Les extrêmes se touchent

In dit stukje speel ik leentjebuur bij enkele andere bloggers, die alle hetzelfde punt maken. De eerste is Peter Breedveld, die in deze blogpost op zijn website Frontaal Naakt vertelt over de hoeveelheden modder die hij over zich heen krijgt gegooid omdat hij een relatie heeft met een moslima. Eén van de reacties was dat men zich afvroeg hoe hij, een ongelovige Nederlander, een relatie kon hebben met een Marokkaanse moslima, aangezien een moslima niet met een niet-moslim zou mogen trouwen. Dus óf Breedvelds geliefde zou een afvallige zijn, óf Breedveld zou moslim zijn geworden.

Breedveld bestrijdt deze argumentatie. Hij en zijn vriendin kunnen hun eigen heerlijke gang gaan, zijn moslim-vriendin is niet verstoten en hij is door haar familie aanvaard. En juist dit, schrijft hij, is wat hem de niet aflatende stroom beledigingen oplevert. Immers, door gewoon van elkaar te houden, ontkracht hij het wereldbeeld van ‘s Neêrlands islamofoben. Breedveld en zijn vriendin leveren het empirisch bewijs dat een gemengd huwelijk mogelijk is en dat de islamofobe sjabloons te simpel zijn.

Het is krek zo. De vraag is: van wie is religie? En dan is het erg grappig dat zowel moslimfundamentalisten als moslimhaters het erover eens zijn dat de islam een verzameling regels is, terwijl de rest der mensheid een heel andere werkelijkheid heeft. Anders gezegd, er botsen twee visies, waarbij de mensen van de praktijk staan tegenover degenen die de nadruk leggen op de theorie. In dit laatste blijken de grootste voor- en tegenstanders van de islam elkaar uitstekend te kunnen vinden.

Mijn tweede voorbeeld ontleen ik aan de (inmiddels ter ziele gegane) blog van Edith van den Berg. Naar aanleiding van een poging tot brandstichting in de synagoge van Amersfoort, kort na een Israëlische actie tegen de Palestijnen, wees ze op een vergelijkbare spanning, waarin de felste voor- en tegenstanders het eens zijn.

Er zijn maar twee groepen mensen die een verband leggen tussen enerzijds joden in Nederland en anderzijds Israël: aan de ene kant fundamentalistische moslims en hun sympathisanten, die het joodse karakter van Israël opvatten als argument om de joden hier ook maar aan te vallen, en aan de andere kant zionistisch ingestelde joden die hun project in Israël opvatten als de enige vorm van jodendom.

De derde blogpost is geschreven door Richard Kroes, en te vinden op dezelfde website als de eerste. Hij begint met een uitspraak van Rob Muntz:

‘Iemand die zich christen noemt, gelooft alles wat er in de Bijbel staat. Doe je dat niet, dan ben je ook geen christen. Misschien een ietsist, maar dat is het slapste wat er bestaat. Dan geloof je wel maar durf je niet te bekennen wat.

Muntz kiest hier voor een definitie van christendom die identiek is aan die van evangelische christenen. Dat Scaliger al zo’n vier eeuwen geleden de basis onder dit literalisme heeft weggeslagen en dat een niet-letterlijke uitleg van de Bijbel al sinds de negentiende eeuw de mainstream van het christendom vormt, daaraan heeft Muntz geen boodschap.

Kroes biedt ook een verklaring voor dit verschijnsel. Wat hij schrijft, had ook uit de pen van Breedveld en Van den Berg kunnen komen:

Wie letterlijk gelooft wat er in de Bijbel staat, is intellectueel gesproken een “‘sitting duck”: prijsschieten, bijna altijd raak en dus gemakkelijk terzijde te schuiven. Een atheïst is snel klaar met een fundamentalist en is er dus ook in zekere zin aan gehecht: het is je favoriete vijand. Bij mensen met genuanceerdere opvattingen over geloof werkt dat niet. Die blijven hardnekkig in de weg zitten. Geen wonder dus dat atheïsten hun felste kritiek niet richten op fundamentalisten, maar juist op die vage groep die bij gebrek aan een beter woord dan maar “‘ietsisten” worden genoemd. Hen wordt eigenlijk verweten geen fundamentalisten te zijn.

Waar het me nu om gaat, is dat het niet gaat om vóór of tegen de islam, om vóór of tegen Israël, om vóór of tegen creationisme. Die discussies zijn gegijzeld door mensen die niet kijken naar de praktijk, maar denken vanuit theoretische sjablonen. In feite stellen zij principes voor humaniteit. Dat dit in Nederland kan gebeuren, het land dat zijn ontstaan dankt aan de strijd tegen de dwingelandij van geloofstheoretici en voor de “liberteyt van consciëntie”, is eigenlijk nogal bizar.

Foto Flickr cc martinpro