Overzicht

Jona Lendering

628 Artikelen
15 Waanlinks
322 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Studeerde geschiedenis en vertelt er graag over. Scepticus, recensent, fietser, webmaster (LiviusOrg), Don Quichot, blogger (Mainzer Beobachter) en beheerder van GrondslagenNet. Reist regelmatig in het Midden-Oosten, schreef een paar boeken, gruwt van de zelfmoord van de geesteswetenschappen en droomt van een eigen huis in Downtown Beiroet.
Foto: Gerard Stolk (cc)

Stiltecoupé

, door

COLUMN - Ik heb al eens eerder geblogd over mijn frustratie dat het in de stiltecoupé lang niet altijd stil is. Soms besteed ik er een kunnen-die-proleten-hun-mond-niet-houden-in-de-stiltecoupé-tweet aan, wat door mijn reguliere volgers op Twitter inmiddels wordt herkend als een niet helemaal serieus te nemen running gag. Ik realiseer me dat de stiltecoupé, in het licht der eeuwigheid bezien, niet zo’n groot belang heeft.

Dat wil niet zeggen dat de frustratie niet reëel zou zijn. Op zondag 21 juli reisde ik rond het middaguur van Amsterdam naar Heerlen, toen op het Amstelstation een echtpaar binnenkwam dat de gezelligheid uitstraalde. Ik wist instinctief dat ze geen boeken, laptops of kranten tevoorschijn zouden halen, en inderdaad: ze keken uit het raam en gaven commentaar op wat ze zagen (“zie je wat een leuke crossbaan dat is?”). Na verloop van tijd besloot ik er iets van te zeggen.

Doorgaans werkt dat. Mensen hebben vaak niet in de gaten dat ze in een stiltecoupé zijn komen zitten, want het is niet heel erg duidelijk aangegeven. Dit keer werkte het niet.

Zo vriendelijk mogelijk vroeg ik of ze hadden gezien dat ze in een stiltecoupé waren gaan zitten. “Wat ongezellig, het is toch weekend?” Ik legde uit dat er mensen zijn die op zondag moeten werken. “U had toch ander werk kunnen kiezen?” Het was niet eens beledigend bedoeld – de mevrouw sprak me aan met “u” – maar een uiting van totaal onbegrip voor het eenvoudige feit dat een stiltecoupé er is om mensen in staat te stellen te lezen of te schrijven. Ik ben vol machteloze woede weggelopen en ergens anders gaan zitten.

Foto: buzzthrill (cc)

Sluiting van het Zandpad

, door

INTERVIEW - Alexandra van Dijk werkt voor Buro Bryck, een bureau dat overheidsinstellingen en andere belanghebbenden informeert over prostitutie (meer). Hoe kijkt zij aan tegen de sluiting van het Utrechtse Zandpad?

Wat is er nu eigenlijk aan de hand in Utrecht?

‘Het Zandpad en de Hardebollenstraat zijn de enige twee zones in Utrecht waar raamprostitutie mag plaatsvinden. Het gaat om zo’n 162 werkruimten, die in diverse “shifts” worden gebruikt. De ramen kunnen uitsluitend worden gehuurd van een exploitant, die ook de eigenaar is van de boot of het pand en die elke drie jaar zijn vergunning moet verlengen. Wie in Utrecht in de raamprostitutie wil werken, moet de ruimte voor minimaal vier aaneengesloten weken huren bij zo’n exploitant.

De prostitutie op het Zandpad staat onder verscherpt toezicht sinds de zogeheten SNEEP-affaire: toen werd vastgesteld dat Saban B., vrouwen dwong te werken aan het Zandpad. Omdat er ook na die affaire aanwijzingen waren voor mensenhandel, heeft de gemeente dit keer de vergunningen niet verlengd.’

Weet je of er ook werkelijk sprake is van mensenhandel?

‘Het lijkt er sterk op dat er op het Zandpad inderdaad sprake was van grootschalige mensenhandel. De pooiers, of je ze nou “boyfriends” noemt of niet, liepen er vrij rond en hielden meisjes in de gaten. Wat ik niet weet is of ook de exploitanten een rol speelden in de mensenhandel.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Klassiekers | De naam van de roos

, door

RECENSIE - In het begin was het woord, dat al vrij snel werd gevolgd door taalplezier. Mensen kunnen niet alleen communiceren maar hebben er ook over nagedacht hoe ze dat het prettigst en effectiefst doen. Een mooie metafoor verduidelijkt. Een elegante opbouw verheldert. Esprit houdt de aandacht vast. Wie woorden zo gebruikt dat mensen luisteren of lezen met plezier, communiceert effectiever.

