De Duitse Piratenpartij werkt met een extreme vorm van directe democratie. Daarvoor gebruikt ze technologie: Liquid Feedback. Wat is dit en hoe werkt het?
Het moet een nachtmerrie van menig politicus zijn: alle leden zijn gelijk en iedereen mag overal over meepraten. Uit dat veelstemmige gesprek komen oplossingen, standpunten en nieuw beleid voor nationale, internationale en lokale problemen. Dat moet toch tot problemen leiden?
Valt mee zegt, Andreas Nitsche, Duitse piraat. Sterker nog, met behulp van technologie kan zo’n ‘Poolse Landdag’ niet alleen goed uitpakken – het kan zelfs betere ideeën opleveren. Daarvoor is Liquid Feedback ontworpen. Gisteren lichtte Nitsche dit platform toe op een bijeenkomst van de Waag Society en Netwerk Democratie in Amsterdam.
Liquid Feedback is een open source online platform waar iedereen continu kan meepraten over (beleids)voorstellen. De makers verzetten zich tegen het idee dat je je als burger slechts een keer in de vier jaar mag uitspreken. Plus aan een verkiezingsprogramma kun je niets meer veranderen. Het is alles of niets.
Iedereen kan een issue agenderen. Als je genoeg steun krijgt, wordt een officiële discussie gestart en worden tijdspaden afgesproken. Wie bijdraagt aan een discussie, mag niet wezenlijke oppositie voeren: als je het echt oneens bent met een voorstel, moet je je eigen discussie starten, ter stemming voorleggen en dus laten concurreren. De discussies moeten opbouwend zijn, leiden tot betere resultaten.
Het idee is niet dat iedereen maar overal over mee gaat praten, al mag dat wel. Cruciaal in Liquid Feedback is het ‘delegeren’ van de stemmen. Je kunt je stem overdragen aan iemand die je vertrouwt, iemand met expertise. Stel je weet veel van infrastructuur, dan is het logisch dat je bij een discussie over Ontwikkelingssamenwerking je stem geeft aan een lid dat misschien jarenlang in het veld heeft gewerkt. En jij krijgt wellicht zijn of haar stem als het over de Betuwelijn gaat.
De gedelegeerde kan op zijn of haar beurt een stem – en de eerder vergaarde stemmen – weer doorgeven aan iemand anders. Tot aan de stemming kun je je gedelegeerde stem weer terugnemen. Belangrijk hierbij, zegt Nitsche, is dat het openbaar blijft wie waarvoor heeft gestemd. Als je delegatie niet bevalt, kun je de stemgemachtigde daarop aanspreken.
Het voordeel van deze delegering is dat het systeem zich goed laat schalen. De Piratenpartij in Duitsland gebruikt Liquid Feedback intensief, maar ook een aantal bedrijven en gemeente in Duitsland gebruiken het systeem. De eerste om goede ideeën van werknemers te horen – dit systeem is deels geanonimiseerd. De tweede om burgers inspraak te geven – al beslist de gemeenteraad uiteindelijk.
Goede leden kunnen veel stemmen vergaren en daarmee ook veel macht. Maar volgens Nitsche leidt dit niet tot machtsconcentratie. Je kunt je stem immers bij ieder voorstel aan een ander geven. En je kunt je stem tot vrij laat in het proces terugtrekken.
Ook tijdens het discussieproces kun je elkaar al steunen. Die steun gaat verder dan ja of nee. Je kunt er ook voorwaarden aan hangen. Ik steun je als je dit deel van je voorstel handhaaft. Of ik trek mijn steun in als je dat punt niet veranderd. Ook kun je een aantal voorstellen tegelijk steunen en een ranglijst aangeven. Dit is handig als er niet direct een meerderheid is voor een voorstel.
Liquid Feedback heeft een aantal belangrijke designaspecten die bovenstaande moeten bevorderen. Een ervan vind ik heel gewaagd: geen moderatie. Dat werkt alleen, waarschuwt Nitsche, als er een strenge selectie aan de poort is. Je moet weten wie je op je platform laat. Andere issues zijn: het ontbreken van privileges – iedereen is gelijk en ’traceability’, het hele besluitvormingsproces is transparant en wordt vastgelegd. Eigenlijk best vreemd voor een partij die zo op de bres springt voor privacy.
