Onze MP is een welgemoed man en een slimme retoricus. Maar heeft hij ook een visie? Zo wurmt hij zich uit onder het onbehaaglijk thema van de stijgende armoede, door te zeggen dat er alleen lage inkomens zijn. Vergeleken met het Afrikaanse consumptieniveau klopt dat wel, maar het is natuurlijk op het randje van onbehoorlijk. Maar laten we de politicus Rutte links liggen en kijken naar zijn inhoudelijke voornemens met hervormingen. De slagzin die onmiddellijk op komt: “een kleinere, sterkere overheid”.
Het is niet een doelstelling waar ik direct voor uit mijn stoel kom, maar onzin is het ook niet. Het past in langjarige traditie en bij het liberale denken. Laten we eens kijken wat hier achter schuilt.
Het doel “kleiner en sterker” zegt iets over de waargenomen verhouding tussen staat en burger. De overheid moet zich minder bemoeien met de burger (kleiner), maar als de overheid dat wel doet, moet de burger beter luisteren. (sterker) Dat laatste geldt bij Rutte c.s. vooral op het vlak van de veiligheid.
Dat is tamelijk dubbel: een kleinere overheid betekent minder beheersing, een sterkere overheid vergt juist meer beheersing. Hoe je hiermee omgaat, wordt bepaald door je visie op de gewenste verhouding tussen overheid en burger. Die visie wordt vrij sterk gevormd door je geloof in de regulerende werking van het marktmechanisme.
Overheid en burger
Het is een groot doel, dus Rutte gaat voorbij aan het onbehaaglijke feit dat er meer mensen in armoede leven. Hij wil een herziening van het thema overheid en burger. De impliciete boodschap is de “onregeerbaarheid”. We beladen de staat met verwachtingen, eisen, verantwoordelijkheden. We spannen de staat bovendien als het even kan graag voor ons karretje. Het staatsapparaat heeft evenwel onvoldoende sturingscapaciteit en interventie-mogelijkheden om aan alle verlangens te voldoen. Hierover zijn liberalen, conservatieven en gematigd links het al meer dan dertig jaar redelijk met elkaar eens: de overbelaste staat veroorzaakt het probleem van de onregeerbaarheid.
Hebben we daarvoor ook oplossingen? Therapeutische benaderingen zijn:
- Vertrouwen op markten
- Sociale controle
- Kennis van deskundigen
- Administratieve rationalisatie
- Corporatistische arrangementen.
De laatste decennia is de politiek en ons bestuur door dit denken beheerst. De privatiseringsgolf, de verzelfstandigingen, de invoering van de marktwerking, de nieuwe ZBO’s en toezichthouders, het project Europa en euro, de deskundige rapporten en adviezen, het Derde Weg denken, het lijken allemaal pogingen het probleem van de onregeerbaarheid te bezweren, zonder veel expliciete ideologie. Je zou het “paars”denken kunnen noemen, alleen is het een denklijn die in de hele westerse wereld voorkwam. Denk aan Clinton en zijn lof voor Kok.
Marktmechanisme
De huidige regering staat in deze traditie, maar zitten er meer of nieuwe gedachten achter? Dat is niet simpel te bepalen. Over de vernieuwingen die lopen zijn weinig markante uitspraken: in de gezondheidszorg wil de SP van de marktwerking af, maar de betreffende bewindslieden hoor je wel over de kostenexplosie in de zorg, maar niet over systeemwijziging. Met de marktwerking in het openbaar vervoer is het niet anders: de bedrijven die elkaar nodig hebben voor onze treinreizen maken een beetje ruzie, er zijn tekorten, maar geen faillissementen, want die lossen ook niks op. Privatiseringen en marktwerking zijn op zijn minst geen doorslaand succes.
