Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Klokkenluidersregeling: een eindeloos dossier

8 juli 2010 , 09:50 , door Jos van Dijk

Klokkenluider (Foto: Flickr/Frederik De Buck)

De bescherming van klokkenluiders is in Haagse kringen inmiddels een dik dossier waar maar geen einde aan lijkt te komen. De uitspraak van de Hoge Raad die klokkenluider Aad Bos (bouwfraude) opnieuw het juridische circuit in stuurt maakt het er niet makkelijker op. Bos meent dat alle klokkenluiders van deze uitspraak de dupe zijn. Wie fraude wil openbaren zal zich nu wel twee keer bedenken, verwacht hij. Ten onrechte. Want Bos was zelf ook verdacht van fraude. Daar ging de rechtszaak over die nu weer is opgestart. Andere klokkenluiders die verder niets misdaan hebben hoeven zich hier niets van aan te trekken.

Maar beschermd worden ze evenmin. Dat probleem is zeker nog niet opgelost. Daar wijst de FNV ook op, die zich bij monde van Rik van Steenbergen verbaasd toont over de vasthoudendheid van het OM in de zaak-Bos. Maar niet Justitie maar de politiek moet hier als eerste aangesproken worden. Het lijkt er op alsof men het belang van klokkenluiders nog steeds onvoldoende inziet. Niet alleen de bouwfraude, maar ook de de DSB-affaire is gestart door klokkenluiders. Niet door officiële toezichthouders of inspectiediensten, maar door mensen die het niet langer konden aanzien dat regels en morele codes werden overtreden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Politieke kaskraker: verbod op gewelddadige games

4 juli 2010 , 15:36 , door Jos van Dijk

De bloedige game; pong (Bron: Wikimedia commons)

De roep om een verbod op gewelddadige video- en computergames is zo oud als het spel zelf. Minister Hirsch Ballin voegde vorige week een klein stukje toe aan deze ‘continuing story’ met zijn brief aan de Tweede Kamer over een motie van Van der Staay (SGP). In de brief houdt de minister de boot nog even af. Hij wil eerst nagaan of het in 2009 gesloten convenant met de detailhandel over verkoop aan minderjarigen van games en ander beeldmateriaal heeft gewerkt. De gamers zijn bij het lezen van het ministeriële proza kennelijk niet helemaal tot het einde gekomen, want zij zijn onmiddellijk een petitie gestart om een dreigend verbod af te wenden. Als er al een verbod zou komen is het trouwens ook nog de vraag of dit een totaalverbod zal zijn of dat het alleen voor minderjarigen geldt. Er zit hier echter wel een gemeen addertje onder het gras.

Hirsch Ballin vindt in zijn brief een verbod mogelijk en wenselijk, maar aarzelt nog op het punt van de effectiviteit. Hij is van mening dat “op basis van overwegingen van strafrechtspolitieke aard een algeheel strafrechtelijk verbod worden gegrond op de overweging dat de samenleving als geheel gevrijwaard moet blijven van extreem gewelddadig beeldmateriaal en dat potentiële slachtoffers bescherming behoeven.” De overheid mag ingrijpen om te voorkomen dat er geweld wordt gebruikt door iemand die onder invloed van gewelddadige beelden handelt. De directe relatie tussen zien en handelen is voor de minister kennelijk een feit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

IJsland een ‘safe haven’ voor klokkenluiders

20 juni 2010 , 11:25 , door Jos van Dijk

Je spaargeld was er niet veilig, maar IJsland herpakt zich met een nieuw veelbelovend initiatief: een ‘safe haven’ voor klokkenluiders, bedreigde bloggers en vervolgde journalisten. Met het Icelandic Modern Media Initiative introduceert het verguisde land een wetgeving die maximale ruimte biedt voor het vrije verkeer van informatie.

De aanleiding is te vinden in de nasleep van de financiële crisis. Een document van een IJslandse bank dat was gepubliceerd op de klokkenluiderssite Wikileaks mocht niet getoond worden in het IJslandse tv-journaal. De verontwaardiging daarover in het land was groot en leidde tot een vergaande wijziging van de mediawetten. Inmiddels is Wikileaks al verhuisd naar IJsland. Nu de wet is aangenomen kan elke publicist die zich bedreigd voelt via IJslandse providers de wereld kennis laten nemen van zaken die in eigen land in de doofpot worden gehouden. Verschillende aspecten van het vrije verkeer van informatie, zoals de persvrijheid, de bronbescherming, de openbaarheid van bestuur, de vrijheid van meningsuiting zijn in de nieuwe wet in samenhang geregeld op een wijze die de grootst mogelijke openheid moet garanderen.