Om het tekstplezier te vergroten, kun je gebruik maken van citaten. Je kruidt er je tekst mee en behaagt je lezer, die zich gevleid voelt omdat je een brede algemene ontwikkeling bij hem veronderstelt. De beste manier om te citeren is het niet al te nadrukkelijk te doen, zodat degene die de verwijzing herkent erom kan glimlachen, maar degene die haar niet herkent niet het gevoel heeft iets te missen. Het eerste gebod bij een goed citaat is, om Joost Zwagerman aan te halen, dat elke boerenlul de tekst moet kunnen blijven begrijpen.

Kampioen

Umberto Eco is kampioen citeren, en dat is niet zo vreemd, want hij werkte als hoogleraar semiotiek, een wetenschap die zich bezighoudt met tekens en verwijzingen. De naam van de roos, het boek waarmee hij in 1980 debuteerde, staat bol van de literaire verwijzingen. Een deel ervan valt in de Nederlandse vertaling erg op: als Eco uit de Bijbel citeert, doet hij dat namelijk in het Latijn, wat in een Nederlandse tekst overdrevener overkomt dan in een Italiaanse. Het onbedoelde resultaat is dat het boek in ons taalgebied het speeltje werd van een intellectuele klasse. Ik herinner me dat men destijds sprak van een roman door een professor voor professoren.

Foto: Mel (cc)

Homohuwelijk en oude geschiedenis

, door

ANALYSE - Ik ben zó ontzettend voor het homohuwelijk dat ik het niet eens aanduid als homohuwelijk. Er is maar één soort huwelijk en die verbintenis wordt in steeds meer landen opengesteld voor mensen van gelijk geslacht. Een discriminerende bepaling is weggenomen, zoals in de loop der jaren het kiesrecht is opengesteld voor vrouwen en de hogere ambtelijke posities ook toegankelijk zijn gemaakt voor katholieken. Daar ben ik helemaal vóór.

Alleen, niet elk argument voor het homohuwelijk vind ik even sterk. Als ik historicus stoor ik me zelfs – nou ja, een klein beetje dan – aan één argument, dat wel wordt gebruikt om christelijke oppositie tegen de openstelling van het huwelijk te ontkrachten: “Als God liefde is, kan Hij er toch niet tegen zijn dat mensen van elkaar houden?”

De aanname is dat liefde een seksuele component heeft, en dat is natuurlijk ook zo. Alleen: het is niet wat er in de Bijbel mee wordt bedoeld. Het woord “liefde” wordt, als we de zogeheten deuterocanonieke boeken meetellen, 264 keer gebruikt in 245 verzen. Bijna al die passages hebben betrekking op het Verbond.

Het Verbond is dat wat joden tot joden maakt. Ze zijn het uitverkoren volk – niet doordat ze zo verdienstelijk waren, maar doordat God sympathie voor de joden had opgevat. Door deze gunst maakte elke jood, zoals men het destijds verwoordde, ‘deel uit van de wereld die nog zou komen.’ Om deze toezegging te bekrachtigen, had God de joden de Tora geschonken: een Hebreeuws woord dat vaak wordt vertaald als “wet” maar in feite zoiets betekent als “onderricht in de goede levenswijze”. Van de uitverkoren joden werd verwacht dat ze op deze genade reageerden door die levenswijze zo goed mogelijk te volgen.

Foto: mooste (cc)

Rehabilitatie

, door

COLUMN - Mijn huis heeft een balkon. Wie de moeite neemt over een hekje te klauteren, loopt zo het balkon van de buren op, een Marokkaans gezin. Omgekeerd kunnen de jongens makkelijk mijn balkon op, en hun schotelantenne staat dan ook aan mijn kant, waar een betere ontvangst is.

Vroeger – ik heb het over 2005 – klom een van de buurjongens wel eens naar mijn balkon en liep mijn huis dan binnen om aan de computer te werken. Werkstukken printen, wat zaken opzoeken op het internet, dat soort dingen. Hij leende soms wat geld, waarvan ik eigenlijk wel wist dat ik het nooit terug zou krijgen, maar ik bekreunde me er niet zo om. Het leek me niet makkelijk als Marokkaanse puber te leven in het Nederland van Fortuyn en Wilders, waar je op voorhand gestigmatiseerd was.

