Overzicht

Jan van Eijck

6 Artikelen
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Filosoof, mysticus, schrijver en kunstenaar Jan van Eijck is gepensioneerd logicus en informaticus. Hij blogt sinds 2011 op vaneijck.org.
Foto: mkhmarketing (cc)

Een vraagje over de werkelijkheid

, door

OPINIE - Een pleidooi voor een geregelde gedachtewisseling op basis van argumenten.

Een lieve Facebookvriendin van me was nogal ontdaan over mijn kwartetspel-blog. Ze vroeg me in een PB:

Zou het voor jou mogelijk zijn om te overwegen dat er niet één realiteit is?

Daar had ze meteen de kernvraag te pakken. Mijn korte antwoord: er zijn talloos veel realiteiten, want ieder wezen met zelfbewustzijn creëert zijn eigen realiteit, maar er is maar één objectieve realiteit. Met objectieve werkelijkheid bedoel ik datgene om ons heen dat niet verandert ook als we er niet in geloven, de dingen die zijn zoals ze zijn onafhankelijk van hoe wij er over denken.

Juist omdat er een objectieve werkelijkheid is kunnen we er geen van allen onderuit om te proberen onderscheid te maken tussen wat objectief waar is en wat niet. Aan die taak kunnen we ons niet onttrekken met het motto “Iedereen heeft recht op zijn eigen waarheid”, want als al die “eigen waarheden” evenveel waard zouden zijn dan is er in feite geen waarheid meer. Dan zijn alle alternatieve waarheden van Trump even waar als hun tegendeel.

Uit het gesprek dat ontstond werd duidelijk dat mijn Facebookvriendin mijn post onnodig polariserend vond, dat ze liever had gezien dat ik meer respect had getoond naar mensen die er anders over denken dan ik, en dat ze het onprettig vond dat ik schreef alsof ik de waarheid in pacht had. Waar kwam mijn stelligheid vandaan? Zou het niet kunnen zijn dat ik het mis had? Zou ik niet minstens bereid moeten zijn om die mogelijkheid te overwegen? Zou ik niet beter met die mensen uit de kwartetten in gesprek kunnen gaan dan te proberen ze te kijk te zetten?

Foto: eflon (cc)

Zeker en Vast

, door

COLUMN - Een Facebook vriendin vond het maar niets dat ik in mijn blogs schrijf over mensen die volgens mij de weg kwijt zijn. Immers, hoe kun je ooit zeker weten dat iemand anders de weg kwijt is? Zou het niet kunnen zijn dat ik zelf tunnelvisie heb en dat ik zelf een beetje de weg kwijt ben, af en toe, terwijl die anderen, die hun kennis opdoen bij Café Weltschmerz en bij YouTube filmpjes die ik weiger te bekijken, juist redelijk goed op koers liggen? Als filosoof moet ik onmiddellijk toegeven dat dat zou kunnen, ja. Maar zelfs filosofen kunnen niet aan alles twijfelen. Descartes zag dat helder in. Uit het feit dat je kunt twijfelen volgt dat je er bent, en aan dat feit kun je niet twijfelen.

OK, laten we een gedachte-experiment doen. Stel eens dat ik de weg kwijt ben, zonder het zelf in de gaten te hebben. Dat zou natuurlijk kunnen, in principe. Maar dat moet dan wel betekenen dat de wegwijzers die ik gebruik om te navigeren voor een groot deel niet deugen. Zou het kunnen dat het merendeel van wat ik in de kranten lees en voor waar houd in feite bij elkaar gelogen of verzonnen is? Als dat zo is dan moeten ook de wetenschappelijke artikelen en boeken die in NRC-Handelsblad welwillend besproken worden en die mede mijn beeld bepalen van hoe de wereld in elkaar zit bij elkaar gelogen en verzonnen zijn.

