Hans Verbeek, auteur op Sargasso

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Energieverbruik, aardolieverbruik en CO2-uitstoot in Nederland nog verder gedaald

20 juni 2014 , 11:00 , door Hans Verbeek

NIEUWS - Een paar dagen geleden bracht oliemaatschappij BP haar nieuwe Statistical Review of World Energy uit. In dit overzicht van het wereldwijde energiegebruik vind je de nieuwste cijfers over het verbruik van fossiele brandstoffen en de CO2-emissies.

Ik heb eerst eens gekeken naar de Nederlandse cijfers.

Nederlands energieverbruik daalt verder

In 2013 nam de totale hoeveelheid energie, die wij Nederlanders jaarlijks verbruiken af met 1,6% tot 86,8 miljoen ton olie-equivalent. Dat is ongeveer evenveel als in het jaar 2000.

(Let op: de y-as in onderstaande grafieken begint niet op nul.)

Ondanks de strenge winter van 2013 hebben we in Nederland flink bespaard op ons energieverbruik.

Aardolieverbruik daalt ook verder

In 2013 verbruikte Nederland zo’n 898.000 vaten per dag. Dat is 4,9% minder dan in het jaar ervoor en bijna 16% minder dan in het piekjaar 2007.

Een lager verbruik van aardolie betekent dat de chemische industrie in Nederland krimpt. En er wordt minder benzine, kerosine en diesel gemaakt dan voorheen.

CO2-uitstoot daalt in 2013 met 1,8%

De CO2-uitstoot van Nederland bedroeg in 2013 nog 238,5 miljoen ton. Dat was 5,1 miljoen ton (ofwel 1,8%) minder dan in 2012.

Foto: AK Rockefeller (cc)

Amerikaanse militaire inzet in Afrika

7 oktober 2013 , 19:00 , door Hans Verbeek

OPINIE - De afgelopen maanden horen we veel berichten over terreuraanslagen in Afrikaanse landen. In Nigeria pleegt de terreurgroep Boko Haram aanslagen. In Kenia viel de islamitische terreurbeweging Al Shabab een winkelcentrum aan. Ook in Libië en Mali plegen moslimextremisten aanslagen. Tot dusver proberen de lokale regeringen de terroristen aan te pakken, maar hoelang zal het nog duren voordat er buitenlandse militaire hulp ingeroepen wordt?

De afgelopen jaren heeft het Amerikaanse leger al in veel Afrikaanse landen voet aan de grond gekregen. In 2008 werd door het Pentagon AFRICOM opgezet, een nieuwe tak van het Amerikaanse leger dat de Amerikaanse belangen in Afrikaanse landen zal gaan verdedigen, als dat nodig is. Op de website van AFRICOM kun je lezen wat de doelstellingen van dit legeronderdeel zijn.
Op internet zijn al een paar kritische beschouwingen geschreven over de Amerikaanse (neokoloniale) inmenging in Afrika.
Nick Turse gaf op TomDispatch.com een overzicht van de snel groeiende activiteit van AFRICOM. Op het kaartje na de streep kun je zien dat Amerikaanse militairen actief zijn in 49 van de 54 Afrikaanse landen.

De gele markers geven activiteiten aan gestart in 2012, de groene merktekens wijzen op activiteit die in 2013 werd opgestart. Vooral in de laatste twee jaar groeit de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afrika sterk.

Foto: . Shell (cc)

Shell: makkelijk winbare olie in Nigeria is op

5 augustus 2013 , 19:00 , door Hans Verbeek

ACHTERGROND - Kort na de presentatie van de kwartaalcijfers van Shell maakte de hoogste baas van Shell Nigeria, Mutiu Sunmonu, bekend dat het bedrijf zich zal terugtrekken uit de Nigerdelta. Sabotage en diefstal maken de oliewinning in dat gebied tot een verliesgevende activiteit. De makkelijk winbare, winstgevende olie is op.

In januari 2013 werd Shell Nigeria door een Nederlandse rechter veroordeeld tot het betalen van schadevergoeding aan een Nigeriaanse boer. De olielekkages op het land van de boer werden veroorzaakt door sabotage, maar de rechter vond dat Shell Nigeria de zorgplicht had geschonden en nalatigheid verweten kon worden. Het moederbedrijf Shell werd vrijgesproken.