Dat die stigma’s niet helemáál onverdiend waren, ontdekte ik toen ik in het voorjaar van 2006 thuiskwam van een bezoek aan Oxford. Ik wilde net beginnen met het downloaden van de foto’s uit mijn camera, toen mijn buurjongen aankwam: hij moest iets opzoeken. Ik liet hem zijn gang gaan, ging ergens wat zitten lezen, maar toen hij even later weer vertrok en ik verder wilde gaan met mijn foto’s, kon ik mijn camera nergens meer vinden. Mijn halve huis afgezocht, maar de camera was weg en ik was niet zo naïef dat ik niet wist wie die had meegenomen.

Foto: Brian Yeung (cc)

PRISM

, door

OPINIE - Dat de NSA ons in de gaten houdt, mag geen verrassing zijn. De grote vraag is wat ze nog meer doen om te bepalen wie er wel en niet een risico vormt.

Kort voor de inhuldiging van koning Willem-Alexander was er het kleine berichtje dat de AIVD zo’n honderd geïsoleerd levende mannen (“lone wolves”) in het vizier hield. Het bericht zal, na de aanslagen in Apeldoorn en Alphen aan den Rijn, maar weinigen hebben verbaasd. Dat we in de gaten worden gehouden, is inmiddels zó algemeen bekend dat het aanleiding was tot grapjes. Ik heb althans een stuk of wat vrijgezelle mannen horen opmerken dat ze nu extra voorzichtig zouden zijn.

Hoe dat in de gaten houden eruit ziet, weet elke computergebruiker. Niemand online heeft enige privacy. Facebook is een makkelijk voorbeeld: ook wie zijn privacy-instellingen scherp afstelt, krijgt verdraaid goed gerichte advertenties voor de kiezen. Er was laatst een bericht dat er algoritmes zijn waarmee kan worden vastgesteld of een computergebruiker een vrouw of een man was.

Dat ook de overheid deze mogelijkheden kent, en dat de inlichtingendiensten die willen gebruiken, is evenmin nieuws. Sinds midden jaren negentig werd besloten dat e-mail niet moest worden beschouwd als een brief, waarop het briefgeheim van toepassing is, maar als telefoongesprek, dat eventueel viel af te tappen, zijn er legio voorstellen gedaan om uw privacy in te perken. Het zal niemand zijn ontgaan dat er wetsvoorstellen zijn geweest om computers te voorzien van achterdeurtjes om de gebruiker te controleren.

Foto: Michael Day (cc)

Incompetentie en lafheid

, door

COLUMN - Volgens de Volkskrant van zaterdagochtend hebben de managers van de NS bij de aanschaf van de treinstellen van de Fyra allerlei waarschuwingen in de wind hebben geslagen.

(Voormalig)NS-medewerkers schetsen een beeld van een staatsbedrijf waar managers met geringe inhoudelijke spoorkennis zich niet laten corrigeren door hun eigen vakmensen.

Tja. Hierover zullen weinig mensen verbaasd zijn, zowel binnen als buiten de NS. De afgelopen jaren zagen we de opkomst van een klasse van managers die meer wisten van besturen dan van wat de organisatie nu eigenlijk deed. Daarover wordt steen en been geklaagd. Het Volkskrantartikel is slechts één voorbeeld.

Helemaal eerlijk is de kritiek niet. Organisaties worden steeds complexer en het besturen ervan veronderstelt speciale vaardigheden, wat met zich meebrengt dat je mensen moet aantrekken die deze vaardigheden hebben geleerd – en dus wat minder inhoudelijke kennis bezitten. Dat is onvermijdelijk en het is al even onvermijdelijk dat er beslissingen worden genomen waarvan men op de werkvloer ziet dat ze onuitvoerbaar zijn. Klagen over de incompetente leiding behoort inmiddels tot de kantoorfolklore, en dus luisteren de bestuurders er niet meer naar. De gemiddelde krantenlezer kijkt er evenmin van op.

Een veel interessantere vraag is waarom medewerkers, als ze zo scherp zien dat iets verkeerd gaat, niet ingrijpen. Akkoord, het vergt wat moeite. Je baas zal niet staan trappelen van ongeduld om zijn eigen incompetentie te krijgen uitgespeld, maar een medewerker hoeft toch niet steeds de weg te kiezen van de minste weerstand? Waarom verbinden zo weinig mensen aan het negeren van hun vakkennis de conclusie dat ze bij een zieke organisatie werken en dat ze beter kunnen opstappen? Zijn onze hypotheekschulden dan echt de gouden boeien waarmee we vast zitten aan incompetente managers?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Parlementair onderzoek, alsjeblieft

, door

OPINIE - Een parlementair onderzoek naar het functioneren van hoger onderwijsinstellingen zou een eerste stap kunnen zijn in het voeren van een discussie over hoe we de wetenschap (opnieuw) moeten inrichten.

