Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: GGAADD (cc)

Persvrijheid onder druk in Centraal en Oost-Europa

24 januari 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Een onafhankelijke pers blijft lastig in landen die bol staan van politieke spanningen.

Twee jaar na de moord op de Slowaakse journalist Ján Kuciak en zijn vriendin Martina Kušnírová voelen veel journalisten in Centraal en Oost-Europa zich nog steeds niet veilig. Het rapport Fighting Words van het Reuters Institute for the Study of Journalism en Oxford University laat zien hoe veel journalisten in de regio onder druk staan van de regering, bepaalde politici, delen van het publiek, maar ook van hun eigen collega’s. Individuele journalisten worden aangevallen, vrouwen in het bijzonder, en bedreigd met rechtszaken, media worden onder druk gezet via advertentie-inkomsten. Veel media zijn direct of indirect gebonden aan de regering, al dan niet na overname door regeringsgetrouwe personen of bedrijven. Er lijkt een tweedeling te ontstaan in het medialandschap: voor of tegen de zittende regering. Individuele journalisten worden min of meer gedwongen daarin mee te gaan en verliezen zo hun onafhankelijkheid.

Montenegro

Recente voorbeelden van aantasting van de persvrijheid zijn niet moeilijk te vinden. In Montenegro zijn onlangs in korte tijd drie journalisten vastgezet. Andjela Djikanovic werd drie dagen vastgehouden omdat ze paniek zou hebben gezaaid met een bericht over de mogelijke inzet van de Kosovaarse politie bij het Orthodoxe Kerstfeest op 6 januari. Op de achtergrond speelt een conflict over een nieuwe wet die de Servisch Orthodoxen hun kerkelijk bezit ontneemt. De betrouwbaarheid van de Montenegrijnse politie zou vanwege dit conflict niet gegarandeerd zijn. Veel Serviërs in Montenegro betwisten de politiek van de zittende President Milo Djukanovic. Bij de behandeling van de omstreden wet zijn amokmakende Servische volksvertegenwoordigers hardhandig uit het parlement verwijderd.

Foto: Jakub Martyński (cc)

Afscheid van het grijze midden

23 januari 2020 , 11:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Een pleidooi om de waarheid niet altijd in het midden te zoeken.

Literatuurcriticus Gijsbert Pols merkte dat hij steeds meer moeite kreeg met wat hij het ‘alomtegenwoordige centrisme’ noemt: ‘het idee dat het kwade altijd op een van de uiteinden van het politieke centrum te vinden is, dat goed beleid altijd een kwestie van overleg, consensus en pragmatisme.’ In tegenstelling met de neiging altijd het midden op te zoeken meent hij dat ‘progressie alleen mogelijk is doordat radicaal nieuwe ideeën vanuit de marge binnen kunnen dringen tot de politieke mainstream.’ Met dit intrigerende uitgangspunt schreef Pols onder de titel Het onhoudbare midden zeven essays over uiteenlopende onderwerpen als kunst, racisme, geweld, seksualiteit en ruimtelijke ordening. Hij gebruikt daarbij zowel zijn persoonlijke ervaringen als literaire beschouwingen over onder meer Nescio, Reve, Wolkers en Cremer.

Het midden als politiek probleem. Ik was benieuwd waar Pols na zijn afscheid van het centrisme dan de gewenste politieke progressie gaat vinden. Zoeken is misschien een beter woord. Want zijn beschouwingen leiden niet direct tot afgeronde conclusies. Ze zetten aan tot nadenken. Met de opdracht verder, dieper, radicaler te gaan dan gemiddelde, voor de hand liggende, veel gehoorde standpunten.

Waan van de dag

Greenpeace: Ecologisch boeren met minder dieren loont

21 januari 2020 , 17:27 , door Jos van Dijk

De omslag naar ecologisch boeren met minder dieren is haalbaar en betaalbaar en levert de maatschappij jaarlijks gemiddeld ruim 1 miljard euro op.

Een onderzoek van Ecorys in opdracht van Greenpeace toont aan dat een hervorming van de intensieve veehouderij de komende 20 jaar jaarlijks gemiddeld 3,6 miljard euro kost. Onder andere door het uitkopen van boeren, het compenseren van inkomensverschillen en het herstellen van natuur. Terwijl een ecologisch landbouwsysteem met minder dieren jaarlijks gemiddeld 4,9 miljard euro oplevert. Een maatschappelijke opbrengst van ruim een miljard euro. De winst zit in het vermijden van schade aan klimaat, natuur en gezondheid.