Afgelopen week maakte dat moederbedrijf bekend dat de winst over het tweede kwartaal slechts 2,4 miljard dollar bedroeg. Het tweede kwartaal van 2012 bracht nog 6 miljard dollar winst in het laatje.
De winst werd vooral gedrukt door een afboeking van 1,8 miljard dollar op de waarde van schaliegasreserves in de VS. De afboeking werd gedaan op grond van ‘de meest recente inzichten uit de resultaten van exploratie- en evaluatieboringen en productiegegevens,’ aldus het concern. Kennelijk zijn de schaliegasreserves in het verleden veel te rooskleurig ingeschat.

Een tweede oorzaak van de winstdaling is de lagere productie van olie- en gas. Die daalt al jaren. Het afgelopen jaar is met name de productie in Nigeria gedaald door sabotage en diefstal, terwijl de kosten van exploratie en oliewinning in Nigeria sterk zijn gestegen. Shell-topman Peter Voser zei in een toelichting: ‘Hogere kosten, exploratiekosten en andere uitdagingen in Nigeria vormen de spreekwoordelijke druppel. Een aantal factoren ondermijnen ons resultaat, maar het resultaat is duidelijk teleurstellend.’

Foto: Ian Britton (cc)

Als olie en gas opraken, daalt dan onze CO2-uitstoot?

5 juni 2013 , 11:00 , door Hans Verbeek

ANALYSE - De makkelijk winbare fossiele brandstoffen raken op. Het wordt steeds moeilijker en duurder om aardgas en aardolie te winnen. In veel landen daalt het gebruik van fossiele brandstoffen omdat de inwoners zich geen dure benzine en stookolie meer kunnen veroorloven. Daardoor daalt ook de CO2-uitstoot in die landen.

Dat is in tegenspraak met de scenario’s van het IPCC, dat voorspelt dat de CO2-uitstoot nog decennialang gelijk zal blijven of zal stijgen.
In het nieuwe Assessment Report van het IPCC, dat dit najaar zal worden gepubliceerd, worden nieuwe CO2-emissiescenarios gepresenteerd. Die zijn afkomstig uit een publicatie van Richard Moss en anderen in Nature van februari 2010. Hieronder wordt de CO2-uitstoot van die scenario’s grafisch weergegeven.

Eén van de scenario’s gaat ervan uit dat de menselijke CO2-uitstoot voor 2030 zal pieken en daarna zal afnemen. Dat scenario, IMAGE 2.6, werd bij het Nederlandse PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) ontwikkeld door Detlef van Vuuren en Tom Kram.

Van Vuuren en Kram schatten in 2009 dat menselijke CO2-uitstoot tussen 2020 en 2025 maximaal zal zijn. Ze verwachten dat de menselijke CO2-uitstoot daarna geleidelijk zal dalen en dat in 2050 de CO2-uitstoot min of meer gehalveerd zal zijn.
Het volgende grafiekje is afkomstig uit een publicatie over het IMAGE 2.6-scenario.

Foto: Daniel Foster (cc)

Aardgasrevolutie in de VS stagneert

3 juni 2013 , 11:00 , door Hans Verbeek

ANALYSE - De Amerikaanse aardgasproductie stagneert, zelfs met de zogenaamd onbegrensde schaliegasvoorraden.

Er zijn nog altijd mensen die denken dat Amerika het land van de onbegrensde mogelijkheden en van de onbegrensde schaliegasvoorraden is. Journalisten en mensen uit de olie- en gasindustrie proberen ons te verleiden om ook in Europa schaliegas uit de bodem te gaan trillen. (Het is geen complot, men probeert gewoon een graantje mee te pikken.)

Dat lijkt aardig te lukken: Europese leiders vinden dat er meer proefboringen gedaan moeten worden en dat de winning van schaliegas grote economische kansen biedt en niet bij voorbaat moet worden uitgesloten. Maar lidstaten van de EU mogen zelf bepalen of ze schaliegas uit de bodem gaan winnen.

Voordat we in Nederland een schaliegas-industrie gaan opzetten kunnen we nog even kijken of de gaswinning in de VS inderdaad de hooggespannen verwachting waarmaakt.

Hieronder de dagelijkse aardgasproductie in de VS over de periode januari 2010 tot april 2013.