1.
Ik heb al vaker geschreven dat onze universiteiten niet langer voldoen aan de verwachtingen die we er redelijkerwijs van mogen hebben. Dat ik er opnieuw over schrijf, is omdat het opnieuw mis is: de Groningse Rijksuniversiteit heeft de hoogleraar criminologie Patrick van Calster op non-actief gesteld terwijl de universiteit waar hij is gepromoveerd, de Brusselse Vrije Universiteit, hem de doctorstitel ontneemt. Volkskrantjournalist Martijn van Calmthout twitterde gisteren dat er vandaag nóg een Vlaams-Nederlandse fraudezaak zal worden onthuld. Gisteren was Karima Kourtit van de Amsterdamse Vrije Universiteit in het nieuws.

Drie dagen, drie kwesties. En iedereen kent de oudere gevallen: Peter Rijpkema, Dirk Smeesters, Don Poldermans en Diederik Stapel, waarbij we Roos Vonk dan maar het voordeel van de twijfel zullen geven, Ernst Jansen Steur zullen typeren als een medische aangelegenheid en Mart Bax zullen beschouwen als verjaard. De lijst opzichtig falende onderzoekers begint verontrustend lang te worden en het ergste is detrieste voorspelbaarheid van de affaires.

Het imago van de wetenschap wordt inmiddels meer bepaald door fraude- en fraudeachtige zaken dan door wat wél goed gaat. U bent vermoedelijk vergeten hoe de ontdekker van het grafeen heette, hoewel de goede man de Nobelprijs won, maar u weet allemaal wie Diederik Stapel is.

Foto: Moyan Brenn (cc)

Geschiedenis van Nederland

, door

Veertien jaar geleden publiceerde ik een – al zeg ik het zelf – erg leuk klein boekje over het Nederlandse consensusmodel, Hollands glorie. Onze hele ontstaanslegende zat erin verwerkt: polders, de waterschappen, Floris V, de hertogen van Bourgondië, Calvijn, de Tachtigjarige Oorlog, de Gouden Eeuw, Rembrandt van Rijn, de regenten, de Patriottenbeweging, Vincent van Gogh en uiteindelijk hoe de overlegcultuur vorm heeft gegeven aan overlegeconomie. Ironisch detail: het eindigde met de constatering dat het streven naar consensus betekende dat soms onderwerpen onbesproken bleven. De discussie over de islam, zo schreef ik, leek zich te beperken tot een debat over hoofddoekjes en vermeed echte problemen.

Toen die discussie er toch kwam, leek het verstandig het boekje opnieuw uit te geven. Iets minder lichtvoetig en met een iets duidelijkere politieke boodschap. De belangstelling viel echter toch tegen, misschien omdat het boekje, dat vrij herkenbaar was, een nieuwe titel had gekregen, Polderdenken.

Waarschijnlijk speelde ook een rol dat ik met de eigenlijk analyse geen vrienden maakte. Ik wees erop dat in de late twintigste eeuw een bestuursklasse is ontstaan die Angelsaksische modellen gebruikt en zodoende breekt met de Hollandse overlegcultuur. Dat de internationaal-georiënteerde bestuurders de burgers in de steek hebben gelaten is natuurlijk gewoon de analyse van Christopher Lasch (The Revolt of the Elites and the Betrayal of Democracy, 1994).

Foto: Martin Abegglen (cc)

Koningslied

, door

OPINIE - Ik ben Romeo uit het zicht verloren. Het was een aardige kerel die me steeds weer wist te verbazen met de intensiteit van zijn liefde voor de monarchie. Waar de Oranjes ook verschenen, Romeo stond vooraan om te applaudisseren. Bij hem thuis hingen niet alleen allerlei foto’s van leden van de koninklijke familie aan de muur, maar hij had bij de voordeur ook een prachtige bronzen buste staan van – als ik me goed herinner – koningin Juliana. Niemand kende het Oranje-nieuws zo goed als hij.