Foto: NIOD BeeldbankWO2 bevrijding rijckholt september 1944 copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Voorsorteren in het bevrijde zuiden

20 januari 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ACHTERGROND - Nederland viert dit jaar 75 jaar bevrijding. Nog altijd komt er nieuwe informatie vrij over hoe het er in die tijd in Nederland toeging. Zo geeft het onlangs gepubliceerde Dagboek van de katholieke politicus Jan de Quay een interessant beeld van de onzekere politieke situatie in het reeds bevrijde deel van Nederland in de winter van 1944/1945. Hieronder een selectie van fragmenten die laten zien hoe De Quay in deze periode probeerde invloed te krijgen in het politieke leven direct na afloop van de bezettingstijd.

Het zuiden van Nederland is in het najaar van 1944 geleidelijk bevrijd door Amerikaanse, Canadese, Britse en Poolse troepen (foto boven: bevrijding Zuid-Limburg, september 1944). De Operatie Market Garden bij Arnhem mislukte echter waardoor het noorden van Nederland pas in het voorjaar van 1945 kon worden bevrijd. In afwachting daarvan ontstond in het zuiden een onduidelijke, onzekere en tamelijk chaotische situatie. “Door de omvangrijke schade, door tekorten aan voedsel, onderdak, brandstof, vervoer, bouwmaterialen en nog veel meer, door gebrek aan informatie en onduidelijke gezagsverhoudingen waren grote delen van het Zuiden volkomen ontredderd.”

In deze situatie probeerden verschillende groepen en individuen zich voor te bereiden op de terugkeer naar normale verhoudingen en het herstel van de Nederlandse staat. Het Militair Gezag onder leiding van generaal Kruls was formeel het bestuur in de bevrijde gebieden. Vanuit Londen probeerde de Nederlandse regering en koningin Wilhelmina invloed uit te oefenen. Verder waren er nog de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) onder leiding van Prins Bernhard, voortgekomen uit de bundeling van verschillende verzetsgroepen. Leiders en vertegenwoordigers van tijdens de bezetting verboden of ontbonden organisaties, politieke partijen, kerkelijke instellingen en vakbonden lieten direct na de bevrijding ook weer van zich horen. Sommigen met een duidelijk vernieuwende boodschap, terwijl anderen zich meer behoudend opstelden.

Foto: Jeanne Menjoulet (cc)

Frankrijk staakt tegen pensioenhervorming

17 januari 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Veel Parijzenaars zijn het jaar gezond begonnen. Ze moeten lopend of met de fiets naar het werk omdat het openbaar vervoer staakt tegen de hervorming van de pensioenen.

Franse werknemers gingen gisteren opnieuw de straat op om te protesteren tegen de pensioenplannen van premier Edouard Philippe. De bonden blokkeerden ook de toegang tot een aantal havens. Vakbond CGT telde 250.000 mensen, dat is minder dan vorige week toen er nog 370.000 mensen op kwamen. Nu ontbraken de leden van de gematigde bond CFDT. Zaterdag kondigde Philippe aan de bonden tegemoet te willen komen met een uitstel van het meest omstreden onderdeel van de plannen. De CFDT besloot daarop de acties te stoppen. Maar Philippe heeft de meeste andere bonden niet kunnen overtuigen. Hij is bereid de komende zeven jaar de pensioenleeftijd zonder restricties op 62 jaar te houden. Maar hij deed geen afstand van het voornemen de pensioenen op termijn ingrijpend te hervormen en heeft de bonden tot eind april de tijd gegeven om met nieuwe voorstellen te komen.

