INTERVIEW - Vorige week vond in Londen een grote conferentie plaats over Somalië. Politicologe Ayaan Abukar, die actief is in de Somalische diaspora in Nederland, was erbij.
Hoe gaat het eigenlijk met Somalië?
‘Deze vraag is niet met goed of slecht te beantwoorden. Somalië is na 22 jaar burgeroorlog begonnen aan de wederopbouw van het land. Het aantreden van de nieuwe president en het aannemen van een nieuwe grondwet (aug-sep 2012) hebben nieuwe perspectieven gegeven. Landen zoals de Verenigde Staten en Engeland, en het Internationaal Monetair Fonds (IMF), hebben de Somalische regering officieel erkend. Diaspora keren terug naar de hoofdstad en zakenmannen en vrouwen zoeken naar nieuwe kansen in het land.’
‘De troepen van de Afrikaans Unie hebben de Al Shabaab uit Mogadishu en een aantal cruciale en strategische steden verdreven. De verbeterde veiligheidsituatie geeft een enorme boost aan deze ontwikkelingen. Tegelijkertijd zijn de uitdagingen waar de nieuwe regering mee te maken heeft enorm. De veiligheidsituatie is bijvoorbeeld nog steeds fragiel, de recente aanslagen in Mogadishu hebben bewezen dat Al Shabaab weliswaar haar macht in de stad kwijt is maar nog altijd een gevaar kan zijn en de stabiliteit in gevaar kan brengen. Daarnaast zijn er politieke onenigheden tussen de centrale regering en regio’s die federale staten willen oprichten. De bevolking leeft onder extreme armoede, toegang tot gezondheidszorg en onderwijs zijn nog steeds minimaal.’
Vanwaar deze grote conferentie?
‘Deze conferentie is een vervolg op eerdere Somalië-conferenties, in Londen in februari 2012 en Istanbul in juni 2012, met als doel de nieuwe regering politiek en financieel te ondersteunen en commitment uit te spreken. Vertegenwoordigers van regeringen en internationale organisaties hebben de conferentie bijgewoond. De regering van Somalië heeft haar plannen om de instituties op te bouwen en de uitdagingen aan te pakken gepresenteerd. De beleidsprioriteiten van de regering bestaan uit zes pilaren: stabiliteit en veiligheid (rechtsorde), economisch herstel, vredesopbouw, opbouw van basisvoorzieningen, investeren in de internationale partnerschappen, nauwere banden met buren en de bevordering van nationale eenheid. De internationale gemeenschap heeft op de conferentie afgesproken om de plannen van de Somalische regering te steunen op drie belangrijke gebieden – veiligheid, rechtvaardigheid en beheer van de overheidsfinanciën. Ook is afgesproken om samen te werken om seksueel geweld aan te pakken in Somalië.’
Wat deed je zelf op de conferentie?
‘Ik heb op uitnodiging van de Somalische overheid deelgenomen aan de Nationale conferentie over rechtshervorming en de wederopbouw van rechtelijke instituties, in april 2013. De conferentie in Londen was van groot belang om de uitkomsten van die conferentie te kunnen realiseren. Ik was niet aanwezig op het formele gedeelte van de conferentie, maar had de bijeenkomsten die naar aanleiding van de conferentie zijn georganiseerd bezocht. Zoals een Q&A-sessie tussen Young Professionals en de president, een conferentie van AMISOM (AU missie in Somalië) en de diaspora bijeenkomst met de president.’
Waarom is er nu zo veel internationale aandacht voor Somalië?
‘De burgeroorlog in Somalië had grote gevolgen op de hoorn van Afrika en Europa. De grote vluchtelingenstromen, piraterij, hongersnood en terrorisme waren directe gedolven van het conflict. De internationale gemeenschap heeft veel geïnvesteerd om de transitieperiode op een vreedzame manier te beëindigen en men is zich bewust van het belang van dit momentum. De veranderingen in het leiderschap van buurlanden Kenia en Ethiopië en de nieuwe rol van Turkije plaatsen de politieke realiteit in een andere context. Groot Brittannië streeft naar een nieuwe rol in de regio en hanteert een nieuwe focus. De oude politiek met te veel focus op piraterij- en terrorismebestrijding is ingeruild voor meer nadruk op politieke steun aan de federale regering en focus op veiligheid en wederopbouw.’
Is het een goed idee om meer hulp te geven aan de huidige Somalische regering?
‘Het is zeker goed om de nieuwe Somalische federale regering te ondersteunen. Het land zit in een overgangsfase van oorlog naar vrede en het begint nu met de wederopbouw van alle instituties. Dat is geen eenvoudig proces voor een land met een lange oorlogsgeschiedenis. De internationale steun is essentieel om deze ontwikkelingen te stimuleren, anders valt het land weer terug in de vicieuze cirkel van geweld.’
De Somalische president zei dat Somalië een new era tegemoet gaat. Deel je dit optimisme?
‘Ja, zeker. Er is hoop en optimisme waardoor veel kracht gebundeld wordt om de draad op te pakken na 22 jaar oorlog. De nieuwe fase wordt gekenmerkt door de verbeterde veiligheidssituatie, daling van piraterij, het nieuwe leiderschap en grondwet, de wederopbouw wat al gaande is en terugkerende diaspora, investeerders en groeiende steun uit de internationale gemeenschap. Als je door de straten van Mogadishu loopt kun je dit optimisme zien en beleven; zoals te zien is in deze video.’