Uiteindelijk beoogt Liquid Feedback een continue assemblee te zijn. Ik vind dat een mooi idee. Of het op landelijke schaal gaat werken, betwijfel ik, maar voor een partij kan het verfrissend werken. Het is gewaagd. Vooral het toelaten van zoveel transparantie is spannend. Ik ben benieuwd of het systeem de menselijke onhebbelijkheden – ijdelheid, machtswellust, etc. – kan overstijgen. Ik hoop van wel. Met een beetje geluk kunnen we de komende vier jaar zien hoe het de Piraten op deze manier vergaat.
Reacties (57)
Dank Dimitri, goed en nuttig stuk. Het is te hopen dat het systeem van Liquid Feedback echt het verschil gaat maken in het aderverkalkte politieke landschap.
Laat me raden: iedereen is altijd voor belastingverlaging, maar tegelijk willen we ook meer geld voor scholen, wegen, zorg, AOW etc. en natuurlijk de staatsschuld aflossen.
Als we ieder brokje afzonderlijk proberen op te lossen, is een economische ramp het resultaat. De theorie is leuk, maar in de praktijk werkt dit niet omdat de meeste mensen geen kaas gegeten hebben van economie en hoe je een samenleving effectief inricht.
Daarvoor hebben we dus mensen aangesteld die dat voor ons doen. Dat heet een representatieve democratie.
Niettemin: leuk experiment, hoor. Op lokaal nivo zou het best kunnen werken.
“omdat de meeste mensen geen kaas gegeten hebben van economie en hoe je een samenleving effectief inricht.”
Dit in tegenstelling tot de meeste politici…
*proest*
Ik ben zo ontzettend voor om hiermee tenminste te experimenteren; eerst op wat kleinere schaal, bijvoorbeeld locaal of idd binnen een politieke partij. We hebben steeds betere communicatietechnologie en informatie is steeds wijdverspreider en laagdrempeliger. Daar moet toch ergens winst te halen zijn op ’t gebied van gezamenlijk besluiten nemen.
Vanuit de oude politiek zal die vernieuwing niet komen, die vinden de status quo wel prima blijkbaar, hebben een broertje dood aan transparantie en nieuwe technologie en houden wel van hun machtsspelletjes op de vierkante meter in de kaasstolp.
Dus: zet ‘m op, piratenpartij!
Die weten er doorgaans meer van dan de gemiddelde Henk en Ingrid. Ja, de kwaliteit van kamerleden laten wel eens te wensen over, dat weet ik ook. Maar dan maar leken laten beslissen?
Dat doen wij al. Het is voor kamerleden niet verplicht om meer van economie te weten dan de gemiddelde scholier voortgezet onderwijs.
Exact.
“Dat heet een representatieve democratie”
Proest. Dat heet de ambtenarij. Die hebben verstand van zeken en staan in de maatschappij. Het probleem zijn de bestuurders. Of directe democratie, of je laat professionals je belangen vertegenwoordigen. Maar een paar spraakwatervallen die zichzelf politici noemen, een grotere vergissing bestaat er niet.
Goed opgemerkte valkuil, maar hier valt iets op te verzinnen toch?
In de logistiek heb je meestal naast inkoop-, productie- en distributie ook een ketenmanager. Die denkt niet in ‘brokken’ van de logistieke keten maar overziet het geheel.
Zo’n soortgelijke functie zou je ook in liquid feedback kunnen inbouwen. Wanneer een keuze binnen een ‘brok’ niet samengaat met allerlei andere keuzes wordt je teruggefloten.
Interessant concept. Ik ben alleen bang dat er met dit concept weinig meer terecht gaat komen van het beschermen van de minderheid. Of ben ik te pessimistisch? Of ben ik te naïef om te denken dat dat nu wel gebeurt.
