Mediahype met groot maatschappelijk effect

ANALYSE - Daniël de Rijke schreef eind 2013 een open brief aan minister Schippers over hoe hij als ex-kankerpatiënt moeilijker een nieuwe zorgverzekering kon afsluiten. De brief ging viral. Zijn vader Frank Bokern blikt nu terug op de mediahype.

Met de kreet ‘Daniël had kanker. En nu is hij boos’ wist mijn zoon Daniël de Rijke half december een enorme mediahype te veroorzaken. Daniël was erachter gekomen dat hij als ex-kankerpatiënt niet zomaar meer in aanmerking komt voor elke zorgverzekering. Toen zijn open brief aan minister Schippers niet onmiddellijk werd beantwoord, besloten Daniël, zijn moeder en ondergetekende om wat reuring te veroorzaken via de (sociale) media. Dat had verbluffende gevolgen. Het blog waarop de brief was te lezen kreeg in een paar dagen meer dan 85.000 pageviews. Maar liefst 805.000 unieke Twitteraccounts ontvingen een of meer tweets. En alleen al via de landelijke, traditionele media kwam het verhaal bij 7,93 miljoen mensen terecht. Bij elkaar opgeteld heeft bijna half Nederland in een paar dagen tijd kennis kunnen nemen van het verhaal van Daniël.

De brief ging ‘viral’. Ook Sargasso bracht al snel een bericht. Dus dat reuring maken is wel gelukt. Maar daar was het Daniël natuurlijk niet om te doen. Die reuring was alleen maar nodig om aandacht te krijgen voor het onderliggende probleem: in Nederland is er kennelijk sprake van risicoselectie en uitsluiting. En niet alleen bij mensen die ziek zijn, wat natuurlijk al erg genoeg is, maar zelfs bij mensen die ziek zijn geweest. Dat was ook het belangrijkste thema in de open brief. Het ging Daniël er niet zozeer om dat hij zich niet overal meer aanvullend kon verzekeren voor fysiotherapie, de kwestie was groter en principiëler, zoals hij zelf al schreef: ‘Waarom wordt het mij niet mogelijk gemaakt vrij te kunnen kiezen tussen zorgverzekeraars?’

Is die vraag beantwoord? Nee. Maar Daniël heeft met zijn open brief het probleem wel op de kaart gezet. Al snel na het begin van de campagne wordt Daniël uitgenodigd door ex-kankerpatiënt Isabelle Lebrocqui en om eind januari mee te gaan naar een internationaal congres in Brussel over uitsluiting van (in het Westen inmiddels 30 miljoen) mensen die van kanker zijn genezen. In het verlengde daarvan heeft Daniël besluit om patient advocate te worden. De organisatie Inspire2Live heeft hem inmiddels een tweedaagse training patient advocacy aangeboden, ook in Brussel.

Naar aanleiding van de brief van Daniël opent de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) een meldpunt voor iedere (ex-)patiënt die uitsluiting ervaart, ook als het gaat om levensverzekeringen, hypotheken en bijvoorbeeld reisverzekeringen. De Nederlandse Patiënten- en Consumentenfederatie NPCF opent later eveneens een meldpunt. De CG-Raad (de andere grote patiëntenkoepel) mailt Daniël: ‘U wijst met uw actie terecht op de gebreken in het huidige verzekeringssysteem.’ De CG-Raad (begin 2014 opgegaan in IederIn) had al opdracht gegeven voor een wetenschappelijk onderzoek naar deze misstanden en zegt Daniël toe een lobby te gaan opzetten die erop is gericht dat iedereen met een beperking zich afdoende kan verzekeren.

Renske Leijten, Tweede Kamerlid voor de SP, stelt al snel Kamervragen over de zaak-Daniël de Rijke. Later dient de partij ook nog een motie in. Zo’n 32 uur nadat de brief van Daniël ‘viral’ is gegaan voelt zelfs minister Schippers zich genoodzaakt om te reageren. Ze schrijft een heuse ‘Beste Daniël’-brief. Het is niet de brief waar Daniël op gehoopt had, omdat de minister in feite het probleem ontkent: hij kan namelijk bij zes verzekeraars wél terecht. Voor Daniël en alle twitteraars het bewijs dat hij inderdaad geen vrije keuze heeft. Een week later schrijft hoogleraar Wijnand van de Ven een opiniestuk in Trouw waarin hij Daniël gelijk geeft. Het is nog erger zelfs, schrijft hij: zelfs in de basisverzekering vindt risicoselectie. Hij baseert zich op onderzoek waar hij zelf bij betrokken was en dat is gedaan in opdacht van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

Het is geen nieuwe bevinding: de macht van de sociale media kan heel groot zijn. Deze campagne bewijst maar weer eens hoe ver die macht kan reiken. En hoewel minister Schippers in haar antwoord op de schriftelijke Kamervragen op 27 januari bij haar eerdere standpunt blijft en dus het probleem in feite blijft ontkennen, geeft ze in die antwoorden ook aan: ‘Het feit dat het bericht van Daniël in korte tijd via de social media zoveel aandacht heeft gekregen, geeft aan dat veel mensen betrokken zijn bij zijn verhaal.’ Dus dat krijgt misschien nog wel een staartje. Het is alles bij elkaar in ieder geval veel meer dan Daniël had durven hopen toen hij zijn brief maar eens ging verspreiden via Twitter en Facebook.

De whitepaper ‘Daniël had kanker. En nu is hij beroemd’ (pdf) is een reconstructie en analyse van de mediahype rond de open brief van Daniël de Rijke.