Kunst op Zondag en Icons in het Fries Museum

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag verken ik een tijdelijke, reizende portrettengalerij in het Fries Museum. De collectie van een ‘Portrait Gallery’ vertelt de geschiedenis van een land in portretten. Een wereldberoemd voorbeeld hiervan is de National Portrait Gallery in Londen. In Nederland hebben wij zo’n soort museum niet. Misschien dat de tentoonstelling ‘Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery’ in het Fries Museum hiervoor een aanzet kan zijn. Icons kun je vanaf nu thuis online te ontdekken.

Queen Elizabeth I (1575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen. Campagnebeeld Icons.

Zaalimpressie thema Roem, rechts Mata Hari © foto Ruben van Vliet.

Geschiedenis in portretten

In 2013 bezocht ik de National Portrait Gallery op de hoek bij Trafalgar Square in Londen. In dit museum in hartje Londen wordt sinds 1855 in honderden portretten de lange en bewogen geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk vertelt. Je ontdekt hier (zelf)portretten in allerlei vormen: schilderijen, prenten, tekeningen, bustes, foto’s of uitgesneden in ivoor in medaillon-vorm. Naast een basiscollectie van 1000 werken heeft dit museum ook een digitale galerie waarin meer dan 215.000 werken zijn opgeslagen. Een kleine selectie uit dit enorme aanbod is nu tijdelijk te zien in het Fries Museum in Leeuwarden.

Ed Sheeran (2016) © Colin Davidson National Portrait Gallery.

Iconische portretten

Om nu met eigen ogen te ervaren hoe boeiend een portrettengalerij is, kun je tot en met 9 januari 2022 een selectie van 90 meesterwerken uit Londen bekijken in Leeuwarden. De getoonde schilderijen zijn deels zelfportretten, de andere portretten zijn vaak in opdracht door andere kunstenaars gemaakt. Omdat de National Portrait Gallery op dit moment wordt gerenoveerd, biedt het Fries Museum ons de eenmalige kans om kennis te maken met het fenomeen portrettengalerij. Het is extra fijn dat we daarvoor nu gewoon naar Leeuwarden kunnen gaan en niet massaal de grens over hoeven.

Icons, zaalimpressie in het Fries Museum © foto Ruben van Vliet.

Wie kom je zo al tegen?

Zes zalen zijn ingericht met ruim 100 (zelf)portretten. In de National Portrait Gallery hangen de portretten op chronologische volgorde. Je loopt hier op een tijdspad door de Britse geschiedenis. In Leeuwarden is gekozen voor een andere, thematische opzet. Hier hangen de portretten in groepen bijeen, verdeeld over thema’s als Zelfportret, Roem, Liefde & Verlies, Identiteit, Macht en Vernieuwing. Je loopt hier van Anthony van Dijk en Rembrandt uiteindelijk door naar David Hockney en Natasja Kensmil. Alle portretten hangen hier in Leeuwarden zowel qua datering als qua medium (schilderkunst, fotografie, ets, sculptuur enzovoort) door elkaar.

Britse muzieksterren in het Fries Museum © Foto Ruben van Vliet.

Portrettenquiz: wie herken je?

Je ontdekt portretten uit een ver verleden van Peter Paul Rubens en Anthony van Dyck. Een van de blikvangers is het levensgrote portret uit 1878 van de Engelse kunstschilder Louise Jane Jopling (1843-1933).  Ze is geschilderd door collega kunstschilder John Everett Millais  (1829-1896). Dit portret was eerder te zien in de tentoonstelling High Society in 2018 in het Rijksmuseum. Onder de paraplu van het thema ‘Identiteit en Macht’ hangen hier onder andere Koningin Queen Elizabeth I (circa 1575) geschilderd door Nicholas Hilliard en de huidige Koningin Elizabeth II. Uit de collectie van het Fries Museum hangt hier Anna van Hannover prinses van Oranje    (1709-1759)De prinses is in 1736 geschilderd door Bernardus Accama (1696-1753)

Icons, zaalimpressie in het Fries Museum – centraal Malala Yousefzai © Shirin Nashat © foto Ruben van Vliet.