Er is niets mis met vertegenwoordiging door capabele politici. Niet het politieke landschap is aderverkalkt, maar het gevoel voor verhoudingen is volkomen weg bij de Internetgeneratie.
Op het PvdA-congres bijvoorbeeld kwam veelvuldig insprekers van de G500 aan bod. Een van hun amendementen werd breed gesteund (het schrappen van de gratis technische studies) en werd aangenomen, waarmee ik hen van harte feliciteerde. Vervolgens meldt het 8 uur-journaal dat de G500 teleurgesteld zijn in de partijdemocratie van de PvdA, omdat er niet naar ze geluisterd zou zijn.
De democratie in de PvdA verloopt echter volgens lijnen van participatie in afdelingen, gewesten en uiteindelijk op het congres. Even langskomen om je ding te zeggen is prima, maar met minimale betrokkenheid heb je (gelukkig) ook niet meer dan minimale invloed.
Investeren in betrokkenheid, verdieping zoeken, levert de partij meer kwaliteit en jou meer invloed op. Als Sywert z’n best zou doen zou hij het via die weg best tot lijsttrekker kunnen schoppen.
Het is die betrokkenheid die ik mis bij de Internetgeneratie. Mensen die er van overtuigd zijn de wereld te kunnen verbeteren via de like-button van een protestpagina op Facebook. Mensen die willen meebeslissen over van alles en nog wat via liquidfeedback, maar die afhaken bij een stuk tekst langer dan twee A4tjes. Gemak dient de mens.
Maar ik lees in het stuk van Dimitri toch iets heel ander dan een oppervlakkig betrokken internetgeneratie. Het Liquid Feedback systeem lijkt in Duitsland en Zweden in ieder geval niet te leiden tot een politieke beweging met louter “eigen belastingvoordeel eerst” standpunten. Bovendien lijkt het systeem er op gericht te zijn dat actieve participanten ook daar meer invloed hebben dan passieve likers.
Je moet overigens minimaal een maand lid zijn om mee te doen met het liquid feedback systeem (althans hier in Nederland). Misschien dat dat al een belangrijk selectiemechanisme is waarmee je de leunstoel praatjesmaker buiten de deur houdt.
Met verbeterde IT kan je de Poolse landdag eindelijk werkbaar maken. En als D’66 stemmer ben ik natuurlijk voor iedere vorm van nog directere democratie.
Lijkt me ook een typsiche D66 app, pragmatiek ten top, gebrek aan maatschappijvisie als visie
Ik vind de Piratenpartij een daadwerkelijke verfrissing van het politieke landschap. Lees hun standpunten en je ziet dat er niets D66 aan is.
@Bullie
Je bedoelt waarschijnlijk dat D’66 geen last heeft van de dwingende knelling van de een of andere in steen gehouwen en achterhaalde ideologie uit de negentiende eeuw? Betekent niet dat er geen sprake is van een maatschappijvisie.
@Frank
Directe democratie is wel een D’66 dingetje hoor. Al sinds het ontstaan van die partij. Ik zou er helemaal voor zijn als die liquid democracy ook gaan gebruiken.
Jabir, D66 heeft op verschillende beslissende momenten dat “best wel belangrijke puntje” directe democratie laten vallen als het ze politiek beter uitkwam. In die zin zijn ze niet veel beter dan de andere politieke partijen.
Dat ben ik met je eens.
Volgens mij is D66 representatieve democratie + referenda. Dat is niet directe democratie omdat de zwaarte nog steeds bij de volksvertegenwoordiging ligt.
Jaja, maar de interne partijdemocratie is one man, one vote.
Dus alle fractiebeslissingen worden voorgelegd aan de leden voor stemming?
Wat is er precies ingewikkeld aan het begrip “interne partijdemocratie”?
Wellicht dat het een containerbegrip is? Er zijn veel partijen, met allemaal andere interne partijdemocratieën.
Zeker, maar wat ze ondanks hun diversiteit gemeen hebben is dat al die partijdemocratietjes betrekking hebben op hun interne structuur en meningsvorming, niet op het functioneren van het parlement.