Kan deze ‘safe haven’ voor bedreigde informatie en communicatie een voorbeeld worden voor andere landen? Toevallig vergaderde deze week de Europese Raad van Ministers over de mogelijke toetreding van (o.a.) IJsland tot de EU. De Raad stelde zich positief op. Nederland en Engeland lieten hun voorbehoud vallen dat er eerst een bevredigende oplossing moet komen voor het terugbetalen van de Icesave schuld. Verwacht wordt dat er nog grote hobbels genomen moeten worden op het gebied van de visserij (reden waarom tot nu toe Noorwegen, ook een land met veel vissers, nog steeds geen lid is van de EU).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Over de grenzen van satire

17 juni 2010 , 10:00 , door Jos van Dijk

Femke Halsema (Wikicommons/Roel Wijnants)

Driek Oplopers, columnist van FOK.nl wordt niet vervolgd voor zijn bedreiging twee jaar geleden aan het adres van Femke Halsema wegens haar optreden in de kwestie-Duyvendak. De Officier van Justitie heeft de zaak geseponeerd. Oplopers (ps. voor Rikus Spithorst) had in augustus 2008 geschreven dat hij het zou toejuichen als iemand het huis van Halsema in de brand zou steken.

Halsema had Duyvendak volgens hem verdedigd na zijn onthulling van de diefstal in de jaren tachtig van plannen voor meer kerncentrales gevolgd door de publicatie van de huisadressen van betrokken ambtenaren. Bij een van die ambtenaren was een brandbom door het raam gegooid. Duyvendak betuigde in 2008 zijn spijt over deze affaire. Halsema zou hem ‘buitengewoon integer’ genoemd hebben. En dat schoot Spithorst in het verkeerde keelgat, waarna hij in zijn column meende haar een koekje van het Duyvendak-deeg te mogen geven.

Op de overwinningsroes van Oplopers en zijn fans is nog wel wat aan te merken, maar eerst even iets over het OM. In zijn reactie op de seponering schrijft Oplopers dat hij pas onlangs op de hoogte is gesteld van het besluit van het OM. Hij moest er zelf om vragen. Communicatiefoutje. Een heel vervelend foutje. Een schrijver of tekenaar tegen wie aangifte wordt gedaan bungelt in zekere zin. Alles wat hij of zij na die aangifte maakt zal bewust of onbewust worden bekeken door de ogen van de onbekende censor. Kan dit nog of ga ik te ver? Het OM stimuleert zelfcensuur als er niet snel een heldere uitspraak komt. Het jarenlang op de plank laten liggen van zaken, zoals ook het geval is bij de tekenaar Gregorius Nekschot, is op zichzelf een bedreiging van de vrijheid van meningsuiting.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Utrecht tolereert geen kritiek op Berlusconi

15 juni 2010 , 13:11 , door Jos van Dijk

Berlusconi (Wikimedia Commons/Presidenza della Repubblica)

Op zondag negen mei finishte de Giro d’Italia in Utrecht, op de stoep van het hoofdkantoor van wielersponsor Rabobank. Tussen het publiek langs de route stonden op twee plaatsen mensen met spandoeken gericht tegen de Italiaanse premier Sylvio Berlusconi. Politieagenten hebben deze spandoeken in beslag genomen met een verwijzing naar de Algemene Politie Verordening.

Die verwijzing was niet terecht, moest burgemeester Wolfsen deze week toegeven in antwoord op vragen van de SP (.pdf). De APV bood geen grond voor het in beslag nemen van deze spandoeken. Maar verder verdedigt hij het optreden van de politie. Hij schrijft:

“Hij (de agent) had moeten uitleggen dat de politie vrees had […] dat aan de betreffende spandoeken aanstoot zou worden genomen door anderen (w.o. de grote getalen aanwezige Italianen) en dat dit zou kunnen leiden tot openbare ordeverstoringen langs de route, met alle risico?s van dien. Door de agenten is daarop aan de dragers van de spandoeken verzocht deze op te rollen. Toen daaraan niet werd voldaan zijn de spandoeken in beslag genomen. De rechtsgrond hiervoor is het niet voldoen aan een bevel of vordering van een politieagent (art.184 Wetboek van Strafrecht).”