Een bijzondere variant van een interventie in de markt was het redden van de banken: Bush aarzelde even bij Lehmann Brothers en dat triggerde de bankencrisis. Obama ging vervolgens mee in een ” bail out” die zijn weerga niet kende. Wouter Bos aarzelde niet, kocht ABN-Amro voor een bedrag waar het parlement niets over te zeggen had gehad en kreeg applaus van links en rechts, ook recent weer bij zijn verdediging voor de Commissie de Wit. Over de principes ging het openbaar debat niet: de banken hebben de ruimte, het marktprincipe wordt geheiligd, maar als het fout loopt moet de belastingbetaler bijspringen. “Too big to fail” is dan het verweer. Dat mag waar zijn, krom is het wel. Als we Jan Kees de Jager moeten geloven, komt zijn regulering van de financiële sector binnenkort naar de Tweede Kamer, inclusief een verbod op bonussen, waarmee hij zijn linkse voorganger Bos in daadkracht zou overtreffen.
Bestuurlijke inrichting
Maar het bestuurlijke huis van Nederland? Ambtelijke werkgroepen hebben dappere daden bedacht voor de bedrijfsvoering der departementen en opheffing van provincies en waterschappen. Maar veel progressie zit daar vooralsnog niet in: het Huis van Thorbecke wordt niet echt verbouwd.
Het geduvel over fusies van provincies duurt voort. Bij het aantreden van deze minderheidsregering werd een herschikking van een aantal departementen doorgevoerd, maar echt doordacht zag dat er niet uit. Maar Rutte kon met een paar bewindslieden minder van start.
Regeldruk
Heeft de burger dan iets aan de beloofde “vermindering van regeldruk”? Daarop zijn twee antwoorden mogelijk, gelezen de brief van 19 september van Donner aan de Tweede Kamer. Het eerste is dat het een heel bescheiden stofkam actie is, niet onnuttig, maar toch niet echt de hervormingen waar dit vastlopende landje wat aan zou hebben.
Het tweede antwoord is dat er een curieuze ambitie wordt geformuleerd. Donner schrijft dat hij burgers en bedrijven het recht wil geven “bestaande wet- en regelgeving tijdelijk buiten werking te stellen, om zo te komen tot een effectievere (betere kwaliteit) en efficiëntere (minder kosten) uitoefening van de primaire publieke taak.” (TK 2010-2011, 31765,no. 50, p.5)
Als je het bericht omkeert, geloof je niet wat er staat: de vastgestelde wetten en regels zijn een belemmering voor een effectieve en efficiënte uitoefening van de primaire publieke taak en moeten experimenteel en tijdelijk buiten werking worden gesteld! Heeft Donner ook nog voorwaarden?
Dat wel: je moet een beter alternatief hebben dan de wettelijke regel, het algemeen belang moet worden gediend en het doel van de op te schorten wet eveneens. Maar onder die voorwaarden mag je een verzoek indienen voor een experiment. (Zie Kamerbrief)
Het Bestaande als rem?
Kun je bestaande opvattingen en werkwijzen, juridische structuren en bestaand beleid blokkades noemen voor effectiviteit en efficiëncy? Tot op zekere hoogte, ongetwijfeld. Maar er is geen simpel antwoord op.
Ik noem maar eens iets. Modellenbouwers in de economie gaan graag uit van optimale informatie van de consument (over prijzen) en een optimale transparantie van de markt. Met internet en Google zetten we een forse stap in die richting. Binnen bereik komen nieuwe, betere marktprocessen, waarbij individuele vragers en aanbieders elkaar kunnen vinden, elkaar met ratings informeren, enzovoort. Dat zou een hoop regeldrift overbodig kunnen maken.
Maar ons denken over de overheid sluit daarop niet aan. We hebben de overheid ingericht, zoals Kafka en Weber hebben beschreven. De instrumenten zijn geld en wettelijke regels, de organisatie is strikt hiërarchisch, met een politiek verantwoordelijke aan de top.
We zouden een stap van e-overheid naar i-overheid moeten zetten, zoals de WRR onlangs heeft bepleit: wat levert een verknoping van allerlei gegevens ons op? Dat zou veel kunnen zijn.