Bron: EIA

Sinds november 2011 produceert de aardgasindustrie in de VS tussen de 65 en 67 miljard cubic feet per dag. De groei is eruit: de revolutie stagneert.

De gasproduktie van conventionele Amerikaanse aardgasvelden daalt gestaag, net als in Europa en Rusland. De groei die in 2010 en 2011 optrad, is afkomstig uit schaliegasprojecten. Maar de levensduur van schaliegasbronnen is beperkt en de gasproductie kan alleen op peil blijven door voortdurend nieuwe bronnen te boren.

Foto: olle svensson (cc)

Hoe lang blijft de winning van olie en gas nog winstgevend?

10 april 2013 , 11:00 , door Hans Verbeek

ANALYSE - De kosten voor olie- en gaswinning lopen op. Wil de consument dat straks nog wel betalen?

De kosten, die oliemaatschappijen maken voor de winning van olie en gas lopen sterk op. De makkelijk winbare olie- en gasreserves raken op en het is ingewikkelder en vooral duurder om olie en gas uit schalie te winnen of uit zeer diepliggende aardlagen onder de zeebodem. Oliemaatschappijen moeten steeds meer uitgeven om die moeilijk winbare olie naar boven te halen.

cassandra1

In 2011 waren de uitgaven van de vijf bovengenoemde oliemaatschappijen 136,8 miljard dollar, 80% hoger dan in 2007. Die hogere uitgaven worden gecompenseerd door een hogere olieprijs en daaraan gekoppeld een hogere prijs voor producten als benzine en kerosine. Uiteindelijk betaalt de consument aan de pomp de stijgende kosten van olie- en gaswinning.

De hoeveelheid olie, die particuliere Westerse oliemaatschappijen produceren, stijgt niet, ondanks de flink gestegen kosten van de oliewinning.

cassandra2

In 2007 produceerden de vijf hierboven genoemde oliemaatschappijen dagelijks 9,5 miljoen vaten aardolie, ofwel 3,47 miljard vaten per jaar.
In 2011 was dat 8,6 miljoen vaten per dag, ofwel 3,14 miljard vaten per jaar.
In 2007 gaven de oliemaatschappijen per vat geproduceerde olie 21,8 dollar uit.
In 2011 kostte elk geproduceerd vat de oliemaatschappijen 43,6 dollar.
Dat is een verdubbeling in 4 jaar tijd.
Als deze trend zich doorzet, moet er in 2015 voor elk vat aardolie 86 dollar geïnvesteerd worden.

Foto: greensefa (cc)

Weer onzin over schaliegas

10 februari 2013 , 14:00 , door Hans Verbeek

OPINIE - Martin Sommer, columnist van de Volkskrant, is lovend over schaliegas. Maar wellicht moet hij zijn huiswerk beter doen.

In de Volkskrant (van zaterdag 9 feb.) schrijft politiek commentator Martin Sommer een jubelverhaal over schaliegas, naar aanleiding van een lezing van defensieprofessor Rob de Wijk. Sommer is door de Wijk’s loftuitingen helemaal om: schaliegas is een betrouwbare energiebron voor een zorgeloze toekomst. Het lijkt te mooi om waar te zijn, net als de reclamespots van Icesave en Postkrediet. En het is dus ook te mooi om waar te zijn.

Om schaliegas uit de grond te trillen zijn enorme investeringen nodig. Er moeten honderden (of zelfs duizenden) boorgaten geboord worden. In elk van die boorgaten moet een betonnen wand gegoten worden om instorten te voorkomen en te zorgen dat het grondwater niet vervuild wordt. In elk boorgat moeten onder hoge druk water, zand en chemicaliën, geperst worden om het gesteente open te breken.

Al deze werkzaam heden kosten energie. Nog voordat er één kuub schaliegas gewonnen wordt moet het energie-equivalent van honderden kubieke meters aardgas worden geïnvesteerd.

Voor de conventionele aardgaswinning, zoals bij de aardgasbel van Slochteren, zijn veel minder boringen nodig en hoeft er geen cocktail van water en chemicaliën in de grond geperst te worden. Bij conventionele aardgaswinning levert de investering van een kleine hoeveelheid energie misschien wel een honderdvoudig rendement op. De energie, die we al 50 jaar uit het Groningse aardgasveld halen, kostte maar weinig moeite. Het rendement van de investering is zeer hoog.