De mediamachine zijnde de mediamachine werd Romeo op een gegeven moment zelf nieuws. Een opinieblad interviewde hem en nog enkele andere Oranje-fans, en hij vertelde dat Margriet en Pieter hem herkenden en speciaal naar hém zwaaiden. Ik heb zo’n vermoeden dat deze omkering van de verhoudingen een van de hoogtepunten uit Romeo’s leven is geweest.

Romeo twittert niet. Hij heeft geen pagina op Facebook. Hij heeft zijn mening gisteren niet gegeven over het Koningslied, althans niet op een wijze die u en ik in staat stellen er online kennis van te nemen. Hem inschattend vindt hij het prachtig.

En dan is er Charlene. Zij gebruikt de sociale media wel en was gisteren, toen heel het land zich vrolijk maakte over het Koningslied, opvallend stil. Toen ik haar vroeg waarom, antwoordde ze dat het vaak zo’n gedoe is als je online een impopulair standpunt inneemt. Ze weet waarover ze het heeft, want ze is wel eens persoonlijk aangevallen en was daar nog lang van overstuur.

Foto: David Axe (cc)

Die andere burgeroorlog herdacht

, door

ACHTERGROND - Jona Lendering tekent een persoonlijk verhaal op over de burgeroorlog in Libanon.

Gisteren was het achtendertig jaar geleden dat het eerste bloed vloeide in de Libanese burgeroorlogen: Pierre Gemayel, de sterk anti-Syrische leider van de christelijke falange-partij, werd bij het verlaten van een kerk door onbekende schutters onder vuur genomen. Hijzelf overleefde de aanslag, maar er waren twee doden gevallen en tijdens de daarop volgende ronde van wraak en weerwraak verloren nog eens zesentwintig mensen het leven.

Het begin van de burgeroorlogen wordt natuurlijk herdacht. Vrijdag was er op de Place des Martyrs in Beiroet eendemonstratie. Vertegenwoordigers van de diverse groeperingen – er zijn in dit land drieëndertig erkende confessies – deelden witte rozen uit en eisten dat er meer duidelijkheid zou komen over de verdwijningen uit die tijd. Er zijn nog altijd duizenden mensen vermist, waarvan wordt aangenomen dat ze zijn gedeporteerd naar Syrië.

Ik sprak een mevrouw die aan het begin van de jaren tachtig woonde in een dorpje langs de grote weg van Beiroet naar Damascus. In 1982 betrokken Israëlische troepen het gebied ten zuiden van haar huis, terwijl de Syriërs hun stellingen hadden in het noorden. De mevrouw had op dat moment een peuter tot haar zorg en was zwanger van haar tweede kind, maar kon toch de humor van de situatie inzien: de Israëli’s waren zó goed georganiseerd dat ze elke dag de beschietingen stipt om zes uur begonnen en er ’s avonds om precies zes uur mee ophielden.

Ich bin ein Berliner

, door

(klik = groot)

Een systeemkaart waarvan er dertien in een dozijn gaan, en waar met rode inkt iets op staat gekrabbeld: ik heb er honderden staan in een bakje op m’n bureau. De kaart op de foto hierboven zou er niet in opvallen. Trivialer kan het niet.

Maar het is wel degelijk het spiekbriefje dat president Kennedy in 1963 – over een paar weken een halve eeuw geleden – gebruikte tijdens zijn beroemde toespraak in Berlijn. Ik fotografeerde het in het Kennedymuseum dat ligt bij de Amerikaanse ambassade en hét symbool van Koude Oorlog: de Brandenburger Tor.

Een kleine twee jaar voor Kennedy’s bezoek aan Duitsland hadden de Sovjets Berlijn door de bouw van de Muur in tweeën gesplitst. De Koude Oorlog was op z’n koudst toen Kennedy duidelijk maakte dat er over Berlijn niet viel te onderhandelen. Gegeven het belang van de toespraak, is ze eigenlijk opvallend kort: 674 woorden. Er staan schitterende zinnen in:

Freedom has many difficulties and democracy is not perfect, but we have never had to put a wall up to keep our people in, to prevent them from leaving us.

Zelfs als Kennedy een ander, namelijk burgemeester Willy Brandt, citeert, klinkt het prachtig:

While the wall is the most obvious and vivid demonstration of the failures of the Communist system, for all the world to see, we take no satisfaction in it, for it is, as your Mayor has said, an offense not only against history but an offense against humanity, separating families, dividing husbands and wives and brothers and sisters, and dividing a people who wish to be joined together.

Vorige Volgende