Het mooie van de Piratenpartij vind ik dat ze die invloed op hun vertegenwoordigers ook tussentijds sterker willen maken, daar word ik als onafhankelijk vrijzinnig democraat (ben verder nergens lid van) alleen maar vrolijk van. Als dit nu praktisch haalbaar is moeten we daar voluit gebruik van maken vind ik, ook andere partijen.
Aan de andere kant hebben partijorganisaties die stukken minder democratisch georganiseerd werden (los van de PVV dan) al veel invloed op hun vertegenwoordigers. Het CDA bijvoorbeeld, waar de wat linksere visie van de partijorganisatie uiteindelijk sterker bleek dan hun vertegenwoordigers in kabinet en parlement zagen zitten. dus het is niet zo dat partijdemocratie in traditionele partijen perse minder invloed heeft.
Fascinerend dit inderdaad, ik zou dit graag wel eens in de praktijk willen meemaken. Het is waarschijnlijk alleen iets dat je goed kan doen als de deelnemers voldoende opleiding hebben gehad, en alleen al om die reden niet te gebruiken in de landelijke politiek. Verder eens met Joost @003, hoe worden rechten van minderheden beschermd.
“Het is waarschijnlijk alleen iets dat je goed kan doen als de deelnemers voldoende opleiding hebben gehad,”
Ik vrees dat je kennis met inzicht verwart.
Het leven is de beste leerschool.
@frank Ik bedoelde inderdaad een bredere toepassing dan binnen een partij, bedrijf of anderszins in eigen kring.
@sil en @loupe
Sorry, ik ging iets te kort door de bocht, daarom iets uitgebreider:
Ging het er maar om dat je alleen maar dingen “weet”. Dagelijk kan je zien hoe primair men reageert op allerlei zeken, hoe makkelijk het is om de mening te manipuleren met propaganda, of neem gewoon reclame. Hoeveel mensen laten zich daar niet door verleiden? Het werkt, want we worden er niet voor niets mee overspoeld. Ik heb alleen vertrouwen in dit soort instrumenten als iedereen zich er van bewust is hoe makkelijk het is om gemanipuleerd te worden. Dat moet je inderdaad leren ja. En nee, dat het heeft niets met “hoger opgeleid” te maken. Iedereen met voldoende verstand kan dat leren.
Maar Michel, dit gaat toch over een interne partijpolitiek instrument voor de piratenpartij? Als je je niet thuis voelt in de meningen die daaruit voortkomen dan kan je naar een andere partij of richt je je eigen partij op. Als instrument om een land te besturen zal het om veel redenen idd niet werken.
Noem eens een paar redenen?
Het bestuur van een land kan je op complex event processing baseren. Scheelt een hoop gezeik met mongolenpartijen en gevallen kabinetten. Mijn stelling is dat dergelijke software tot betere beslissingen leidt dan beslissingen die gemaakt werden door mensen. Eens in de vier jaar verkiezingen zodat we weten welk standpunt welk gewicht heeft en we kunnen ons met relevantere dingen bezighouden (zoals geld verdienen).
Sorry Loupe, had je vraag over het hoofd gezien. Ik denk dat je voor dit soort mechanismen betrokken mensen nodig hebt die op een volwassen manier willen en kunnen participeren. In het Liquid Feedbakc zit geen moderatie. Weet je nog een jaar terug hoe hier op Sarg de boel echt uit de hand liep met de reaguursels? Als er teveel geschreeuwd gaat worden dan verliest een instrument als liquid feedback snel aan waarde. En helaas wordt er in het publieke debat meer geschreeuwd dan geluisterd.
Hihi
Ja, natuurlijk kan directe democratie werken. Leuk systeem ook. Maar het probleem is hetzelfde waar de anarchistische politieke theorieën al vele jaren mee kampen: in een directe concurrentiestrijd met meer hiërarchisch gerichte concepten, waarin een of enkele leiders de beslissingen voor anderen nemen, delven zulke goedbedoelde en veel democratischer initiatieven altijd het onderspit. Het kamp met een leider neemt meten de beslissingen. De directe democratie moet eerst de achterban raadplegen.