Dat niet alleen de openbare orde een rol heeft gespeeld in de afwegingen blijkt uit het antwoord op de vraag welke instructies de agenten hebben gekregen:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Meerderheid voor opheffing blokkade van Gaza

7 juni 2010 , 15:24 , door Jos van Dijk

Een stuk van Banksy op de Westelijke Jordaanoever (Foto: Flickr/eddiedangerous)

Van de vorige regering hebben we zeer weinig kritische geluiden gehoord over de Israëlische politiek tegenover de Palestijnen. Veel geweeklaag over het voortdurende geweld. Maar altijd met de toevoeging… ‘van beide kanten’. Grote voorzichtigheid als er weer eens werd gesproken over maatregelen die nadelig zouden kunnen uitpakken voor Israël. Maxime Verhagen verdedigt in het Europees Parlement het associatieverdrag van Israël en de EU, voortdurende mensenrechtenschendingen of niet. Deze opstelling was nu ook weer niet zo heel erg verbazingwekkend gezien de toenmalige samenstelling van de regering. CDA-politici bewaren hun kritiek op Israël tot na de pensioengerechtigde leeftijd. De PvdA is altijd reuze voorzichtig als het om Israël gaat. En de ChristenUnie kan geen kwaad woord over het Heilige Land horen.

Het kabinet Balkenende IV verwoordt uitstekend de stemming van het Nederland ten tijde van de Zesdaagse oorlog in 1967: als één man achter Israël. Maar inmiddels is er wel wat veranderd, niet alleen in Israël en Palestina, maar ook in de opinie van de Nederlandse bevolking.

Een recent onderzoek van Synovate (uit april, dus van vòòr de militaire actie van vorige week) laat zien dat er voldoende draagvlak is voor een andere aanpak van Israël. Volgens 58% van de respondenten moeten in een nieuw kabinet mensen- rechten centraal te staan als uitgangspunt van het beleid ten aanzien van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Vijftig procent van het Nederlandse volk vindt dat de Nederlandse regering Israël onder druk moet zetten om de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever te ontruimen. Iets meer dan de helft (54%) van de respondenten meent dat de bezetting in zijn geheel beëindigd moet worden. Onder de stemmers op CDA is dit 45%, onder PVV-stemmers 43% (vind je dat niet veel, Geert?) en onder CU-stemmers 36%. In 2008 was 44% van de respondenten voorstander van het beëindigen van de bezetting; een duidelijke verschuiving op dit punt richting meer voorstanders.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Quote van de Dag: Voorliefde voor Smalhout

7 juni 2010 , 10:17 , door Jos van Dijk

[qvdd]

“Over de zorg bijvoorbeeld (…) of over de veiligheid, hoe er in Nederland veel te lang gedoogd is en men te lief was voor criminelen.”

Rita Verdonk bekent in Vrij Nederland haar voorliefde voor de columns (en dan vooral de analyses) van Bob Smalhout (helaas niet online). Diezelfde Bob Smalhout spendeerde een nacht in cel vanwege een grote voorraad wapens die gevonden was bij zijn schoonzoon.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mogen we Obama nog prijzen?

3 juni 2010 , 10:10 , door Jos van Dijk

Obama tijdens de inauguratie (Foto: Flickr/Kaptain Krispy Kreme)

Het zit Obama niet mee. Hij kan toch minder dan we hadden gehoopt. Hij staat machteloos aan de kant van het olielek in de Golf van Mexico dat BP alsmaar niet weet te dichten. Na zijn rol in Kopenhagen, eind vorig jaar op de milieutop, kan hij nu de ‘Nobelprijs voor milieu’ zeker wel vergeten.

En met mensenrechten stelt de Amerikaanse president ook teleur. In de buurt van het olielek ligt namelijk nog een ander pijnpunt: Guantánamo Bay. Een van zijn, vooral in Europa met vreugde ontvangen, beloftes twee jaar terug betrof de sluiting van deze illegale gevangenis van met Al Qaida geassociëerde islamieten. De wederrechtelijkheid van dit nu al bijna tien jaar bestaande concentratiekamp waar mensen zonder proces of concrete aanklacht gevangen worden gehouden is vele bondgenoten een doorn in het oog. De geloofwaardigheid van de Verenigde Staten als wereldwijde behoeder van vrijheid en democratie wordt er zeer ernstig door aangetast. En daarmee ook het optreden in Irak en Afghanistan. En de geloofwaardigheid van Obama die in zijn campagne Guantánamo Bay beloofde binnen één jaar te sluiten loopt hierdoor aanzienlijke schade op.