Donner
Donner informeert de Kamer over zijn vorderingen in het programma Regeldruk. Als het goed is, komt hij volgend jaar met een idee om bestaande wetgeving te passeren, met creatieve experimenten. Dat kan een geweldige methode zijn om de verstarring en angst in ons geinstitutionaliseerde landje te doorbreken. Het idee is nog wat onvoltooid: wetten zijn toch om rechtszekerheid te bieden aan belanghebbende burgers? Daar moet nog wel iets op verzonnen worden. Uit mijn ervaring in de volkshuisvesting weet ik dat het verstandig is hiervoor een regime te ontwikkelen.
Maar het lijkt een mooie route naar een versoepeling van onze verstarde praktijken. Het is te hopen dat de dan benoemde vice-voorzitter van de Raad van State er ook zo over denkt.
Reacties (27)
Er is in nederland inderdaad armoede en ik vind dat we daar zelf wat aan moeten doen (wat ook al gedaan word door talloze vrijwilligers)
Ieder voor zich en de staat voor ons allen, is het motto van de sociaal democraten.
De instrumenten van de staat zijn geld en wetten. Klopt. Maar die instrumenten werken alleen als mensen er verstandig, zorgvuldig en goed willend mee omgaan. Zit daar niet het grootste probleem?
waar gaat het artikel over? ik begrijp de strekking van het verhaal niet.
Warrig, van-de-hak-op-de-tak springerig stuk. Wel goede observaties: Volgens mij zat e meer in.
Wat is dat toch met die literaire kritieken hier altijd? Zeg liever iets over de inhoud.
Er zit genoeg inhoud in: wat vind je van het idee om wetten tijdelijk aan de kant te schuiven als het in een specifiek geval niet werkt? Ik denk dan meteen aan uitholling van de parlementaire democratie, maar het idee spreekt me anderzijds wel aan. Als je iets beters weet, waarom zou je dat dan niet doen?
Ik ben er inhoudelijk nog niet over uit, maar ik vind het wel belangrijker om het over de inhoud te hebben dan over de vorm.
De inhoud kan pas recht gedaan worden als de vorm niet in de weg zit.
Om een discussie te hebben over de inhoud, lijkt het me noodzakelijk dat er een coherente gedachtegang uit het stuk blijkt die het stuk bijeenhoudt, eventueel in de vorm van een dilemma dat wordt geschetst.
Dus licht ons eens bij, kevin, in jip-en-janneketaal: wat betoogt Tom van Doormaal in bovenstaand stuk?
Anders gezegd: wat is de overkoepelende gedachtegang, wat zijn de deelargumenten en hoe hangen die samen met zijn hoofdstelling of met het dilemma dat hij schetst?
“wat betoogt Tom van Doormaal in bovenstaand stuk?”
Misschien wel helemaal niks. Is dat een probleem? Dat jij liever hapklare brokken hebt, wil niet zeggen dat de schrijver geen knip voor de neus waard is.
Het is geen simpele missie, maar ik zal pogen me te verklaren. Het oude debat over markt versus overheid is slaapverwekkend, dus probeer ik daar in wat andere termen iets over te roepen. Ik schets dat in kort bestek: wi wil leze Claus Offe.
Wat ik er over wil zeggen is ketterij voor partijgangers: het is allemaal “paars” sentiment waardoor de laatste jaren zijn gestuurd, ongeacht de coalitie samenstelling, maar het helpt ons weinig verder. Het land leidt aan stagnatie en gebrek aan innoverende durf.
Wie nu goed leest, ziet dat BZK een programma over vermindering van regeldruk heeft, waarin iets uitermate radicaals staat, n.l dat democratisch aanvaarde wetgeving kan worden uitgeschakeld, als je denkt het beter te weten en je blijft bij de bedoeling van de wet en het algemeen belang.