Het werkt wel, maar het werkt trager. En op het moment dat dit soort experimenten succesvol dreigen te worden, zetten de hiërarchisch gerichte partijen, mensen, landen alle middelen in om hun eigen macht te behouden, tot oorlog tegen de eigen bevolking aan toe, en om het experiment te gronde te richten.
Het dagelijks bestuur dient voor een zo kort mogelijk periode hun volmacht te ontvanhgen. In een directe democratie kan dat op jaarbasis bijvoorbeeld worden afgegeven. Als extra ‘stok’ kunnen de kiezers binnen dat periode het dagelijks bestuur ter verantwoording roepen met een stemming.
Democratischer dan wat we nu hebben, en ook al iets omslachtiger en trager. Tegelijk ook al weer ver verwijderd van directe democratie. Volledige directe democratie is ook mogelijk, hoor, maar dan moet wel eerst 99% van de mensen op de wereld daarvan overtuigd zijn (dan heeft die 1% niet genoeg mensen meer om dat voor hen met geweld terug te draaien).
Nouja, zo gaat dat in ieder geval in een functionerende directe democratie waar ik aan mee participeer (IWW). Dat gezegd heeft het dagelijks bestuur een stuk minder bevoegdheid dan een volksvertegenwoordiging. Het gaat vooral om administratieve handelingen. Uiteindelijk dienen de belangrijkste beslissingen genomen te worden door de leden op het werkvloer, wat niet traag hoeft te zijn.
Vergelijk dat eens met het effect dat de vergroting van de aandeelhoudersmacht en de kwartaalterreur heeft gehad op bedrijven..
Lijkt met juist dat het dagelijks bestuur een langer mandaat moet krijgen; minimaal 6 jaar, misschien 10 zoals in China.
Daar tegenover de controlerende macht flexibeler wisselen (elk jaar 1/5 wisselen 5 jaar vaste zetel) of directere invloed a la liquid feedback.
Grootste failliet lijkt me De Partij op dit moment.
Ik zou graag een team als Wijers/Rinnooij-Kan een volmacht geven op een Visie die in 1 of 2 A4 tjes staat. Laat ze maar 5 of 10 jaar daaraan werken. op de feitelijke tactiek mag een kamer zich stukbijten of stem ik desnoods zelf 1* per maand op een aantal combi-stukken
Een groot nadeel zie ik niet genoemd worden: je stemt op deze manier niet alleen op kamerleden, maar op iedereen die zich met de Liquid Feedback bemoeit. Wat als die anderen gedurende de vier jaar in meerderheid over een groot issue een standpunt ontwikkelen waar je principieel tegen bent? Niets zo beweeglijk als de massa, zo hebben we de afgelopen tien jaar gezien. Voor je het weet heb je tegen je eigen principes gestemd.
(Ja, politici hebben vaak boterzachte principes, maar die kun je op hun trackrecord beoordelen. Wie nu nog niet weet dat Rutte en zijn club alleen liberaal zijn in de aanloop naar verkiezingen, heeft verdiend belazerd te worden…)
Je kunt je stem immers bij ieder voorstel aan een ander geven. En je kunt je stem tot vrij laat in het proces terugtrekken.
Ook tijdens het discussieproces kun je elkaar al steunen. Die steun gaat verder dan ja of nee. Je kunt er ook voorwaarden aan hangen. Ik steun je als je dit deel van je voorstel handhaaft. Of ik trek mijn steun in als je dat punt niet veranderd.
Wat niets verandert aan het feit dat er in de Tweede Kamer een stem op dat onderwerp wordt uitgebracht door iemand die er mede dankzij jou zit. Ik heb immers niet de vrijheid om mijn stem even naar een ander Kamerlid te transfereren.
Eric, een liquid feedback werkt niet voor democratie als geheel maar wel voor partijen waartussen een open competitie mogelijk is.
Waar vind je de good-practice voorbeelden van werkende directe democratie? In het gezin, in de kunst, in het bedrijfsleven of de sport?