Vorige week vroeg UNICEF aandacht voor de zaak van een van de Guantánamo-gevangenen, een voormalige ‘kindsoldaat’ uit Afghanistan. De inmiddels 23-jarige Omar Khadr, die de Canadese nationaliteit heeft, werd in 2002 als vijftienjarige gearresteerd en gedeporteerd naar Guantánamo Bay. Hij is de zoon van een gedode financier van Al-Qaida. Volgens UNICEF is de rechtszaak strijdig met internationale verdragen over de rechten van het kind. Een kind moet eerder als slachtoffer dan als dader worden gezien in een oorlog. De verantwoordelijke volwassenen zou men moeten oppakken en veroordelen. Kinderen verdienen in oorlogssituaties bescherming en geen vervolging. Het proces dat de VS nu tegen Khadr aanspannen is daarom een gevaarlijk precedent, volgens UNICEF. Ook dat kan Obama aangerekend worden. Voorlopig kunnen we constateren dat hij op het punt van mensenrechten minder gevoelig is voor buitenlandse druk dan de autoritaire leider van een arm Afrikaans land.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Telegraaf wil katholieken niet ‘nodeloos grieven’

1 juni 2010 , 13:25 , door Jos van Dijk

De cartoons van Nekschot die de Telegraaf niet wilde publiceren staan nu op de PVV-site. Goeie stunt van Geert die zo – met dank aan het wakkere ochtendblad – nog wat extra aandacht krijgt voor zijn kwakkelende campagne.

Waarom de krant de cartoons ‘nodeloos grievend’ vindt wordt nu ook duidelijk. Niet alleen de islam maar ook de rooms-katholieke kerk wordt flink geschoffeerd door één van de twee cartoons. We zien Aicha, de 9-jarige echtgenote van Mohammed aan de hand van de profeet bij paus Benedictus. Mohammed zegt dat zijn meisje bij de paus gaat logeren. Benedictus bewijst de profeet alle eer. Kop: pedofilie komt in de beste kringen voor. Dat kan de katholieke lezers van het ochtendblad, in aantal de islamieten ruim overtreffend, natuurlijk in het verkeerde keelgat schieten. Het blad likt nog de wonden van de commotie over het interview met Ruben. Dus, zal de hoofdredactie gedacht hebben, we nemen geen risico. We offeren de vrijheid van meningsuiting.

Waarom de tweede cartoon niet door de beugel zou kunnen begrijp ik niet goed. Een kennelijk islamitische man vraagt vanaf zijn ziekbed om een islamitische cliniclown die grappen over ongelovigen maakt. Onder de kop: Iedereen heeft recht op een goede gezondheidszorg. Het is mijn humor niet, maar dat doet er niet toe (zou me overigens niets verbazen als sommige islamieten deze cartoon wel kunnen waarderen).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kieswijzers doen wat journalisten nalaten

24 mei 2010 , 12:04 , door Jos van Dijk

Hoe bepalen kiezers hun keuze? Met bijna 40% zwevende kiezers (Synovate volgens NRC weekendbijlage 22 mei) is dat op dit moment de belangrijkste vraag voor politici en hun campagneleiders. In grote eensgezindheid met de oude media, de televisie voorop, kiezen al de politieke partijen voor een benadering die is ontleend aan de commerciële reclame. Veel aandacht voor oppervlakkige beeldvorming, vooral van de persoon van de lijsttrekker.

Femke Halsema beschouwt zichzelf (in de VN van 15 mei) als ‘product’ waar aan gewerkt moet worden om een stem op haar zo aantrekkelijk mogelijk te maken. En er is ook veel aandacht voor de onderlinge concurrentie. Als Balkenende van de aanpassing van de hypotheekrenteaftrek (tegen) een breekpunt maakt, moet Cohen (voor) vooral uitgedaagd worden te verklaren dat hij dus niet met het CDA kan regeren (TROS Kamerbreed 22 mei).