Foto: Marco Verch Professional Photographer (cc)

De Werkelijkheid en het Vaccin

, door

COLUMN - Op 16 maart 2020 blogde ik voor het eerst over de manier waarop de covid-19 pandemie zich toen aan het ontwikkelen was:

Het virus is nu op allerlei plaatsen in Nederland aanwezig en lijkt niet meer in te dammen. Om te weten wat er dan verder gaat gebeuren heb je enig wiskundig inzicht nodig en een beetje verbeelding: je moet begrijpen wat exponentiële groei inhoudt (het resultaat van het proces van herhaalde malen met twee vermenigvuldigen) en je moet je kunnen voorstellen dat ons land, waar alles nu nog zo rustig is, binnen een paar weken in de situatie zal verkeren van Italië nu.

Mijn blog van de dag daarna sloot ik af met:

Gelukkig houden de anti-vaxxers zich nu even koest. De hoeveelheid nepnieuws over de gevaren van vaccinatie op sociale media is de laatste dagen drastisch afgenomen. Dat is een ergernis minder. Als het straks lukt om het covid-19 virus te bedwingen met een vaccin dan zal je zien dat de onzin vrolijk weer terugkomt, tenzij er ook een vaccin tegen domheid wordt uitgevonden.

Tjonge, wat zat ik er toen mijlenver naast.

De anti-vaxxers hebben zich sindsdien namelijk helemaal niet koest gehouden. De hoeveelheid nepnieuws is juist exponentieel toegenomen. Kennelijk is er iets dat ik toen nog totaal niet begrepen had. Toch wil ik graag snappen hoe dit allemaal kon gebeuren.

Foto: B Rosen (cc)

Zelfkennistest

, door

COLUMN - Voor mensen die zich afvragen of ze wellicht complotdenker zijn, heb ik hier een korte test. De test is ook goed te gebruiken als leidraad voor zelfonderzoek, voor wie dat zou willen.

Ben je het eens of oneens met de volgende beweringen? Je mag je antwoorden toelichten.

  • Onze politici zijn in het algemeen niet te vertrouwen.
  • Er zijn al heel wat “complotten” waar gebleken. Ik wijs de gedachte van een wereldwijd complot daarom niet bij voorbaat af.
  • Ik loop niet braaf in de kudde mee. Vroeger zou ik dat uit angst wel gedaan hebben.
  • Verbinding met mezelf voelen is voor mij het allerbelangrijkste. Ik vertrouw allereerst op wat mijn intuïtie en mijn gevoel zeggen.
  • Veel zogenaamde experts dienen een belang en bovendien spreken ze elkaar vaak tegen. Ik vertrouw daarom liever op mijn eigen expertise.
  • Het komt weleens voor dat anderen me een “complotdenker” noemen, maar ik noem mezelf liever een “compleetdenker”.
  • Als ik merk dat een video van YouTube verwijderd is vind ik dat verdacht. Kennelijk iets waarvan “ze” vinden dat ik het niet mag zien, een waarheid die “ze” proberen te verbergen.
  • Landelijke kranten lees ik niet en naar het NOS journaal kijk ik al jaren niet meer. Internet is mijn belangrijkste informatiebron. Google is mijn vriend. Ik ben gewend om mijn eigen research te doen.
  • Ik post regelmatig links naar YouTube filmpjes om mijn visie te ondersteunen.
  • Ik vind Wikipedia misleidend. Kijk maar eens naar wat ze over vaccinatie schrijven. Wikipedia is trouwens een hobby van gepensioneerde witte mannen en daar heb ik geen trek in.
  • Ik vind mezelf vooral heel kritisch. Ik wil weten waarom iets zo is en ik haak af als een goede onderbouwing uitblijft.
  • Ik probeer nuchtere, feitelijke vragen te stellen. En vaak krijg ik op die vragen geen bevredigend antwoord. Maar bevredigende antwoorden moeten er toch zijn.
  • Ik ben in het verleden vaak niet gehoord, en mensen zijn over mijn grenzen heen gebanjerd. Maar nu heb ik geleerd om te leven vanuit mijn waarheid. Ik heb recht op mijn eigen waarheid want ik ben vrij om te denken wat ik wil.
  • Ik wil de controle hebben over mijn eigen leven, en ik ga mensen uit de weg die dat proberen te verhinderen door mijn diepste overtuigingen tegen te spreken.
  • Ik wil me niet teveel inlaten met mensen die negativiteit uitstralen, en daarom houd ik me zoveel mogelijk buiten debatten en discussies.
Foto: Panegyrics of Granovetter (cc)