Foto: Ryan Lackey (cc)

Peak-visvangst: Visserij krimpt, maar viskweek groeit

13 december 2012 , 10:30 , door Hans Verbeek

We zijn steeds meer vis gaan eten met z’n allen. Die komt allang niet meer altijd uit rivieren en oceanen: viskweek groeit al jaren enorm in omvang. Wat voor gevolgen heeft dat voor de visserij?

De FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties, verwacht dat de totale mondiale visvangst in 2012 90 miljoen ton zal bedragen. Dat is 2% minder dan in 2011. En 4% lager dan de maximale mondiale visvangst van 1996.

ANALYSE -

Als je die hoeveelheid gevangen vis deelt door het aantal mensen, dan is de daling nog dramatischer: van 17 kilo vis per persoon in 1988 tot 13 kilo in 2012.

Maar terwijl de visvangst al jaren min of meer constant gebleven is, stijgt de hoeveelheid gekweekte vis rap. Van 24 miljoen ton halverwege de jaren 90 tot 67 miljoen ton in 2012.

De ontwikkeling van de visserij in de afgelopen decennia is een klassiek voorbeeld van diminishing returns, afnemende meeropbrengst. Sinds 1950 is het cumulatieve motorvermogen van de mondiale visserijvloot vertienvoudigd. Maar de hoeveelheid vis die gevangen wordt, is slechts verdubbeld. Met nog grotere schepen en netten gaan vissen wordt onbetaalbaar vanwege de stijgende brandstofprijzen en is zinloos vanwege de krimpende vispopulaties.

Foto: zekasaur (cc)

Kilowattuur als munteenheid

13 oktober 2012 , 19:00 , door Hans Verbeek

ACHTERGROND - Waarin de auteur uitlegt waarom zelf energie produceren lang niet zo’n gek idee is.

Afgelopen week keek ik naar de Tegenlicht-documentaire “Power to the people” over kleinschalige initiatieven om duurzame energie op te wekken. Toen hoorde ik opeens dat ene zinnetje langskomen: “De miniproducenten praten over kilowatturen alsof het een munteenheid is.” (na 32 min 20 sec in de uitzending)

Dat is nog niet eens zo’n slecht idee: het kilowattuur(kWh) als waardevaste munteenheid. Het is een universele eenheid voor een bepaalde hoeveelheid energie of arbeid. Overal ter wereld betekent een kilowattuur hetzelfde; je kunt er niet mee sjoemelen.
Als een wielrenner met een vermogen trapt van 400 Watt, dan heeft hij na 2,5 uur één kilowattuur bij elkaar gefietst. Dat was zo in 1960 en als een wielrenner nu diezelfde inspanning levert, is het nog altijd dezelfde hoeveelheid energie.
Als je lichamelijke arbeid verricht, kun je die ook uitdrukken in kilowatturen (kWh).

De waarde van een kWh wordt zichtbaar als je kijkt naar andere energiedragers.

In een liter aardolie zit 10,7 kWh aan energie.
In een kuub aardgas zit 8,8 kWh.
In een liter benzine: 9,1 kWh.

Met één liter benzine kun je een auto wel 15 km. verplaatsen. Als je geen benzine hebt voor de terugweg en de auto terugduwt, zul je 9,1 kWh aan arbeid moeten verrichten.

Olieverbruik Europa daalt

19 juni 2012 , 10:00 , door Hans Verbeek

Terwijl overal het verbruik van olie groeit, daalt de afzet in Europa.

Zijn de grenzen aan de groei bereikt? Is peakoil al geweest of is er nog voldoende aardolie voor onze kinderen en kleinkinderen?
Afgelopen week bracht BP de nieuwste Statistical Review of World Energy uit, een schat aan gegevens over het energieverbruik van de mensheid.

Volgens het persbericht groeide het mondiale aardolieverbruik in 2011 met 0,7%. Maar in Europa is het aardolieverbruik juist gedaald.

Het olieverbruik in Europa (zonder Rusland en oud-USSR-staten) piekte in 2006 met 17,9 miljoen vaten per dag. In 2011 was het verbruik 8,8% gedaald tot 16,3 miljoen vaten. In sommige landen stijgt het olieverbruik nog. In Rusland en Noorwegen groeide ook in 2011 het olieverbruik ondanks de hoge prijs. Dat kan omdat Noorwegen en Rusland zelf aardolie produceren en exporteren.