Puntenplan

De Franse regering wil een universeel pensioenstelsel ter vervanging van allerlei bedrijfstakgebonden regelingen. In het nieuwe stelsel is voorzien in een puntenstelsel dat langer doorwerken beloont. Stoppen kan als je 62 bent, de huidige pensoenleeftijd voor veel werknemers, maar dan verlies je punten. De nieuwe pensioenleeftijd zou 64 moeten worden voor iedereen. Met langer werken spaar je extra punten. Het wordt van kracht voor wie in 2022 begint te werken. Wie vóór 1975 is geboren, krijgt er helemaal niet mee te maken. De vakbonden zetten in op handhaving van de bestaande regelingen. Op de achtergrond speelt de algemene afkeer van de huidige Franse regering die het afgelopen jaar ook tot uiting kwam in de beweging van de gele hesjes.

Waan van de dag

Woonlasten blijven stijgen

15 januari 2020 , 18:00 , door Jos van Dijk

Gemeenten verhogen onder meer de afvalstoffenheffing omdat het Rijk de afvalstoffenbelasting heeft verhoogd.

Woonlasten drukken niet overal even zwaar op het huishoudbudget blijkt uit Europees onderzoek. Lagere inkomensgroepen [< 60% van het mediane inkomen] geven in alle landen ongeveer 40% van het inkomen uit aan wonen. Dat is het dubbele van het percentage dat geldt voor de bevolking als geheel.

Foto: cc commons.wikimedia.org File:Irene Montero, durante la entrevista con eldiario.es (cropped).jpg

Nieuwe Spaanse regering een gedurfd experiment

10 januari 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Spanje heeft na twee verkiezingen weer een nieuwe regering.

Wat Pedro Sanchez afgelopen zomer na moeizame onderhandelingen uiteindelijk niet voor elkaar kreeg was nu in recordtijd gepiept: een coalitie van zijn Spaanse sociaaldemocratische PSOE met de linkse alternatieven van Podemos. Omdat deze partijen in het parlement samen nog niet genoeg stemmen hebben voor een meerderheid was de goedkeuring voor de coalitie afhankelijk van een aantal kleinere, regionale partijen. Dinsdag behaalde de coalitie een meerderheid van slechts twee stemmen bij achttien onthoudingen, waaronder de stemmen van de linkse Catalaanse ERC. Erg stabiel kun je het niet noemen. Maar ook om een aantal andere redenen kan deze regering als een gedurfd experiment beschouwd worden.

Sinds het herstel van de democratie eind jaren zeventig kende Spanje nog nooit een coalitieregering. De Sociaaldemocraten en Conservatieven van de Partido Popular (PP) wisselenden elkaar af in regeringen die op een meerderheid in het parlement konden rekenen. Er is dus geen ervaring in het overeind houden van een coalitie. Daarbij komt nog dat de Sanchez het zal moeten rooien met een partij die is voortgekomen uit een opstandige beweging die juist een radicaal einde wilde maken aan alle ‘oude politiek’, inclusief de PSOE. Het mislukken van de onderhandelingen in september j.l lag dus meer voor de hand dan de overeenkomst die direct na de verkiezingen in november tussen de twee partijen werd gesloten. Sanchez en de voorman van Podemos, Pablo Iglesias, hebben kennelijk geleerd van hun aanvaringen deze zomer en, gegeven de winst van rechts bij de verkiezingen, eieren voor hun geld gekozen.

Quote du Jour

Quote du Jour | Cadeau voor rechts

6 januari 2020 , 14:00 , door Jos van Dijk

“Als links niet meer met rechts in debat gaat is dat een groot cadeau voor rechts”

Voormalig GroenLinks Tweede Kamerlid Zihni Özdil zet zich in een column in Vrij Nederland af tegen linkse mensen die zich volgens hem opsluiten in een ‘geprivatiseerd intellectueel klimaat waarin de klant koning is en alleen maar ideeën hoeft te horen waar hij het mee eens is’.

Hij keert zich tegen ‘safe spaces’, ‘deplatforming’ en het principiëel mijden van debatten en debatcentra waar extreemrechts ook komt omdat dit rechtse ideeën zou ‘normaliseren’.

Waan van de dag

Oostenrijkse Groenen massaal voor coalitie met conservatieven

6 januari 2020 , 10:44 , door Jos van Dijk

Het congres van de Oostenrijkse Groenen heeft met meer dan 90% ingestemd met het onderhandelingsresultaat voor de vorming van een nieuwe regering met de conservatieve ÖVP.

