Een gastbijdrage van Daan Ficheroux.
Je moet onze Ank Bijleveld één ding nageven. Als je net 20 jaar ‘nation building’ zo volledig en zo abrupt in elkaar hebt zien storten, is er veel lef voor nodig om op te merken dat je het Afghaanse volk hebt laten zien “dat het anders kan”. Maar gezien het feit dat onze Minister van Defensie vrolijk naar de film ging terwijl er nog niets geregeld was om honderden Afghanen die met ons samengewerkt hebben in veiligheid te brengen, is een betere uitleg voor haar uitspraken dat het lot van de Afghaanse bevolking haar gewoonweg niets interesseert. Wat dat betreft is Bijleveld de juiste persoon om onze aftocht te begeleiden, want voor de machthebbers in het Westen konden de Afghanen de afgelopen decennia vaak letterlijk doodvallen.
Jimmy Carter en Ronald Reagan trokken zich het lot van Afghanistan bepaald niet aan toen ze het land vanaf 1979 lieten vollopen met wapens, geld en Jihadisten om de Sovjet-Unie het leven zuur te maken. Het was George W. Bush ook al worst wat er met de Afghaanse bevolking zou gebeuren toen hij op jacht was naar Osama Bin Laden. Al-Qaeda kwam overigens voort uit de hierboven genoemde ‘Jihad’ tegen de Sovjet-Unie, maar dat terzijde. De Taliban was bereid geweest om Bin Laden aan een neutraal land naar keuze uit te leveren om berecht te worden, maar de Amerikanen wilden hier niets van weten. Dus vielen Amerikaanse bommen op steden en op mensen die niks met 9/11 te maken gehad hadden. Na een paar weken hopeloze strijd gaf de Taliban zich over, maar de VS negeerde dit totaal en bleef Afghanistan bestoken. Hierbij werkte Bush samen met een groep Afghaanse krijgsheren die onder de bevolking net zo gevreesd waren als de Taliban en al even weinig ophadden met de rechten van vrouwen. Enkele van deze krijgsheren hadden tot het einde belangrijke posten in de regering.
Bush luisterde ook al niet naar Afghaanse vrouwen, om wie het zogenaamd allemaal te doen geweest was. Op 31 oktober 2001 sprak Tahmeena Faryal van the Revolutionary Association of the Women of Afghanistan (de oudste vrouwenrechtenorganisatie van het land) het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden op toe. Ze voorspelde dat de oorlog de Taliban en andere fundamentalisten in de regio alleen maar sterker zou maken en de Afghaanse bevolking niets dan ellende zou brengen. De VS zou volgens haar worden gezien als een vijandige bezettingsmacht en op weinig steun kunnen rekenen.
Helaas kreeg Faryal gelijk. Volgens onderzoekers van Brown University zijn ten minste 47.000 onschuldige Afghaanse burgers door direct geweld (voornamelijk van de Taliban) om het leven gekomen, om niet te spreken over ontelbare anderen die door honger en andere oorzaken gestorven zijn. Wanneer coalitietroepen de burgerslachtoffers maakten, door vanuit de lucht met bommen te strooien of in het wilde weg te schieten, zijn zowel Nederlandse als Amerikaanse politici hier nooit transparant over geweest. De Volkskrant heeft bijvoorbeeld flink moeten graven om feiten over de slag bij Chora boven tafel te krijgen, waar ten minste 50 burgers omkwamen bij Nederlandse bombardementen. Ook over de mensen die zonder proces doodgemarteld werden in Amerikaanse militaire gevangenissen of de kinderen die zijn gedood door schimmige milities, werd weinig openheid van zaken gegeven. Zelfs de Nederlandse media, die terecht ongerust is over de wreedheden van de Taliban, besteedt op dit moment nauwelijks aandacht aan de chaos en de doden die wij zelf hebben veroorzaakt.
Uit de in 2019 door de Washington Post openbaar gemaakte Afghanistan Papers werd pijnlijk duidelijk dat de VS eigenlijk maar wat deed tijdens de bezetting. Er werd heel veel geld in het land gepompt, vooral in het leger, maar niet goed gekeken wat ermee gebeurde. Zo bleef gigantisch veel geld achter allemaal strijkstokken hangen en werden hoge ambtenaren en krijgsheren steenrijk. Ook de opbrengst van de opiumhandel, die de coalitie nooit heeft weten te beteugelen, kwam natuurlijk niet bij het gewone volk terecht. Onderzoek van Mirjam Grandia bevestigt dit beeld ook voor Nederland. Volgens haar zaten wij in Afghanistan om te laten zien dat we een betrouwbare bondgenoot waren en om het trauma van Srebrenica van ons af te schudden. Verder was het hoe en waarom van de missie volstrekt onduidelijk. Geen wonder dus dat veel van de scholen die door de coalitie (waaronder Nederland) met veel bombarie gebouwd zijn, nooit een leerling ontvangen hebben. Maar dat is niet het ergste. Volgens Associated Press bestond het budget van de Afghaanse overheid vorig jaar voor 75% uit buitenlandse noodsteun, terwijl tussen 2012 en 2020 het percentage Afghanen onder de armoedegrens (minder dan 1 dollar per dag!) steeg van 37% naar 55%. Dit is geen goede basis voor een sterke staat, maar het is helaas wel onze nalatenschap in Afghanistan.