De vraag naar aardolie daalt het hardst in landen, die het niet meer kunnen betalen: Portugal, Ierland, Griekenland en Spanje.
In Ierland en Portugal ligt het olieverbruik al 25% onder het verbruik in 2005. Griekenland verbruikt al 20% minder olie en Spanje 13% minder.

Nederland verbruikte in 2011 dagelijks 1,05 miljoen vaten olie; dat is ongeveer evenveel als in 2005.

Meer geluk door forensenbelasting?

30 mei 2012 , 10:00 , door Hans Verbeek

Het belasten van het woon-werkverkeer levert naast geld nog meer winst op, namelijk meer geluk en een betere gezondheid.

De gemiddelde Nederlandse werknemer is 65 min. per dag onderweg naar zijn werk. Het is in deze economisch zware tijden erg moeilijk om dat te veranderen. Je kunt niet makkelijk van baan veranderen. En dichter bij je werk gaan wonen is misschien nog moeilijker. Forensen doe je niet voor je plezier. En dat wordt alleen nog maar erger.

De meeste forensen krijgen van hun werkgever een kilometervergoeding. Van die vergoeding was 19 cent per kilometer belastingvrij. Maar dat gaat veranderen: voortaan zal de gehele kilometervergoeding worden belast. Daardoor stijgen de belastinginkomsten van de overheid met 1,3 miljard euro. De Nederlandse forensen leveren bij elkaar 1,3 miljard euro aan koopkracht in…

Forensen zijn ongelukkiger

Uit een Zweeds onderzoek blijkt dat mensen die 3 kwartier of langer per dag reizen, 40% meer kans hebben op een echtscheiding. In een Amerikaans onderzoek bleek dat de ‘Well-Being Index’ lager werd bij een langere reistijd.

Een lange reistijd naar je werk maakt je ongelukkig. Fisher-Z zong er in 1979 al over.

Forensen zijn ongezonder

Uit hetzelfde Amerikaanse onderzoek van hierboven bleek dat de lengte van de reistijd ook gecorreleerd is met gezondheidsklachten. Overgewicht en nek- en rugklachten koen meer voor bij mensen, die lang onderweg zijn naar hun werk. Mensen met een korte reistijd van maximaal 10 min. zijn gezonder, slapen beter en voelen zich beter uitgerust. De tijd dat je reist, breng je gedwongen zittend door, hetzij in de auto, hetzij in het openbaar vervoer. Elke dag gedwongen worden een uur te zitten kan overgewicht en rugklachten verklaren.

IMF zoekt naar olie in een kristallen bol

14 mei 2012 , 09:00 , door Hans Verbeek

Afgelopen week publiceerde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een een rapport, getiteld “The Future of Oil: Geology versus Technology” (pdf). Het rapport kijkt naar de toekomstige wereldproductie van aardolie aan de hand van economische modellen en vanuit geologisch oogpunt.

Volgens economische modellen wordt de aardolieproductie hoofdzakelijk bepaald door de vraag. En de vraag stijgt door economische groei. De economische modellen gaan ervan uit dat economische groei ertoe zal leiden dat er meer olie gevonden en gewonnen zal worden. De groei van de wereldproductie wordt bewerkstelligd door een stijgende olieprijs. Als de vraag en de prijs hoog genoeg oplopen, dan zal de industrie ook olieprojecten opstarten, die nu nog niet profijtelijk zijn.

In het afgelopen decennium heeft het Amerikaanse Energy Information Agency (EIA) prognoses gemaakt over de groei van de olieproduktie. Maar die prognoses moesten telkens naar beneden worden bijgesteld.

Tien jaar geleden voorspelde het EIA, op grond van economische modellen, nog dat de olieproduktie in 2012 100 miljoen vaten per dag zou bedragen. In 2010 had men die prognose aangepast naar 88 miljoen vaten per dag. De economische groei is tegengevallen en de vraag naar olie is niet zo hoog als men in 2000 nog verwachte. In deze economische benadering zit een zwakke plek. Het zou kunnen zijn dat de economische groei tegenvalt doordat de olieproductie niet verder groeit. Het hoger oplopen van de olieprijs doet de vraag juist dalen en leidt niet tot een productiegroei.