En als mocht blijken dat de resultaten van het democratisch runnen van een orkest, een café of een Internetblog niet optimaal zijn, waarom zou een politieke partij of een landsbestuur dan wel volledig democratisch moeten zijn?
De democratie van de piratenpartij is fundamentalistisch. Directe democratie is een fictie voor mensen met een chronisch wantrouwen jegens elke autoriteit, ook intellectuele.
Doe mij maar meritocratie.
Voor mij is het ook voldoende dat iedereen een stem heeft in de samenstelling van de belangrijkste organiserende organen, zijn stem mag verheffen en de mogelijkheid heeft om zich zodanig actief tegen de politiek aan te bemoeien dat hij/zij ook daadwerkelijk invloed krijgt op het proces.
Voor dat laatste hebben we politieke partijen en passief kiesrecht. Iedereen mag daaraan meedoen, ongeacht afkomst, intelligentie, inkomen, sexe of religie.
Precies!
Maar dan moet je wel in actie komen, in plaats van achter je PCtje blijven zitten.
Ik vond directe democratie heel goed werken in de kibbutz. Maar dat heeft denk ik vooral met kleinschaligheid te maken.
En waar zijn je voorbeelden van een werkende meritocratie?
Van directe democratie zijn er meer dan genoeg voorbeelden op kleine en grotere schaal, en in allerlei gradaties. Communes en kibboetsen, en in de Spaanse burgeroorlog en in de Oekraïne kort na de Russische revolutie, tal van collectieven, enz, enz. Zij gaan ten onder aan factoren als te weinig competitief tegenover strikt hiërarchische organisaties (dictaturen zijn nu eenmaal het slagvaardigst), regelrechte aanvallen van buitenaf (de anarchisten in Spanje en de Oekraïne werden door de kapitalisten en in de rug door de communisten aangevallen), en door interne spanningen (het is lastig om van het idee dat allerlei zaken je persoonlijk eigendom zijn af te stappen, want je hebt nooit wat andere geleerd).
Ik ben voor Directe Democratie.
Dan kunnen we een minarettenverbod bereiken net zoals in Zwitserland.
Jammer Johan, dat minarettenverbod heeft met Zwitserse partijpolitiek te maken, niet met directe democratie. Van autoritaire volksmenners blijft in een one man one vote systeem niets over.
@Jabir:
“Ruim 57 procent van de Zwitserse bevolking heeft zich uitgesproken voor het zogenaamde ‘anti-minaretteninitiatief’. Dit betekent een bouwverbod op moskeeën met een toren. De Zwitserse regering zegt geschokt en teleurgesteld te zijn maar respecteert de uitkomst. “
http://www.rnw.nl/nederlands/article/minarettenverbod-zwitserland-ontlokt-heftige-reacties
Met het noemen van een percentage weerleg je niet dat dit onderwerp door een extreemrechtse partij aangezwengeld werd.
@Jabir: Het gaat erom dat het minarettenverbod tot stand is gekomen dmv een referendum. Dat maakt het voor mij directe democratie.
Dat is nogal een kortzichtige visie op directe democratie. Dat is meer dan een referendum.
@su: Nee, ik ben het wel met je eens. Directe democratie is inderdaad meer dan alleen het referendum.
“Je moet weten wie je op je platform laat. Andere issues zijn: het ontbreken van privileges – iedereen is gelijk en ‘traceability’, het hele besluitvormingsproces is transparant en wordt vastgelegd. Eigenlijk best vreemd voor een partij die zo op de bres springt voor privacy.”
Er is een groot verschil tussen transparantie van politieke besluitvormingsprocessen en de mensen die daar aan deelnemen enerzijds en recht op privacy van individuele burgers anderzijds.
Wellicht is er in je hoofd wat verwarring over de respectievelijke doelen van transparantie en privacy? Transparantie heeft tot doel dictatoriale besluitvorming te voorkomen. Privacy heeft tot doel verzet mogelijk te maken als er ondanks alles toch dictatoriale besluitvorming ontstaat.
De wijze waarop de Piratenpartij transparantie in het openbaar bestuur en privacy voor individuele burgers voorstaat is dus zeker niet met elkaar in tegenspraak.