Ik heb mij daarover verbaasd. Maar ik vind het ook wel een belofte: als dit echt een serieuze aanpak wordt, wil ik graag voor aan in de rij staan.
Dat is toch niet zo ingewikkeld om te snappen?
Natuurlijk: ik veronderstel vaak meer bekend dan verantwoord, natuurlijk heb ik een associatieve schrijfstijl en maak ik het de lezer niet altijd gemakkelijk. Dat is opzet:op andere plekken worden de lezers als debiele kleuters toe gesproken, maar daar wil ik niet aan meedoen. Ik neem de Sargasso-lezer serieus.
Je moet je eigen onvermogen en onwil, die weer voortkomt uit luiheid, nou niet als deugd gaan voorstellen, Tom.
Als je de Sargasso-lezer (wie is dat eigenlijk; o wacht, dat zijn die mensen die steeds reageren dat ze geen kaas kunnen maken van je stukjes!) serieus zou nemen, zou je de moeite nemen om in ieder geval een poging te doen je gedachteopbouw helder te communiceren. Hebben we het bij je vorige haspelstukje ook al over gehad.
Twee mogelijkheden:
1. Je doet die pogingen wel, maar je slaagt er niet in. Conclusie: je bent een incompetent schrijver.
2. Je doet die pogingen niet, omdat je daar te belazerd en te eigenwijs voor bent. Hetgeen is wat je laatste alinea van comment #7 suggereert. Maar dan kun je moeilijk volhouden dat je de Sargasso-lezer serieus neemt, want dat is dan duidelijk gewoon niet zo.
Jezus, waarom zo haten man? Ik vind de zelftwijfel van Tom wel een leuke afwisseling ivm het jezelf uber serieus nemen van andere niet nader te noemen posters.
Ik begin het ook strontvervelend te vinden dat posters de auteurs van de stukjes hier zo de grond in zeiken. Kritisch zijn mag, maar het gaat hier steeds vaker alléén om de vorm en niet om de inhoud.
Dat gezanik moet maar eens afgelopen zijn. Als je de kwaliteit niet goed vindt, richt je dan tot de redactie die het plaatst en ga niet hier de discussie lopen vervuilen.
Daar sluit ik me ook bij aan. Die persoonlijk verwoordde aanvallen op schrijvers doet onrecht aan hun inzet, ook als ze van redactieleden komen.
“Dat is opzet:op andere plekken worden de lezers als debiele kleuters toe gesproken, maar daar wil ik niet aan meedoen. Ik neem de Sargasso-lezer serieus.”
Nou nee, dat doe je niet, niet in de comments en niet met je artikelen. En je gebruikt een schijntegenstelling om het goed te praten: alsof er twee en slechts twee manieren zijn om een stuk te schrijven: associatief of alsof je tegen debiele kleuters praat. Daarmee impliceer je natuurlijk dat iedereen die jouw stukken niet kan volgen blijkbaar tot de categorie ‘debiele kleuter’ gerekend moet worden, maar ik vind dat een onwaardige manier om met kritiek om te gaan en een die zeker niet getuigt van het serieus nemen van je lezers. En als je werkelijk denkt dat dat de enige twee manieren zijn om een tekst te schrijven, toont het toch vooral je eigen onvermogen aan.
PS @prediker: hoewel ik het inhoudelijk best wel regelmatig met je eens ben, zou ook jouw punt vaak beter gemaakt kunnen worden met een andere toon. En in jouw geval zou ik zeggen: wat losser, minder overtuigd, iets minder op de persoon. Dat geldt voor deze discussie, het viel me ook al op in bv de vele aanvaringen met Harm.
Wat Tom in elk geval moet doen voordat hij een toekomstig stuk inlevert is het volgende: hij stelt zich voor dat zijn laatste versie vh stuk op Sargasso staat en dat – zoals zo vaak is gebeurd – een aantal mensen reageren en aangeven het een warrig verhaal te vinden. Vervolgens schrijft Tom als reactie een toelichting waarin hij wat meer prijsgeeft over zijn bedoelingen achter het stuk (zoals zo vaak is gebeurd). Deze reactie op de imaginaire commentaren verwerkt hij vervolgens in zijn stuk en pas dan stuurt hij het naar Sargasso door.