De krijgsheren die in de Afghaanse provincies effectief de macht hadden, waren vaak nauwelijks beter dan gangsters. Zo zijn er sterke aanwijzingen dat Asadullah Khalid (tussen 2005 en 2008 gouverneur van Kandahar) persoonlijk gevangen gemarteld heeft, vrouwen en meisjes verkracht heeft en een aantal VN-medewerkers liet vermoorden omdat ze zijn drugsimperium op het spoor waren. Khalid ‘diende’ tot een paar maanden geleden als minister van Defensie. Met zulke vrienden heeft het Afghaanse volk geen vijanden nodig. Bush, Obama, Trump en andere Amerikaanse beleidsmakers van allerlei niveaus waren zo begaan met het lot van Afghanistan dat ze jarenlang de hele zooi onder het tapijt geschoven hebben. Ze logen over de misstanden in de Afghaanse regering, de eigen oorlogsmisdaden en het gebrek aan resultaat van zowel de militaire campagnes als de wederopbouw. Is het heel gek dat de Afghaanse bevolking dit regime niet tot het einde bleef verdedigen?
De manier waarop de Amerikaanse aftocht tot stand kwam, gaf ook maar weer eens aan hoeveel het Trump, en later Biden, interesseerde hoe we Afghanistan zouden achterlaten. De regering van Ashraf Ghani werd buiten de onderhandelingen gehouden die de VS voerde met de Taliban. Het akkoord richtte zich puur op de militaire aspecten, met garanties dat Afghanistan niet als thuisbasis voor aanvallen op de VS gebruikt zou worden. De rest, inclusief blijkbaar opeens onbelangrijke zaken als de status van vrouwen in Afghanistan, moest Ghani vanuit een vreselijk verzwakte onderhandelingspositie maar met de Taliban uitvogelen. Hebben we Bijleveld de afgelopen dagen over deze laatste messteek gehoord?
Het is dus geen wonder dat de staat die wij achterlaten de strijd gewoon opgegeven heeft. De afgelopen twintig jaar zijn door het Afghaanse volk al duur genoeg betaald: volgens Brown University hebben naast de eerder genoemde 47.000 burgers ruim 60.000 Afghaanse soldaten en agenten de dood gevonden in de strijd tegen de Taliban en andere rebellen. Dit tegenover zo’n 3.500 coalitietroepen, waarvan 25 Nederlanders, en 3.800 huurlingen. De volgende keer dat Bijleveld of Biden zegt dat de Afghanen niet bereid waren om hun eigen vrijheid (in de praktijk dus vaak de vrijheid om overheerst te worden door gangsters) te verdedigen, zijn dit nuttige cijfers om in het achterhoofd te houden.
Daan Ficheroux studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en heeft een master in de Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen.
Reacties (12)
Goed verhaal, dank.
Als ik het goed begrijp zijn de Taliban ook Afghanen, zoals de nazi’s ook Duitsers waren en de IS-strijders ook Iraki’s zijn of Syriërs.
De Russische invasie in Afghanistan (1978) was ingrijpen in een binnenlandse politieke aangelegenheid.
De Amerikaanse invasie in Irak (2003) werd aangekondigd als een kruistocht tegen massavernietigingswapens en later als kruistocht voor democratie. Maar was uiteindelijk bedoeld om Saddam Hoessein te elimineren.
Is de strijd tegen de barbaarse Taliban ook niet gewoon het ingrijpen in binnenlandse politieke ontwikkeling vergelijkbaar met wat de Russen in 1978 deden?
De strijd tegen de Russen werd uiteindelijk gewonnen doordat de VS de Mujahedeen anti-helicopterwapens gaf die je vanaf de schouder kon schieten. Ondertussen werden de kampen van de Mujahedeen gerund door Arabische fundamentalisten. Kabul was weliswaar een moderne stad met open cultuur voor vrouwen, het land er omheen was streng gelovig en ouderwets. Deze tegenstelling werd verder aangewakkerd doordat jongens van de Mujahedeen eigenlijk alleen radicaal godsdienstonderwijs kregen. Dat is wat de Taliban werden.