Portretten van nu

Naast historische bekenden zijn er talrijke hedendaagse beroemdheden te zien. Bekende portretschilders als Andy Warhol en Marlene Dumas zijn aanwezig op dit iconische feest in Leeuwarden. Multimedia kunstenaar Shirin Neshat (Iran, 1957) heeft een mooi en ingetogen portret gemaakt van de Pakistaanse kinderrechtenactiviste en Nobelprijswinnares (2014) Malala Yousefzai (1997). De Britse fotograaf Agnus Mc Bean (1904-1990) heeft Audrey Hepburn  (1929-1993) in 1950 in zwart-wit stijlvol neergezet. De Amerikaanse kunstschilder Alex Katz (New York, 1927) heeft de bekende hoofdredacteur van het modeblad Vogue Anna Wintour (Londen 1949), in 2009 geschilderd. Velen zullen haar ‘herkennen’ als de spraakmakende hoofdredacteur uit de film ‘The Devil wears Prada’ uit 2006, waarin Meryl Streep haar neerzet. Zanger Ed Sheeran (Halifax, 1991) is in 2016 geschilderd door de Ierse schilder Colin Davidson (Belfast, 1968).

Freud, Hockney & Perry 

Uiteraard ontbreken de Britse schilders Lucian Freud en David Hockney niet. Van beiden is hier een zelfportret te zien. Bij het thema ‘Zelfportret’ hangt een heel bijzonder zelfportret (a Map of Days uit 2013) van de Britse kunstenaar Grayson Perry. Perry beeldt zijn identiteit uit in de vorm van een plattegrond van een ommuurde stad met stratenplan. De gebieden in en om de stad zijn verbonden met belangrijke gebeurtenissen, ervaringen en emoties uit het leven van deze artiest.

Anna van Hannover (1736) prinses van Oranje © Bernardus Accama Collectie Fries Museum.

Portretten uit de eigen collectie

Naast de 90 (zelf)portretten uit de National Portrait Gallery, hebben de curatoren in Leeuwarden ook hun eigen collectie bekeken. In totaal zijn hieruit veertien portretten gekozen. Je ziet hier een foto van Rowan Atkinson, die we vooral kennen onder de naam Mr. Bean. Naast  Mata Hari en een portret van Sir Lawrence Alma-Tadema is er een ets van RembrandtHet veertiende werk is het nieuwste werk in de collectie. Dit is het portret dat Natasja Kensmil (1973)  in opdracht van het Fries Museum voor deze tentoonstelling heeft gemaakt. Splinter Chabot vertelt in een audiotour bij veertien van de getoonde portretten, levensverhalen van de voorvechters en rebellen die verscholen zijn in de tentoonstelling.

Agnes prinses van Oranje (2021) © Natasja Kensmil, Collectie Fries Museum.

Natasja Kensmil

De winnaar van de Johannes Vermeerprijs 2021, Natasja Kensmil heeft speciaal voor Icons een nieuw werk gemaakt. Kensmil legt op haar eigen manier een verbinding tussen erfgoed en actualiteit. Het museum vroeg Kensmil om te reageren op een 17^de-eeuws groepsportret van Pieter Nason (1612-1688/90). Op dit doek zijn meerdere leden van de familie van Nassau te zien in het Stadhouderlijk hof in Leeuwarden. In de podcast waarin Simone Weimans met Natasja Kensmil spreekt, vertelt de kunstenaar hoe ze van dit groepsportret uiteindelijk terecht kwam bij het portret van Albertina Agnes van Oranje (1634-1696).

Icons in het Fries Museum, overzicht thema Macht © foto Ruben van Vliet.

Agnes van Oranje

Prinses Agnes is de dochter van Frederik Hendrik, prins van Oranje (1584-1647) en Amalia, gravin van Solms-Braunfels (1602-1675). De prinses van Oranje trouwt in 1652 in het Duitse Kleef met de Duitse graaf van Nassau-Dietz Willem Frederik. Hij is onder andere stadhouder van Friesland en zo is de cirkel weer rond. Het feit dat Albertina Agnes de eerste vrouwelijke regentes in onze vaderlandse geschiedenis is, maakt haar extra interessant voor Kensmil. In deze fase van haar werk, heeft de kunstenaar een warme belangstelling voor (machtige) vrouwen uit de 17^de-eeuw. Haar interesse in geschiedenis is er vooral opgericht om te laten zien hoe historische verhalen ons heden vormgeven. Met het werk van Kensmil komen we aan in 2021.