Cohen trapt daar niet in. Hij wil een andere discussie. Hij wil zijn eigen punt maken met zijn verkiezingsprogramma. Maar de interviewer houdt vol met een spelletje wie-met-wie-gaat. Zinloos en tijdverspilling. En zo hebben we nog een paar weken te gaan. Voor de inhoud moet je elders zijn. Heb je ooit een journalist de vraag horen stellen: “Ik lees hier in uw programma dat u….”, “Hoe denkt u dat u dat kan uitvoeren gezien….” Of: “Waar wilt u eigenlijk heen op langere termijn, wat zijn uw idealen?” De reden dat deze vragen niet (meer) worden gesteld is dat politici daar zo langzamerhand geen eerlijk en open antwoord meer op kunnen geven. Openheid is nooit de sterkste kant geweest van handelaren die een product moeten verkopen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De onbeschaamdheid van de media

18 mei 2010 , 10:06 , door Jos van Dijk

Ik wil privacy! (Foto: Flickr/bejealousofme)

De verontwaardiging over de brutaliteit van de Telegraaf-journalist die de 9-jarige overlevende van de vliegramp bij Tripoli aan de lijn wist te krijgen is groot. Zo groot dat de redactie met een verontschuldigende verklaring kwam. Uit angst voor opzeggingen of reputatieschade? Het is niet bekend hoeveel boze lezers hun abonnement hebben opgezegd, noch hoeveel adverteerders orders hebben ingetrokken. Ik gok er op dat dat wel mee zal vallen. Intussen heeft Buitenlandse Zaken wel boos gereageerd op Femke Halsema die vragen stelde over de rol van de Nederlandse officiële vertegenwoordigers in Libië.

Er zijn ook mensen die begrip hebben voor pogingen van de media om zo dicht mogelijk bij het drama te komen. De aandacht voor de enige overlevende van een vliegramp is begrijpelijk. De media voldoen aan de nieuwsgierigheid van lezers en kijkers. “Don’t shoot the messenger.” BuZa-vertegenwoordiger Kronenburg zegt in De Volkskrant:

“Ik praat het niet goed. Maar ergens begrijp ik wel waarom ze Ruben als paparazzi hebben achtervolgd. Tussen alle ellende en verdriet is het verhaal van deze jongen iets waar je je aan vasthoudt. De enige overlevende. Een jongetje. Dan loop je het risico dat sommige media de grenzen opzoeken, en overschrijden.”

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Meesterproef voor de EU

15 mei 2010 , 11:00 , door Jos van Dijk

In de verkiezingscampagne van precies een jaar geleden voor het Europarlement was de uitbreiding van de EU een terugkerend onderwerp in de debatten. De meeste partijen toonden zich op dit punt uiterst voorzichtig, afhoudend of gewoon botweg tegen. De toetreding van Roemenië en Bulgarije, twee jaar daarvoor, werd nogal eens genoemd als argument. Dat was allemaal wel erg snel gegaan. Na toetreding bleek de toestand in deze landen, bv. op het terrein van de corruptiebestrijding, rooskleuriger voorgesteld dan die in feite was. Volgende keer moeten we toch wat kritischer zijn, was de conclusie. Zelfs voormalig EU-parlementslid Joost Lagendijk van GroenLinks, de partij met de minste reserves tegen uitbreiding, vroeg zich naderhand af of de EU niet langer had moeten wachten alvorens deze twee landen toe te laten.

Een van de lessen die de regering Balkenende trok was dat het vroegtijdig noemen van streefdata moet worden voorkomen (brief van Timmermans en Verhagen aan de Eerste Kamer, 30-10-2009). Erg groot was dan ook de verbazing van de net nieuw aangetreden nieuwe GroenLinkse Europarlementariërs toen nog geen maand later de Nederlandse Europarlementsleden van CDA, VVD, D66, SP, CU én PVV met een meerderheid in het Europarlement mee stemden om voor het nieuwe kandidaat- lid Kroatië te streven naar afronding van de onderhandelingen ‘halverwege 2010’. So far voor de uitspraken die de genoemde partijen doen tijdens een verkiezings- campagne.

Dat een meerderheid van het Europarlement, onder leiding van de Europese Volkspartij, geen moeite heeft Kroatië deze worst voor te houden heeft alles te maken met de dominante politieke en religieuze stromingen in het land. De regeringspartij HDZ is geliëerd aan de Europese christendemocraten. Het land is even katholiek als Oostenrijk en Italië. De historische banden zijn ook bij het uiteenvallen van Joegoslavië in de jaren negentig sterk genoeg gebleken voor Duitsland om als een van de eersten een onafhankelijk Kroatië te erkennen. Een mooi, gelijkgezind achterland voor de vakantie. En je kunt er op zondag gewoon naar je eigen kerk.