Amerikaanse toestanden

ELDERS - In reactie op de gebeurtenissen in Keulen groeit het aantal burgerwachten in Duitsland.

Meer dan 13.000 mensen onderschreven op Facebook het burgerwachtinitiatief van Tofigh Hamid „Einer für alle, alle für einen…Düsseldorf passt auf“. Het aantal mensen dat daadwerkelijk als burgerwacht kwam opdagen afgelopen weekend was beduidend lager. De groepjes die in het uitgaanscircuit patrouilleerden moesten worden begeleid door de politie om linkse demonstranten en dronkaards op afstand te houden. Na deze ervaring en tal van negatieve reacties heeft Hamid besloten af te zien van nieuwe inspectierondes. Hij vindt het jammer dat zijn initiatief in de rechtse hoek terecht is gekomen.

De burgerwachten zijn volgens Mattias Quent van de universiteit van Jena rekruteringsplaatsen voor extreem-rechts. Als ze al niet door extreem-rechtse figuren zijn opgericht trekken dit soort initiatieven potentiële extremisten die op deze manier in contact kunnen komen met fascistische groepen. Burgerwachten die al langer bestaan zijn al meerdere keren in het nieuws geweest vanwege aanvallen op asielzoekerscentra, en niet alleen in het oosten van Duitsland.

De oprichting van nieuwe burgerwachten heeft alles te maken met het gebrek aan vertrouwen in de politie na de gebeurtenissen tijdens de Oudejaarsnacht in Keulen. Minister van Binnenlandse Zaken De Maizière heeft daar ook aan bijgedragen door zijn verwijt dat de politie te passief is geweest. Zijn collega van Justitie Maas waarschuwde gisteren aan de andere kant voor het gevaar van ‘eigen richting’. Burgerwachten en “zelf-benoemde hobby sherifs” moeten geen politie gaan spelen, zei hij. De staat heeft nog steeds het geweldsmonopolie. Maar veel verder dan waarschuwingen kwam hij ook niet. De regering is nu allereerst druk met maatregelen tegen vluchtelingen die de wet overtreden.

De politie toont zich ook “bezorgd” over de burgerwachtinitiatieven die overal in Duitsland opduiken. Een politiewoordvoerder van Fulda in Hessen zegt dat hij “kritisch” staat tegenover het idee van burgers om het recht in eigen hand te nemen. Deze initiatieven kunnen volgens hem gemakkelijk leiden tot onderlinge competentieconflicten en “zelfs” strafbare daden. “Parallelstructuren” moeten voorkomen worden, zegt een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Of en hoe men dat gaat aanpakken blijft voorlopig onduidelijk. Een burgerwacht is niet illegaal zo lang er geen geweld gebruikt wordt en de politie in voorkomende gevallen tijdig wordt ingeschakeld. Aanhangers van recht en orde die het vertrouwen in de overheid verloren hebben krijgen voorlopig van meerdere kanten steun voor hun initiatief om zelf de veiligheid op straat te gaan regelen. In de deelstaat Niedersachsen pleitte CDU-afgevaardigde Oesterhelweg voor een onverbiddelijk en hard optreden tegen criminelen zoals in Keulen, “ook met wapens.” Een schokkende en onverantwoordelijke uitspraak, aldus de Groenen, en buitengewoon gevaarlijke brandstof voor de burgerwachten.

De angst dat de politie burgers niet voldoende kan beschermen voedt ook de behoefte aan zelfverdedigingstechnieken.  Karatescholen varen er wel bij. De PVV gaat volgende week in Spijkenisse alternatieve pepperspray uitdelen. In Oostenrijk is het aantal aanvragen voor wapenvergunningen in een paar maanden verviervoudigd. De grootste stijging is te zien in Stiermarken, de deelstaat die grenst aan Slovenië. Overigens mag je in Oostenrijk met een eenvoudige wapenvergunning nog geen wapen op straat dragen, laat staan er buitenshuis mee schieten. De politie heeft aangekondigd extra alert te zijn. Criminoloog Reinhard Kreissl wijst op Amerikaanse statistieken die laten zien  dat een stijging in de aankoop van wapens voor zelfverdediging ook leidt tot een toename van gewapende overvallen.

Wie zal er in Europa een traantje laten als burgers uit angst, en vanwege hun gebrek aan vertrouwen in de politie, elkaar met geweld te lijf gaan? Bescherming tegen geweld is een van de eerste taken van een staat. Het tekent het verval van de rechtsstaat dat mensen menen het recht in eigen hand te moeten nemen, getraind en bewapend als soldaten. De overheid mag burgers oproepen zelf de nodige veiligheidsmaatregelen te nemen. Maar als die overheid tegelijkertijd niet voldoende vertrouwen weet te wekken dat ze staat voor de uitvoering van haar basistaken, dan is het wilde westen niet ver meer.