken om deze rubriek op een volwaardige manier te vullen. Op een halfslachtige manier gaat het overigens wel lukken. Daar bent u nu getuige van, mocht u nog niet zijn afgehaakt.

Het zit zo. Ik kwam met m’n planning in de knoei. Alhoewel, ik doe eigenlijk nooit aan planningen. Dan kun je er ook niet mee in de knoei komen. Het was dan ook bij manier van spreken. Het komt er in het kort op neer dat ik woensdagavond mij ineens herinnerde dat ik P.J. Cokema had beloofd om op twee zondagen zijn rubriek te verzorgen. Het loopt wel los, dacht ik bij m’n eigen, ik heb nog meer dan genoeg avonden om iets in elkaar te flansen. Maar ik was vergeten dat ik nog een ander stuk moest schrijven. En dat ik de meeste avonden niet in de gelegenheid zou zijn om achter mijn computer te kruipen.

Recensie Zomergasten met Damiaan Denys

31 augustus 2015 , 08:00 , door Max Molovich

RECENSIE - ‘s Ochtend ging ik in mijn auto kijken, op zoek naar een zak rozijntjes. Er lag een spijkerbroek op de bijrijdersstoel. Ik keek iets beter en zag dat de broek gevuld was met twee benen. Mijn allereerste gedachte was dat ze het onderste deel van een lijk in mijn auto hadden gedumpt. Maar toen zag ik dat een zwart vest de bovenhelft bedekte. Het zal wel een dakloze zijn. Of een verwarde man. Of een bootvluchteling. Ik wist niet zeker wat te doen. Mijn handen tintelden, mijn hart bonkte licht. Misschien was hij dood. Op dat moment deed mijn buurvrouw open. “Er zit een man in mijn auto”, zei ik tegen haar. “Echt?”, zei ze. En ik deed de deur open. Het duurde nog even voordat de man wakker werd. Hij begreep er weinig van. Zijn sleutels hingen rond zijn hals. Of hij even in de achterbak mocht kijken. Waar hij natuurlijk een koevoet had liggen om mij de hersens in te slaan. Ik deed mijn achterbak open. De man was zeer verbaasd dat zijn slaapzak er niet in lag

Volgens het Little Albert experiment, waarin een baby door middel van een harde metalen geluid wordt geconditioneerd om bang te worden voor harige wezens als ratten en konijnen, is angst aangeleerd. Maar ik heb het gevoel dat ik ermee geboren ben. Ik heb ook nooit, zoals Damiaan Denys en de dit weekend overleden Oliver Sacks in Zomergasten beweerden, het gevoel gehad onsterfelijk te zijn. Nooit in staat geweest om de dood uit te lachen, wat volgens Denys de mooiste manier van leven is. Aan de andere kant heeft dit gevoel voor sterfelijkheid mij ook nooit echt gedeprimeerd. Ik ben er behoorlijk vertrouwd mee. En wandel vrij blijmoedig door het leven.

Recensie Zomergasten met Annejet van der Zijl

24 augustus 2015 , 08:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Het begon na een fragment van de BBC, waarin een stel veren en een bowlingbal gebroederlijk naar beneden vielen door het luchtledige. Ze kwamen precies op hetzelfde moment neer. De vrije val was vertraagd, zodat je niet zag met welke snelheid de veer en de bowlingbal vielen. De presentator haalde Newton en Einstein erbij. Dat Newton zou zeggen dat de zwaartekracht ze naar beneden trok. En dat Einstein zou zeggen dat, als je de context wegdenkt, er niets is wat zegt dat de bal en de veer aan het vallen zijn. “Snap jij dit?”, vroeg Annejet van der Zijl aan Wilfried de Jong toen het fragment was afgelopen. Die mompelde iets over astronauten en hoe die altijd in de ruimte zweven. Ik vermoed dat hij niet door had dat de beelden waren vertraagd. Een duidelijk ‘nee, ik snap er geen reet van’ dus. Van der Zijl zei dat ze inmiddels had geaccepteerd dat ze hier niets van begreep. Ze kon ook zonder het te snappen genieten van de schoonheid van wat ze zag.

Dit fragment lag in het verlengde van wat ze had verteld over haar belangrijkste drijfveren om een specifiek verhaal te vertellen. Er moest iets zijn wat ze niet snapte, maar wat ze wel wilde snappen. Een verborgen mysterie. Iets waar je niet meteen je vinger achter kan krijgen. Voordat ze begon aan haar biografie over Annie M.G. Schmidt werd ze getriggerd door een interview dat Schmidt had met Ischa Meijer. Daarin vertelt de bedenker van Jip en Janneke, Pluk van de Petteflat en Floddertje op zeer aanstekelijke wijze hoe ze op haar 36e een voorbehoedsmiddel gaat halen bij een seksuoloog, niet wil vertellen of ze vaginaal of clitoraal klaarkomt en vervolgens naar de psychiater wordt doorverwezen. Hoe goed Annie M.G. Schmidt hier ook de eigenzinnige oma neerzet die iedereen zo graag ziet, Van der Zeijl vermoedt dat er een interessanter verhaal achter schuilgaat. En achter dat verhaal wil ze komen. De sleutel van dat verhaal kreeg Van der Zijl toen ze in een interview las dat Annie M.G. Schmidt, gevraagd naar haar sterkste én haar zwakste punt, voor beide haar behoefte om anderen te behagen noemde. Dat was het moment dat Van der Zijl haar onderwerp begon te snappen.