COLUMN - Artikel 1.3.1. van de Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek is wat aan de lange kant maar het staat er duidelijk: universiteiten dragen kennis over ten behoeve van de maatschappij. Er staat dus niet: universiteiten verkopen kennis. Er staat ook niet dat universiteiten kennis overdragen aan commerciële uitgeverijen die haar mag verkopen.
Dat betekent dus dat de betaalmuren waarachter wetenschappelijke informatie ligt, er niet mogen zijn. Via de belasting heeft u er al voor betaald en het gaat niet aan dat u een tweede keer moet betalen als u belang stelt in de wetenschap. Dat is niet goed voor het vertrouwen van de burger in het wetenschappelijk bestel. Het is bovendien niet goed voor de maatschappelijke discussie als betrouwbare informatie achter betaalmuren ligt en onbetrouwbare informatie overal te vinden is.
Het is dus een kwestie van welbegrepen eigenbelang én zorg voor het maatschappelijk debat dat de VSNU concludeerde dat betaalmuren principieel onjuist zijn. Het is even terecht dat ze de laatste jaren heeft geijverd voor open access. En nu is het dan zo ver. De Volkskrant meldt:
Vrijdag hebben de Europese ministers van onderzoek en innovatie besloten dat dergelijke ‘open access’ vanaf 2020 de standaard moet zijn. Het besluit maakt een einde aan de huidige betaalmuren bij veel wetenschappelijke uitgevers.
Dit is natuurlijk leuk, maar hiermee zijn we er nog niet. De schade die is aangericht doordat betrouwbare informatie zich moeilijker verspreidde dan onbetrouwbare, valt niet te meten, maar is reëel. Helaas lees ik niets over de wijze waarop de wetenschappers die schade ongedaan denken te gaan maken.
En verder: de mensen die (anders dan een geluksvogel als ik) gedwongen hebben moeten betalen voor wetenschappelijke artikelen, zullen weliswaar blij zijn dat ze dat over vier jaar niet meer hoeven, maar zullen nog veel blijer zijn als ze ook worden gecompenseerd voor de principieel niet te rechtvaardigen betalingen.
De huidige doorbraak is een stap in een goede richting maar het is te laat om schade te vermijden en te weinig om ergernis weg te nemen. Ik vrees echter dat de universiteiten het dossier nu zullen beschouwen als afgesloten en binnenkort verbaasd zijn dat mensen ontevreden blijven.
Reacties (13)
Wetenschappelijk bestel, vallen daar ook de wetenschappers onder, die nog meer moeten betalen om hun schrijfsels in een gerenommeerd tijdschrift gepubliceerd te krijgen dan de lezer moet betalen om het te lezen?
Ik vind het een beetje een stroman-redenering: “universiteiten dragen kennis over ten behoeve van de maatschappij” kun je op veel manieren interpreteren. Ik denk dat “de maatschappij” niet de expertise heeft om die artikelen achter de betaalmuur te interpreteren, dus met het slechten van die muur ruim je ook geen maatschappelijk probleem op.
Je kunt ook stellen dat het overdragen van kennis via de studenten dient te gebeuren – lijkt me veel meer relevant – en dat universiteiten daarin ook (flink) te kort schieten De nadruk ligt toch steeds meer op “economisch relevante” kennis en de “economische voordelen” van een studie voor het individu en het bedrijfsleven.
Het is dus een politiek gegeven dat “de maatschappij” helemaal niet meer staat te popelen om kennis overgedragen te krijgen – de politiek staat vooral in het kader van er geld mee verdienen. Tekenend is ook de klacht dat Rutte I en II veel minder gebruik maken van wetenschappelijk advies dan vorige kabinetten.
Natuurlijk ben ik voor Open Access, maar dan vooral omdat uitgevers ongelooflijk hebben kunnen profiteren van de publicatiedruk die is ontstaan. Wetenschappers moeten zo veel mogelijk publiceren, want dat is goed voor hun CV. Kwantiteit voor kwaliteit is een zegen voor het “business model” van de wetenschappelijke uitgever.
@2: Hoewel dit beeld voor veel mensen zal gelden scheer je m.i. te veel mensen over een kam. Er zijn voldoende groepen mensen die wel actief kennis opzoeken. Kijk alleen maar naar de populariteit van MOOCs (Massive Online Open Courses). Ook als is dat maar een klein deel van de bevolking, dan nog heeft dat m.i. meerwaarde.