Foto: Themeplus (cc)

Klokkenluider over misstanden in voetbalwereld zit al maanden vast

3 januari 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Tegen Rui Pinto, de klokkenluider achter Football Leaks, zijn 147 klachten ingediend. Pinto zit al negen maanden in een Portugese gevangenis na zijn arrestatie in Boedapest en zijn uitlevering aan Portugal. Hij mocht vlak voor de Kerst voor het eerst praten met journalisten van Der Spiegel, die met de Nederlandse NRC verslag hebben gedaan van zijn onthullingen over belastingontwijking en -ontduiking via belastingparadijzen. De publicaties waren het vertrekpunt voor een strafrechtelijke vervolging én veroordeling van Ronaldo. Ook werd duidelijk hoe Russische oligarchen en Arabische sjeiks hun dubieuze geld in Europese clubs investeren. Er lopen nog strafzaken tegen voetbalmakelaars en in België en Frankrijk wordt strafrechtelijk onderzoek gedaan. Maar de enige die tot nu toe vastzit is klokkenluider Pinto zelf.

Rui Pinto wordt aangeklaagd wegens hacken en schending van het briefgeheim. Hij mag zijn proces niet in vrijheid afwachten omdat Justitie vreest dat hij dan het onderzoek kan dwarsbomen. De strafzaak tegen Pinto is mede gebaseerd op een aangifte door marketingbureau Doyen. Doyen runde een schimmig netwerk van bedrijven, met geld van oligarchen uit Kazachstan, en zette clubs op allerlei manieren onder druk. Justitie verdenkt Doyen inmiddels van witwassen en belastingontduiking. Pinto verdenkt de Portugese autoriteiten hem vast te houden om te voorkomen dat hij met de Franse autoriteiten, die hem aanvankelijk wilden beschermen, deze zaken verder zou gaan onderzoeken.

Quote du Jour

Quote du Jour | Tradities

28 december 2019 , 11:00 , door Jos van Dijk

Misschien iets ter overweging bij een kampvuurtje op Oudejaarsavond?

De Groene Amsterdammer heeft een ‘extra dik winternummer’ gewijd aan ‘Familie & wat we willen doorgeven’. Daarin een artikel van Koen Kleijn over de omgang met geschiedenis en tradities. ‘Het woord traditie biedt geen houvast en geschiedenis blijkt te glibberig om zomaar door te geven.’

Twee voorbeelden uit Kleijn’s artikel ter relativering van ‘onze’ tradities, waar aan het einde van het jaar doorgaans hoog over wordt opgegeven:

Foto: Alex Ranaldi (cc)

“Italiaanse delicatessen gediscrimineerd”

27 december 2019 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Hoe lang blijft centrum-links in Italië nog aan de macht?

Het is ongetwijfeld een topper geweest in de conversatie tijdens het Italiaanse kerstdiner: het in Europa aan populariteit winnende Nutriscore-systeem voor voedingsproducten. Met de kleuren van het stoplicht moet de consument bij elk product geattendeerd worden op de al dan niet aanwezige, voor de gezondheid riskante hoeveelheden zout, vet en suiker. Dat zou uiteindelijk tot een gezonder voedingspatroon moeten leiden, is de gedachte. Maar Matteo Salvini, leider van de rechtse Lega, waarschuwde vlak voor kerst op de Italiaanse televisie voor een nieuw complot van de EU tegen zijn land. Volgens hem is het een ‘geheim plan’ om Italiaanse delicatessen zoals olijfolie, Parma ham en Parmezaanse kaas te discrimineren.

Batterij-systeem

Salvini zit sinds een paar maanden in de oppositie, maar op dit punt krijgt hij toch steun van de centrum-linkse regering van de Democratische Partij en zijn voormalige coalitiegenoot de Vijfsterrenbeweging M5Stelle. Minister van Landbouw Teresa Bellanova liet weten tegen de Nutriscore te zijn. Haar regering is voorstander van een ander etiketteringssysteem met batterij-tekens om aan te geven wat er in het product zit. Dat systeem zal, als het al wordt opgemerkt door de consument, het boodschappen doen niet bepaald versnellen. Toch wil Bellanova aan de hand van wetenschappelijk onderzoek een poging doen haar collega’s in de andere lidstaten ervan te overtuigen dat je met dit systeem de consumenten beter kunt opvoeden ‘in plaats van hen te straffen’.