Hopelijk wordt zo de loop: artikel-waar gaat dit over?-toelichting eruit gesneden.
Dit kan met behoud van de stijl en de eigenwijsheid die Tom eigen is. In het verleden heeft hij immers aangetoond meer voldragen en boeiende stukken te kunnen afleveren.
Tom, ik begrijp je nu, maar het maakt het niet gemakkkelijker. Er zitten vele interessante observaties die prikkelen, maar ik mis de kern van je betoog. Als ik je goed begrijp, is dat niet je intentie.
Het verhaal van Tom is wat lang voor de ongeduldige lezers.
Ik pik er 2 hoofdpunten uit
– Het neoliberale regime wil minder overheid, maar doen dat selectief
Rechtse hobbies krijgen de ruimte, zoals 130 km en meer doden en 130 miljoen om de gevaarlijkste plekken aan te passen. Het zal eerder 3 miljard zijn. Maar rechtse hobbies mogen wat kosten als het klootjesvolk betaalt.
daarnaast worden vangnet regelingen, voor een betere samenleving, gesloopt.
dat zijn vaak de regelingen, die zorgen dat de hele samenleving goedkoper uit is, dan wanneer je niets regelt.
Zoals marktwerking in de zorg, waar markt een heel slecht mechanisme is. (er is ook helemaal geen markt)
Of juist de iets aan de markt overlaten (en miljarden subsidies geven) en de zwakste partij niet beschermen.
Zoals de energie markt in Nederland. 70% wil duurzame energie, maar de staat subsidieert kolencentrales, omdat RWE de baas is op EZ.
– Het andere punt is wetten opzij zetten die eerder wel zijn ingevoerd
Daardoor gaat de rechtse knutselaar van I&M 130 km per uur invoeren en wil ze achteraf kijken of ze de wet overtreedt.
Aan de borreltafel staan ze boven de wet, denken ze.
En het parlement denkt dat in meerderheid ook.
Ook de lawaai terreur van staatsbedrijf schiphol is hier een voorbeeld van.
Er wordt mij nogal wat toegedicht. Ik ben te lui om fatsoenlijk volgbare stukken te schrijven, maar ik heb toch echt een productie waar slechts een enkeling mee kan wedijveren. Iemand weet ook dat als ik de lezers niet als debiele kleuters wil toespreken, ik wel zal vinden dat als mijn teksten niet meteen doorzichtig zijn, het wel een debiele kleuter moet zijn, die mij leest. Dat is nog eens een ordelijke gedachtengang!
Iemand roept ook iets over rechtse hobbies die door het klootjesvolk worden gefinancierd: ik vind dat wel, maar het staat er niet. Zulke inhoudelijke reacties helpen de wereld ook niet veel verder.
Wat ik probeer is vol pretenties, ik geef het toe. Ik probeer het ergens over te hebben. Dat zij niet de simpelste dingen en ik probeer de grens van 1000 woorden niet te overschrijden.
Ik doe dat wekelijks minstens één keer, dus ik weet wel dat de kwaliteit niet altijd hoog kan zijn. Maar ik doe mijn stinkende best om serieuze inhoud te leveren.
@14: natuurlijk is het de bedoeling dat ik word begrepen. De kern van mijn verhaal is dat de orde in de samenleving ontstaat door wetten, de werking van het marktmechanisme, de instituties en de sturende overtuigingen. Het liberale denken meent dat er teveel bepalingen zijn, waardoor het innovatieve handelen wordt bemoeilijkt.
In de beleidsstukken van BZK kun je daarover gedachten vinden, die regeldruk pogen te beperken. Die zijn niet imponerend behalve de gedachte om wetten experimenteel buiten werking te verklaren, als je een idee hebt dat het anders en beter kan.