Minister Timmermans heeft namens Nederland 2,9 miljoen euro toegezegd aan Somalië. Wat vind je van de Nederlandse opstelling?
‘De deelname van Nederland laat zien dat er een commitment is, dat is goed nieuws. In de brief van minister Timmermans aan de Tweede Kamer over de conferentie wordt aangegeven dat Nederland het belang zal benadrukken van een geïntegreerde en gecoördineerde inzet van de internationale gemeenschap. Ook staan er een aantal belangrijke punten in zoals aandringen op en bijdragen aan een stevige dialoog van de internationale gemeenschap met de Somalische regering op onderwerpen als mensenrechten, transparantie en accountability. Na afloop van de conferentie bleek dat Nederland ook 1,9 miljoen uittrekt om samen met Groot-Brittannië te werken aan een project voor versterking van de Somalische immigratiedienst, om terugkeer en herintegratie van vluchtelingen mogelijk te maken. Daarnaast zal Nederland een miljoen euro bijdragen aan het Trust Fund to Support Initiatives of States Countering Piracy off the coast of Somalia. Hiermee wordt duidelijk dat de focus gericht is op piraterijbestrijding en terugkeer. Ik had gehoopt op een grotere inzet van Nederland.’
Nederland gaat dus 1,9 miljoen euro uittrekken voor het faciliteren van de terugkeer van Somalische vluchtelingen. Een goed plan?
‘Dat hangt af van hoe deze immigratiedienst gebruikt gaat worden. Wordt deze gebruikt om de weerbarstige terugkeer van uitgeprocedeerde Somalische vluchtelingen uit Nederland te faciliteren of voor de terugkeer van miljoenen Somalische vluchtelingen in de regio? Terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers is een speerpunt van dit kabinet en deze bijdrage lijkt op een investering om dat te bevorderen. Persoonlijk vind ik deze focus erg beperkt en het uitgangspunt is niet in lijn met de nota van minister Ploumen die de nadruk legde op de 3D-benadering (diplomatie, defensie en ontwikkeling) in de fragiele staten. De focus is nu op Defensie (piraterijbestrijding) en eigen asielbeleid (terugkeer). Met name dat tweede draagt niet bij aan het verstrekken van vrede en duurzame wederopbouw van het land. De veiligheidssituatie is weliswaar verbeterd, maar het land is nog niet in staat om de uitgezette asielzoekers op een humane en veilige manier op te vangen. De positie van deze groep is erg kwetsbaar. Mensenrechtenorganisaties zoals Human Right Watch bevestigen dat. Minister Timmermans informeert binnenkort de Tweede Kamer over de uitkomsten van de conferentie. Waarschijnlijk wordt ook in die brief meer bekendgemaakt over de precieze invulling van de Nederlandse bijdrage.’
Wat kan de Somalische diaspora in Nederland bijdragen aan de ontwikkeling en stabiliteit van Somalië?
‘De Somalische diaspora in Nederland en elders dragen op verschillende manieren bij aan de ontwikkelingen in Somalië. Ze keren terug om te werken, bedrijven op te starten of de overheid te ondersteunen. De diaspora die nog in Nederland woont kan ook het verschil maken door aandacht te blijven vragen voor de verbeterde situatie, de uitdagingen en door de Nederlandse overheid kritisch te volgen.’
Via Vice Versa.
Reacties (6)
“Daarnaast zijn er politieke onenigheden tussen de centrale regering en regio’s die federale staten willen oprichten.”
Ik ben er niet zelf geweest kijken, maar mij lijkt dat deze zin niet helemaal recht doet aan de werkelijkheid: Somaliland heeft zich bij mijn weten de facto afgescheiden (en het grootste deel van het land ook onder militaire controle) en Puntland is de facto al een extreem autonome federale deelstaat die alleen nominaal de centrale overheid erkent, maar ondertussen een eigen staatsapparaat inclusief leger onderhoudt. Daarnaast zijn in het midden van het land gebieden onder controle van stammen die ook weer in naam de centrale regering erkennen, maar ondertussen hun eigen gangetje gaan. Mogelijk slaat de uitspraak op Azania in het zuiden (dat nog maar vrij recent grotendeels ontdaan is van Al-Shabaab), dat in rap tempo het voorbeeld van Puntland aan het volgen is?
Gisteren (15 mei) is er een president verkozen in Jubaland, die blijkbaar pro-Keniaans is en door Kenia gesteund wordt. Kenia lijkt dus niet op één paard (de Somalische centrale regering) te wedden en ziet Jubaland waarschijnlijk als een buffer tussen Kenia en de Shabaab.
Voor de duidelijkheid: Jubaland uit #2 is hetzelfde als Azania uit #1.
Ja, dat was ik vergeten erbij te zeggen. Maar Azania was toch ook een alternatieve naam voor Zuid Afrika?
Het is vooral een historische (door Griekse handelslui overgeleverde) benaming voor een deel van de Afrikaanse oostkust (uit het begin van onze jaartelling, dus de definiëring is wat onduidelijk). Ik begrijp dat er in Afrika wel meer met die naam proberen weg te lopen.
Op zich staat de zelfbenoeming wel mooi symbolisch voor dat in de voetsporen volgen van Puntland, dat de inspiratie voor de naamgeving immers ook haalt uit de vroege historie van de regio.
de diaspora van een volk is geen meervoud en kan niet terugkeren.