Het H5N1 virus waart al een paar jaar rond (nu ook in Schotland), en heeft inmiddels 109 menselijke slachtoffers geëist. Desondanks is er nog geen overtuigend bewijs dat overdracht van mens naar mens mogelijk is. Wanneer dat laatste gebeurt, staat weinig een grieppandemie meer in de weg. Dit is een aanwijzing dat, gelukkig voor ons, waarschijnlijk verschillende mutaties nodig zijn om een vogelvirus te veranderen in een virus dat met succes door zoogdieren overgedragen kan worden. Bovendien gaat dat niet zonder problemen:
In population genetic terms, a virus has to move from one fitness peak (successful transmission in the reservoir host species) to another (successful transmission in the recipient host species) by traversing a valley of low fitness where the virus is inadequately adapted to both species (Holmes, E.C. PNAS). De kans dat de meervoudige gunstige mutaties, die nodig zijn voor zulk een grote sprong voorwaarts, in de juiste combinatie optreden, is vrij klein.
Kunnen we nu dan opgelucht ademhalen? Helaas niet, want een andere bepalende factor in soortoverschrijding van ziekteverwekkers is de intensiteit van het contact tussen soorten. En de omgang tussen mens en vogel, met name kippen, is redelijk intensief (van bio-industrie tot bloederige hanengevechten), waardoor H5N1 telkens weer bij mensen geïntroduceerd wordt. Tevens zorgt grote mobiliteit van zowel vogels (migratie en transport van levende en dode exemplaren), als mensen voor ideale verspreidingskansen.
Meer slecht nieuws in dit kader is dat het virus nu ook bij katten (en niet te vergeten een steenmarter) is aangetroffen, zoals Nederlandse onderzoekers deze week publiceerden in Nature. Dit geeft het H5N1 virus niet alleen meer speelruimte om zich verder aan te passen aan zoogdieren, maar opent ook nieuwe wegen voor verspreiding.
Reacties (6)
Wat ik nou wel eens zou willen zien, is een goede kansberekening afhankelijk van de verschillende scenario’s. Bij welke verspreiding onder welke soorten is de kans hoe groot dat een voor de mens beroerde variant ontstaat?
@Steeph: kansberekeningen vanuit bovenstaande gegevens zijn, naar mijn inzicht, in de orde van die van Poisson en dan zijn de scenario’s tegen elkaar uitgezet lastig te vatten. Poisson is de man die van Napoleon opdracht kreeg, net voor de rit naar Rusland, om te berekenen hoe vaak een soldaat door een paard doodgetrapt zou worden.
Leuk stuk, het bewuste artikel is waarschijnlijk niet voor idereen toegankelijk. Is het ook bekend hoeveel mutaties en welke nodig zijn. Er staat mij iets bij dat de spaanse griep tot leven was gewekt en dat deze genetisch nogal verwant was aan het H5N1. Ik weet niet of ze ook de mutaties hadden uitgezocht.
En was er ook niet een verhaal dat vogelvirussen varkens konden infecteren, waarbij er weer kans was op nieuwe varianten door middel van een soort van RNA menging. Dit omdat varkens ook vatbaar zijn voor de meer gangbare niet zo dodelijke griepvirussen?
In het stuk (excuses als het niet toegankelijk is) staat het aantal mutaties wel voor een ander virus (Venezuelan equine encephalitis virus, ofwel VEEV) beschreven. Adh hiervan probeert de auteur iets zinnigs over H5N1 te zeggen.
En inderdaad, volgens sommige onderzoeken is het varken gastheer voor zowel vogel- als mensenvirussen, hierdoor kunnen nieuwe viruscombinaties ontstaan, die gemakkelijk weer in de menselijke populatie terecht komen. Het is dus zaak H5N1 van varkens vandaan te houden…
Aan kansberekening heb ik trouwens een broertje dood.
Volgens mij zijn de oude PNAS artikelen wel voor iedereen beschikbaar alleen de meest recente niet. Door gelukkige omstandigheden kon ik het wel even doorgelezen. De auteur acht het waarschijnlijk dat H5N1 meerdere mutaties nodig heeft om te veranderen in een virus dat op effectieve wijze van mens op mens kan gaan, er worden verder geen details gegeven.
Uiteraard is H5N1 ‘heet spul’ op dit moment. Ik vroeg mij dus meteen af is daar niet meer bekend over, hoeveel mutaties en welke zijn het mogelijkerwijs.
Ik heb wel het artikel over de spaanse griep uit 1918 kunnen vinden in Nature:
http://www.nature.com/nature/journal/v437/n7060/full/nature04230.html
Zal niet voor iedereen toegankelijk zijn jammer genoeg.
In het artikel wordt wel gesproken over meerdere mutaties maar omdat het zaterdagavond is en ik geen viroloog ben à la Osterhaus kan ik geen verdere duidelijkheid brengen…jij Akufu?
En bovendien zijn kansberekeningen alleen leuk als de kansen groot zijn. Maar dit is weer niet goed voor de mens wat betreft het ontstaan van pandemieën.
Helaas laat een virus zich niet beperken door het gebrek aan bewijs.
De vraag is of het virus wel snel muteert. Voor zover ik begrijp, uit oa. Nature, is de mutatie graad laag. Of dit implicaties heeft voor een pandemie is onduidelijk. En laten wij eerlijk zijn, de pandemie van Ebola en SARS, beiden voorspeld door Osterhaus, hebben, nog, niet, plaatsgevonden.
Voor wat betreft de waarschijnlijkheidsberekenigen, die zijn natuurlijk leuker als de kansen klein zijn. Bij grote kans is de berekening triviaal.
Vooralsnog is de kans op een pandemie nietgroot, als in een zeer dichtbevolkt land, China, met een grote zieke vogelpopulatie, het aantal bekende besmettingen erg laag is.
Wellicht is het mechanisme met H5N1 iets complexer dan besmetting-ziek-overlijden.