Er sneuvelden ongeveer een miljoen Afghanen in de strijd tegen de Russen, en mensen die menen dat ze een heilige strijd voeren geven niet op en zijn niet bang te sterven in die strijd. (Bovendien: De Britten en VS gefinancierde radicaal gelovigen hadden eerder al voorkomen dat Iran zijn olie nationaliseerde, wat teveel op communisme leek). Dus toen de VS tegen de Taliban ging strijden, werd dat een strijd tegen de eigen wapens, en tegen een kweekvijver van radicalisme die zij eerder in hun voordeel gebruikten.
Taliban zijn Afghanen, en zijn vermengd met de niet-geradicaliseerde bevolking. Er is geen structuur in het land waar je echt mee kunt onderhandelen. Een loslopende Talib kan altijd bedenken dat hij het juiste doet als hij op straat een vrouw straft voor nemen van een klein vrijheid, of wie dan ook neerschiet omdat hij denkt dat God dat zo wil. Door stuitende corruptie en zijn juist deze figuren nu steenrijk en zwaar bewapend, en op geen enkele manier goed te onderscheiden of te scheiden van de gewone mens in Afghanistan. Het zou eerlijker zijn als het Westen zou zeggen dat ze niet weten hoe ze dit moeten oplossen.
Dat Bijleveld zegt dat NL heeft laten zien hoe het kan is onbestaanbaar. Ik wist niet dat ze dat denkt, totdat ik dat hier las. Dankuwel. Wat een intens schandaal. En daarbovenop dat de Afghanen het niet zouden willen… Je kunt niet winnen. Je kan moeilijk genocide doen om van de onderdrukker af te komen. En het is onmogelijk. Oneindig geradicaliseerde mannen blijven komen, en je weet niet precies wie het zijn tot de volgende uitbarsting van geweld. Het zou een miljoen doden van de mensen vragen die juist geen geweld meer willen. Het is onoplosbaar.
Dat Bijleveld in de Kamer nog over papiertjes gebogen was (wie wel, wie niet) terwijl de Kamerleden emotioneel werden omdat ze niet uitgelegd kregen wat er in Kabul feitelijk moest gebeuren, was schrijnend. En nu begrijp ik hoe ver Bijleveld-Schouten van de werkelijkheid afstaat. Schande.
Misschien ook een wake-up call dat je democratie, westerse waarden en moderniteit niet zomaar een op een kan exporteren naar landen of culturen, die intellectueel en institutioneel nog in de middeleeuwen leven. Goed moment om dat soort hogere doelen en vormen van intellectueel kolonialisme uit te gaan zwaaien en te zoeken naar nieuwe minder pretentieuze en ideologische supranationale vormen van crisisbheer.
Je bedoelt dat het westen nieuwe markten op een andere manier moet openbreken dan schietende soldaten ‘peace & democracy ‘ te laten brengen?
Nee, doen wat gedaan moet worden en niet doorschieten in goede bedoelingen, zoals “humanitaire missies”. Laat ze dat lekker zelf uitzoeken. Volgens mij was het onderwerp bij Afghanistan niet zozeer markten openbreken, maar meer het tegengaan van de verspreiding van internationaal terrorisme. Dat doe je tegenwoordig meer met intelligence en slimme IT-jongetjes, dan met boots on the ground.
De oorlog in Afghanistan was nooit bedoeld als humanitaire missie en is dat ook nooit geweest. Dat was de rationalisatie achteraf, toen Bush & co zich geen raad wisten met de puinzooi die ze hadden aangericht, en dus geen ander alternatief zagen dan te blijven. En Obama wist zich ook geen raad met de puinzooi die hij van Bush had geërfd, en zag dus ook geen alternatief.
Duizenden onschuldige burgers de dood injagen heeft werkelijk niets met een humanitaire missie te maken.
Dat is dan ook nog nooit geprobeerd, het gaat echt nóóit om mensenrechten of democratie. Ze hijsen net zo makkelijk een (nieuwe) dictator in het zadel, als die maar bereid is om zaken te doen zonder enige pretentie iets voor het eigen volk te doen
Mee eens, maar het wordt altijd wel aan ons verkocht als het brengen van beschaving en democratie. Dat was zo Nederlands-Indië en Suriname en Bijleveld probeert de Afghanistan-missies nog altijd te verkopen als opbouwmissies. Met F-16’s en houwitsers bouw je niets op, maar maak je dingen kapot.
