Grafiek van Inspectie: een nieuwe klassieker?

In tegenstelling tot wetenschappelijke artikelen, is er voor beleidsrapporten geen eenduidige graadmeter waarmee de impact gemeten kan worden. Als we een samengestelde index maken van “aantal downloads”, “verontwaardigde reacties in de media” en “nieuwe politieke plannen”, dan scoort de Inspectie dit jaar erg hoog met de Staat van het Onderwijs.

Het is op zich al een interessante vraag waarom juist deze bevindingen zoveel teweeg brengen. In het prachtige boek van historicus Simon Schama met de titel “Landschap en Herinnering” betoogde hij dat het landschap een bepalende invloed heeft op de cultuur van een land. De ontdekking van de Grand Canyon en de Giant Trees, overtuigde de Amerikanen dat ze groots en onoverwinnelijk waren. Het kost niet veel moeite om deze redeneertrant door te trekken naar Nederland.

Het vlakke landschap van Nederland duldt geen pieken of dalen en dat geldt ook voor het onderwijslandschap. Dat was een hoogvlakte zonder pieken en dalen, zoals Onderwijsgrafiek #3 liet zien. Met het oog op de internationale positie van Nederland (“top-5”) kwam er daarop meer aandacht voor excellentie, strengere eisen voor rekenvaardigheid, selectie van leerlingen aan de poort in het hoger onderwijs en er werden afspraken gemaakt over het verminderen van instroom in het wo ten gunste van het hbo. Een van de effecten is een enorme toename in “schaduwonderwijs” en toetstraining: een fenomeen dat velen herkennen maar waarvan geen sluitende registratie bestaat.

Je zou zeggen: het is dan ook niet gek dat de verschillen tussen groepen leerlingen toenemen. Maar de stilzwijgende deal met de Nederlanders is dan wel dat iedereen gelijke kansen moet krijgen om excellent te worden.

Bron: Inspectie v h Onderwijs (2016), De Staat van het Onderwijs 2014/2015.

Omdat het rapport zo veel aandacht kreeg in de media, vroeg ik me af met welke grafieken de Inspectie de boodschap onderstreept. Dat is er niet één; er zijn vier grafieken gebruikt om te laten zien dat leerlingen geen gelijke kansen hebben. De grafieken zijn stuk voor stuk niet heel gemakkelijk te lezen en de onderliggende data is complex. Daarom is waarschijnlijk uitgebreide toelichtende tekst gebruikt. De combinatie van data en tekst is wel glashelder. Ik heb bovenstaande grafiek gekozen als de meest heldere: de titel is nu al een klassieker.

De Inspectie beperkt zich in het rapport tot zoveel mogelijke feitelijke constateringen en dat is goed. Dat er daarnaast nog veel ruimte is om over de verschillende oorzaken te filosoferen, draagt wellicht ook bij aan de verspreiding van het nieuws: iedere journalist en politicus heeft de ruimte om zelf met verklaringen en oplossingen te komen.

Via Onderwijs in Grafieken.