Je ziet nu in heel snel tempo een verschuiving naar Open Access tijdschriften. Nature en Science hebben hun eigen versies opgestart bijvoorbeeld, artikelen zijn gratis te raadplegen. De auteurs moeten betalen voor het publiceren van hun stukken (en dat doen dus feitelijk hun werkgevers, de universiteiten, veelal van gemeenschapsgeld).
Ik vind het betalen voor publiceren an sich niet onredelijk, omdat er forse (met name redactionele) kosten zitten aan het laten reviewen, verwerken en opmaken van papers. Drukkosten zijn daar vaak maar een klein deel van de kosten. Echter wat ons allemaal stoort zijn die belachelijke winstmarges van vaak wel 40% die uitgevers maken door de gratis inzet van veelal door overheid gefinancierde wetenschappers (als auteurs, reviewers, soms als redacteur) en de onbereikbaarheid van kennis (vooral voor wetenschappers in minder bedeelde landen, daar heb ik heel veel mee te maken).
Voor mij is de hele stap naar Open Access zoals de EU die aankondigt dus wel degelijk een stap voorwaarts al zullen er vast wel weer nieuwe onwenselijke situaties kunnen ontstaan.
Zegt alles al. Toegang hebben tot artikelen/ databases, is er al.
En hoe zal dat dan gaan met de resultaten van de medische onderzoeken en bevindingen voor het gebruik van nieuwe medicijnen.
Worden de medicijnen vast goedkoper ;-)
@3: tot die groep behoor ik zelf, ik heb de afgelopen jaren een (flink) aantal MOOC’s gevolgd. Die MOOC’s zijn meestal op bachelor niveau, dan heb je geen research literatuur nodig. Voor verdieping heb je echt genoeg aan een goed leerboek, die bij alle MOOC’s online en gratis beschikbaar waren.
Maar zoals ik al schreef, ik ben zeer voor open access, ik vind het argument van kennis-overdracht er alleen met de haren bijgesleept, zeker in de tijd dat de politiek zo “fact-free” is en zich nauwelijks iets van wetenschappelijke argumenten aantrekt.
De zwarte piet wordt door Jona wel vaker bij de universiteiten of wetenschap gelegd, daar ben ik het niet zo maar mee eens, is mij veel te eenzijdig. Dat is mijn punt.
Dus het kan nog later worden. Waarom kan dit niet per ommegaande?
ik heb nog niets gelezen, maar ben inderdaad al bij voorbaat ontevreden.
Voor deze vrijheid van informatie is Aaron Swartz de dood ingejaagd.
Ik ben, geloof ik, wel voor open access. Ik ben alleen tegen veranderingen die de boel kwalitatief slechter zouden maken. En ik weet niet zeker of open access dat niet toch ergens zou doen.
@8: Aaron Schwartz heeft zichzelf doodgemaakt, en dat ging om data van een privaat instituut. Niks belastinggeld.
@8
De hamvraag.
Elsevier (et al) hebben een stevige lobby. Blijft onverlet staan dat die ‘open acces’ reeds toegankelijk is, of (nog verder) wordt gemaakt.
Het ‘waarom dit niet per ommegaande plaats kan vinden’, ligt verder volledig bij jou. Uiteraard.
Hier de peer review van reacties @1, @2 en @7:
Publish as is, accept without revision.
The authors make excellent and timely points,
of importance to the wider authoring community.
zeer mee eens dat open acces een verbetering is, want ik heb zelf met mijn studie al heel wat last gehad van monopoliserende uitgevers, met name kluwer. Maar dan moeten er ook veel meer open fora en portaals komen, want nu zijn de gezaghebbende tijdschriften nog steeds in staat grote publicatiekosten te vragen. Het lijkt mij dat de overheid een soort open publicatiedepot moet starten, zoiets als de koninklijke bibliotheek, met toegang tot alle gedeponeerde publicaties. Dan nog blijft staan dat screening door peers meestal (en helaas vaak onterecht) bepaalt of een publicatie betrouwbaar en gezaghebbend is, zodat die publicaties en hun medium nog in een positie zitten waar chantage van de lezer mogelijk is. Meest schrijnend is dat als de publicatie vernieuwend en grensverleggend is hij de meeste kans maakt niet gezaghebbend gepubliceerd te worden. Daarmee komt de vraag eigenlijk te liggen bij het bestrijden van het universitair conservatisme en de belangenverstrengeling met donerende bedrijven. Het lijkt me dat daar uiteindelijk de beslissende slag gestreden moet gaan worden, want de universiteit hoort vrij te zijn van dit soort inmenging.