Huidhonger en eenzaamheid in coronatijd

ACHTERGROND - We Facetimen, Zoomen en Houseparty-en wat af in deze ‘intelligente’ lockdown. Maar schermtijd kan een knuffel niet vervangen. Veel mensen hebben huidhonger. Dr. Anouk Keizer start daarom onderzoek naar thuisisolatie, het gebrek aan aanraking en mentaal welzijn. Doe je mee?

“Wat mis je het meest?!?” Ik kijk naar een live video op Instagram. Een gesprek met een regisseur en hoofdrolspeler van een film, die vanwege de gesloten bioscopen online in première gaat. Hartjes vliegen over het scherm, de vragen van kijkers verschijnen onder de video. En de vraag “Wat mis je het meest tijdens de lockdown?” blijft maar terugkomen. “Knuffels” zegt de regisseur, “zeker weten knuffels”. “Ik wil niet dat deze Instagram live eindigt”, valt de actrice bij, “Ik voel me zo eenzaam en ik mis echt menselijk contact”. Gelukkig heeft ze een hond, die je gedurende de livesessie op de achtergrond hoort hijgen en knauwen op een bot. Maar wat als je in deze tijd van thuisisolatie en quarantaine helemaal alleen in je appartementje zit? Zonder partner of huisdier. Wat doet dat met een mens?

Alleen en eenzaam

De media schenken naast de vele berichten over sterfte- en besmettingscijfers van het coronavirus, ook aandacht aan het alleen thuiszitten. Zo schreef Volkskrantjournalist en filosoof Doortje Smithuijsen een artikel over de effecten van haar thuisisolatie. Alleen zijn, daarin staat zij zeker niet alleen. Want de groep alleenstaanden groeit al jaren, blijkt uit cijfers van het CBS. Ruim een kwart van de Nederlanders tussen de 25 en 45 jaar is single. In deze weken van zelfisolatie leven zij ook echt alleen. Dit kan leiden tot mentale klachten, zoals angst en depressie, zeggen psychologen van Tilburg University. Zelfs Koning Willem-Alexander schonk aandacht aan het alleen zijn en sprak in zijn toespraak over het ‘eenzaamheidsvirus’. En in het radioprogramma Met het Oog op Morgen ging het over huidhonger. Een bijna poëtische term, waarvan je zonder ‘m te kennen waarschijnlijk instinctief wel weet wat ermee wordt bedoeld: dat je lichaam het mist om aangeraakt te worden.

Huidhonger

Huidhonger is niet typisch iets van nu, de isolatieperiode rondom de corona-uitbraak. In voorgaande jaren verschenen er vele artikelen waarin experts zich zorgen maken over de westerse cultuur die aanraking schuwt, een zogenaamde ‘crisis of touch’, waar vooral mannen de dupe van lijken. Waarschijnlijk lijden er nu meer mensen onder dan normaal én is het zichtbaarder omdat men zich erover uitspreekt. Niet alleen komt het aan bod in kranten en online magazines, maar ook op sociale platforms als Twitter en Tumblr vind je talloze berichten waarin men klaagt over being touch-starved, al dan niet met hints naar seksuele contacten. Toch zijn seks en huidhonger lang niet altijd met elkaar verbonden. In 2019 verscheen de documentaire ‘Huidhonger’ van Lieza Röben, waarin verschillende mensen aan het woord komen over hun hevige verlangen naar aanraking. In een interview hierover zegt ze: “Aanraking is een eerste levensbehoefte. De term ‘huidhonger’ komt uit de kraamzorg omdat baby’s hier echt last van hebben; zij hebben een heel sterke behoefte aan huid-op-huidcontact. Het is een heel onzichtbaar maar megagroot onderwerp.” Dr. Anouk Keizer (Psychologie, UU) leerde Röben kennen naar aanleiding van de documentaire – ze hebben een gemeenschappelijke interesse. Keizer doet wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen aanraking en welzijn. In het Science Café over intimiteit, at toevallig nét voor de coronacrisis plaatsvond, legde ze uit wat die relatie is.

Aaanraking en oxytocine

In de babytijd is vastgehouden, gewiegd en geknuffeld worden essentieel voor een goede ontwikkeling. Kinderen die dit missen, bijvoorbeeld omdat ze opgroeien in weeshuizen of in gezinnen waar verwaarlozing plaatsvindt, hebben een verstoorde ontwikkeling en hechtingsproblemen. Uit onderzoek van Tiffany Field van de Touch Research Institute (Miami, VS) blijkt dat kinderen waarvan de ouders minder lichamelijke affectie toonden, opgroeiden tot verbaal agressievere adolescenten dan leeftijdsgenoten die meer liefdevol aangeraakt werden in hun jeugd. Op latere leeftijd geeft het gemis aan aanraking hogere stresslevels en een vergrote kans op het ontwikkelen van depressies en andere mentale aandoeningen. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt ook dat het brein bij liefdevolle aanrakingen, zoals knuffelen, oxytocine vrijmaakt. Dit zogenaamde ‘liefdeshormoon’ is een krachtig stofje. Het maakt je weerbaar tegen stress. Dit geldt niet alleen voor aanraking door je geliefde, maar ook voor een arm om je schouder van je beste vriend of vriendin. Ik moet zeggen dat ik na vijf weken thuisisolatie met partner en kind, ook de behoefte voel om vrienden en collega’s weer letterlijk in de armen te sluiten.

Unieke quarantainesituatie

Het onderzoek van Keizer richtte zich tot nu vooral op mensen met psychische klachten. Hoe zij hun lichaam ervaren én hoe zij aanraking verwerken. Maar deze unieke tijden van quarantaine bieden ook nieuwe kansen voor onderzoek. Ze zegt hierover: “Ik ben vooral benieuwd naar wat sociale isolatie met de samenleving op z’n breedst doet. Eerder onderzoek naar touch deprivation en social isolation laat zien dat gebrek aan aanraking en sociaal contact je vooral kwetsbaarder maakt. Voor psychiatrische patienten is het een idicator voor een slechtere prognose bijvoorbeeld. Maar het is ook een beetje kip-en-eiprobleem: zijn de mensen uit deze onderzoeken kwetsbaar omdát ze touch deprived en geisoleerd zijn of vice versa? Bij mijn weten zijn er geen onderzoeken geweest waarin touch deprivation of social isolation gemanipuleerd is. Geen studies waarin de ene helft proefpersonen ‘normaal’ mocht leven en de andere een aantal weken thuis moest zitten. Zo’n studie is natuurlijk totaal niet haalbaar. In die zin vind ik het dus interessant om te kijken wat sociale isolatie doet met de maatschappij in de brede zin en niet alleen bij mensen in een kwetsbare positie, door bijvoorbeeld een psychiatrische aandoening. Ik denk dat het ons veel kan leren over hoe belangrijk aanraking is.”

Doe mee!

Daarom heeft Anouk Keizer direct een studie opgezet die de effecten van sociale isolatie op huidhonger meet. Natuurlijk vindt het onderzoek volledig online plaats en kan iedereen mee doen vanuit zijn eigen isolatie! Help jij de wetenschap? Doe dan nu mee aan het onderzoek!

Dit artikel van Laura Mol verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.