Luister kritisch naar de goede-bedoelingen-praatjes van politici en houd in de gaten wat ze feitelijk gaan doen. You will get fooled again
Ik kan echt iedereen in de politiek maar ÉÉN uitstekend advies geven om écht te begrijpen hoe dat deel van de wereld in elkaar steekt en dat is domweg er met eigen vervoer doorheen reizen simpeler kan ik het niet maken. Ik ben zelf op de motor via Israël, Egypte, Jordanië, Syrië, Turkje, Iran en zo verder naar het oosten gereden. Het Midden-Oosten kende ik al enigszins want op mijn 14de (1976 – het jaar van Entebbe: https://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Entebbe en https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuidelijk_Libanon) was ik naar Israël geweest met mijn vader om mijn oom (de broer van mijn moeder) te bezoeken die in de internationale nederzetting Nes Ammin woonde. Uiteraard zijn we naar de westelijke Jordaanoever geweest en naar Zuid-Libanon waar de grond letterlijk onder onze voeten trilde vanwege de zware bombardementen toentertijd. In 1982 ben ik nog een keer met mijn zus naar Israël en uiteraard ook weer Nes Ammim geweest. Tijdens die vakantie kwam er in Nahariya één straat verderop dan waar wij liepen een Katoesja-raket neer – het was 6 jaar later nog steeds bal daar – met een aantal doden tot gevolg. Een beetje oorlog of guerilla was ik dus wel gewend dus die spannende motorrit dwars door het toen zeer roerige Koerdengebied in Oost-Turkije stelde voor mijn gevoel helemaal niets voor. Toch was de rest van mijn motorreis uiteindelijk letterlijk gekmakend. Waarom? Wel ik snapte helemaal niets van die mensen daar, in mijn ogen waren het uitermate domme mensen die blind achter dan weer achter die en dan weer achter die pipo aanliepen. En dan had ik het nog niet eens over het andere minder volgzame deel van de bevolking in bv. Pakistan oftewel de stammen in het noorden (zelfde stammen als Afghanistan = Pashtun) waar het Pakistaanse leger helemaal niets te zeggen had. Ik heb een paar ex-militairen gesproken en die zeiden dat ze letterlijk in hun broek scheten van angst als ze naar de stammengebieden moesten. Ondertussen gebeurde er iets in mijn bovenkamer wat ik ook nu nog steeds niet begrijp en ook geen verklaring voor heb. Het was een soort van gekmakende sluipmoordenaar in mijn bovenkamer die op een gegeven moment tot een uitbarsting kwam. Ik ben op 31 december naar bed gegaan in Kathmandu met de gedachte “of ik word morgenochtend knettergek wakker of gewoon als Daan”. Gelukkig begon het Nieuwjaar goed en werd het ’t laatste en waarom weet ik nog steeds niet. Misschien was ik die nacht tot het inzicht gekomen dat ik alles los moest laten en maar gewoon het leven per dag moest gaan leven. Gewoon genieten en denken van elke dag is er één (voor motorrijders geldt dat overigens sowieso al) en zo verder de rest van mijn leven lang dat levensmotto vasthouden. Zoals ik er tegenaan kijk zullen wij die mensen daar nooit begrijpen, mijn advies is dan ook ga er niet naartoe, ga niet helpen, laat ze lekker in hun eigen sop gaar koken. Er zal nooit iets veranderen wat wij ook doen! Volgend jaar hoop ik van Leiden naar Wladiwostok te rijden in 6 weken. Daar kijk ik echt ongelofelijk naar uit! Waarom? Wel de (échte!) Russen zijn een ongelofelijk behulpzaam, vrolijk, vriendelijk en zeer gastvrij volk die ik nooit ergens anders zo tegen gekomen ben als daar. In 1989 en 1990 (mijn mooiste en meest idiote motorreis ooit) ben ik nog in de oude USSR geweest en in 2019 ben ik op en neer naar Kazachstan/Kirgizië gereden, een totaal bizarre trip van 18.634 km in slechts 25 rijdagen. Het was zowel fysiek (08.00u uit Astana vertrokken en om 01.30u in Bishkek aangekomen, 17,5 uur non-stop op de motor) als mentaal (de wegen waren zo slecht dat was gekmakend) zéér heftig maar dankzij de Russen een onvergetelijk mooie motorreis. Totaal anders dan die motorreis door Azië domweg omdat ik de Russen wel begreep en zij mij, dat was dus iets wat ik met die mensen in Azië totaal niet had.
Je beseft toch wel dat die hotemetoten dan een bende motorduivels moeten inhuren voor de sekjoerietie?
Denk je echt dat je leert begrijpen hoe een ander deel van de wereld in elkaar zit door er even rond te tuffen op een motor? Ik betwijfel het. Uit je verhaal kan ik in elk geval niet opmaken dat de wereld beter bent gaan begrijpen. Want je hebt het alleen maar over jezelf.
Ik ben wel benieuwd hoe men de logistiek van de bevoorrading van de Pansjirvallei gaat uitvoeren. Want daar wonen de Asterix en Obelix van deze tijd.