Het zou boeiend zijn om te zien hoe onze nationale geschiedenis er uitziet in portretten. Wie weet wordt dit idee nog eens uitgewerkt en zijn er sponsoren te vinden om dit plan financieel te onderbouwen.

Fries Museum © foto Ruben van Vliet.

Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery, is vanaf nu thuis online te verkennen.

Sadik Kwaish Alfraji, Once upon a time, Hadiqat Umma (video still) 2017 en Natasja Kensmil Nicolaas II en Alexandra (detail (2008)

Extra tip:

Je kunt de komende maand nog meer werk van Natasja Kensmil zien in Kunsthal KAdE in Amersfoort. Hier heeft Kensmil t/m 9 januari 2022 een dubbelsolo met dubbelsolo Sadik Kwaish Alfraji (Irak, 1960).

Korea, de Poort naar een rijk verleden (campagnebeeld) © foto Anna Claire de Breij – achtergrond National Palace Museum of Korea.

Ook te zien en/of te doen in Leeuwarden

In Keramiekmuseum de Princessehof is nu onder andere de tentoonstelling Korea, de Poort naar een rijk verleden te zien. Met de hype rond Squid Game, de Oscarwinnende film Parasite, de populariteit van K-pop zoals BTS. Met hun nieuwste clip samen met Coldplay staat de Zuid-Koreaanse popcultuur nu flink op de kaart. Het team van Keramiekmuseum Princessehof kijkt voorbij het clichébeeld en duikt in de cultuurgeschiedenis van dit bijzondere land. Dit aan de hand van de keramiek die in Korea zo verweven is met zijn tradities. Entree gratis met de Museumkaart. Meld je komst vooraf even online aan.

Street Art in Leeuwarden, Alma Tadema © Harke Boersma © foto Wilma Lankhorst.

Street art in Leeuwarden

Op talrijke locaties in Leeuwarden ontdek je muurschilderingen die de geschiedenis van de stad vertellen. Ontdek ze tijdens de (gratis) Street Art wandeling van het team a Guide to Leeuwarden.

tekst Wilma Lankhorst
© foto’s tentoonstelling Icons Ruben van Vliet in opdracht van het Fries Museum.
Gebruik van het beeldmateriaal met toestemming van het Fries Museum, de bruikleengevers en de genoemde kunstenaars.

Uitgebreide fotobijschriften

kop: Sir Joshua Reynolds, Sir Joshua Reynolds, circa 1747-1749 © National Portrait Gallery, Londen;
Foto 2 Queen Elizabeth I (circa 1575) ©  Nicholas Hilliard, National Portrait Gallery, Londen. Aangekocht met dank aan Art Fund (1965). campagnebeeldIcons;
Foto 3, 5, 6, 7 en 10 Zaalimpressie Icons © foto Ruben van Vliet;
Foto 4 Ed Sheeran, 2016 © Colin Davidson;
Foto 8 Anna van Hannover, prinses van Oranje (1736) © Bernardus Accama,  Collectie Fries Museum, aangekocht met steun van de BankGiro Loterij;
Foto 9 Natasja Kensmil, Albertine Agnes (2021) Princess of Orange, Countess of Nassau (1634-1696), Collectie Fries Museum;
Foto 11 Vooraanzicht Fries Museum © foto Ruben van Vliet;
Foto 12 Kade Kunsthal Amersfoort – Sadik Kwaish Alfraji, Once upon a time, Hadiqat Umma (video still) 2017 en Natasja Kensmil Nicolaas II en Alexandra (detail (2008);
Foto 13 Korea, de Poort naar een rijk verleden (campagnebeeld) © foto Anna Claire de Breij – achtergrond National Palace Museum of Korea;
Foto 14 Street Art in Leeuwarden, Alma Tadema © Harke Boersma © foto Wilma Lankhorst.