Ik loop hier met mijn lantaren…

, door

COLUMN - Ik loop hier met mijn lantaren, en mijn lantaren met mij… en ik zoek naar welwillende, empatische, redelijke mensen die bereid zijn zich te informeren en met wie ik een volwassen gesprek kan voeren over zaken die ons allemaal bezighouden en waar we het niet op voorhand over eens zijn. Daar boven stralen de sterren, en ik probeer hier beneden te stralen, maar mijn zoektocht is nogal eenzaam.

Godfried Bomans beschrijft in een komisch verhaal hoe hij als kind twee Sinterklazen op straat zag vechten en van zijn Sinterklaasgeloof afviel. Toen hij de mijters, staven en baarden in het rond zag vliegen was het voor hem klaar. Zo voelde ik mij toen ik commentaren las uit wat ik nu maar even voor het gemak de “spirituele gemeenschap” noem op de uitzending van Arjen Lubach van afgelopen zondag.

De onwaarheden (“Lubach ontkent het bestaan van kindermisbruik”) en de loze verdachtmakingen (“Lubach’s programma is geproduceerd door de partner van minister Olongren, dus dit is geen zuivere koffie”) buitelen over elkaar heen, en het wordt pijnlijk duidelijk dat zwart wit denken hier de regel is. Nuance wordt maar matig gewaardeerd, want toen ik die op sociale media probeerde te zoeken werd ik getrakteerd op links naar dubieuze filmpjes, waaronder een onvermijdelijke Weltschmertz antwoord-video. Zulke filmpjes kijk ik niet, want een blik op de commentaren vertelt genoeg. Een en al nare scheldpartijen, uiteraard vol spelfouten, blinde woede en razernij, dwaze beschuldigingen en idiote verdachtmakingen. Als je weet dat dit het appreciërende publiek is hoef je zo’n filmpje echt niet meer te zien.

Foto: GoToVan (cc)

Twijfelzaaiers

, door

COLUMN - Iemand vroeg mij gisteren waarom ik zo’n felle blog heb geschreven over David Prins. Dat was toch een frisse jonge arts die alleen maar een aantal vragen had opgeworpen die kennelijk – gezien de bijval die hij kreeg – bij heel veel mensen leefden? Kritische vragen blijven stellen, wat kan daar tegen zijn?

Wat we kunnen zien is dat lieden zoals David Prins het wantrouwen in de samenleving aanwakkeren. We gaan nu als samenleving door een periode van grote onzekerheid. We weten veel dingen niet over het corona virus en over de covid-19 ziekte die erdoor wordt veroorzaakt. Maar er zijn ook een paar dingen die we wel weten.

We weten dat het coronavirus niets met electromagnetische straling van het 5G netwerk te maken heeft. Het virus waart immers ook gevaarlijk rond in landen zoals Iran of Rusland, waar zelfs geen begin is gemaakt met een 5G netwerk.

We weten dat het coronavirus dat covid-19 veroorzaakt niet is gefabriceerd in een laboratorium maar dat het hoogstwaarschijnlijk afkomstig is van vleermuizen, en via een nog onbekende tussenstap, bij de mens is terechtgekomen. Het fabeltje dat het virus uit een laboratorium in Wuhan komt is door Donald Trump en zijn kliek de wereld in geholpen om de aandacht af te leiden van hun falende covid-19 beleid in de VS.