Dat vind ik een heel boeiend idee. Beperkingen: iedereen heeft opvattingen over hoe het moet (zie ook deze draad), zowel de burgers als de overheidsdienaren. Je kunt ook bezwaren hebben op het punt van rechtszekerheid. Maar laten we die opvattingen eens overwinnen en kijken of we iets kunnen met elkaar.
Er zijn wel een paar reacties, die een open verstand hebben, waarmee ik wel iets aan durf. Ik ben kortom hoopvol.
Iemand weet ook dat als ik de lezers niet als debiele kleuters wil toespreken, ik wel zal vinden dat als mijn teksten niet meteen doorzichtig zijn, het wel een debiele kleuter moet zijn, die mij leest. Dat is nog eens een ordelijke gedachtengang!
Niet geheel zorgvuldig weergegeven, maar vooral niet weerlegd. Het uitroepteken zal wel betekenen dat jij een andere gedachtengang hebt – zou je die uit willen leggen? Waarom reageer je niet inhoudelijk op mijn kritiek – maar verwacht tegelijkertijd wel van de lezers dat zij door jouw vorm heenprikken en inhoudelijk reageren?
@19:Omdat ik al vaker heb aangegeven dat ik tekstueel iets anders wil doen dan gebruikelijk. Mijn ambitie is te schrijven op de regels, maar ook daar tussen boodschappen mee te geven. De typische internetlezer is dan in het nadeel, want die leest doorgaans reclameboodschappen.
Dat heb ik samengevat in de zin over “toegesproken worden als debiele kleuters”. Dat jij dat omkeert en denkt dat ik dus iedereen debiele kleuters vind, die mij niet begrijpt, vind ik geen schoolvoorbeeld van gedisciplineerd denken.
En verder? Ik neem kennis van de kritiek en probeer het mij aan te trekken, maar als je geen vooruitgang ziet, helaas. Maar ik hoef me toch niet te excuseren? Over het algemeen is het consistent en helder wat er staat en goed nederlands. Soms gaat een stap te snel, zo vertellen mij mijn meelezende intimi, veronderstel ik te veel kennis aanwezig, e.d..
Dat is dan jammer. Het is niet gemakkelijk zo veel te zeggen als ik doorgaans wil en dat te doen binnen het kader van 1000 woorden, zonder door te schieten naar het niveau van een vaktijdschrift.
Wat mij betreft hoef je geen excuses aan te bieden, maar je roept steeds dat je je lezers respecteert – om dat vervolgens heel nadrukkelijk niet te doen, en ook uitsluitend argumenten te geven vanuit jouw positie als schrijver, en niet vanuit verplaatsing in de lezer. En als lezers dan een poging doen krijgen ze nog kritiek ook dat ze het niet hebben begrepen. Of ga je niet in op (terechte, inhoudelijke) argumenten en vragen.
Over het algemeen is het consistent en helder wat er staat en goed nederlands.
Jouw definitie van helder en consistent is wat anders dan die van vele mensen die de moeite hebben genomen op jouw stukken te reageren.
Verder… zou ik die slachtofferrol echt laten varen (“Het is niet gemakkelijk zo veel te zeggen als ik doorgaans wil en…”) (“ik doe echt mijn stinkende best…”)
Heb je nu een inhoudelijk antwoord gehad? Ik verklaar mijn schrijfstijl, verklaar dat ik begrijp dat ik soms moeilijk te volgen ben, maar nu zit ik weer in een slachtofferrol. Zo is het ook nooit goed.
Ik doe mijn best om mijn rust en respect te bewaren: maar ik moet mij verplaatsen in lezers die zich onder bloemrijke pseudoniemen verbergen en die zelf niets schrijven. Dat is een trucje dat ik graag van mijn reaguurders wil opsteken.
Jezelf niet te serieus nemen,niet bang zijn ongenuanceerd over te komen en zeggen wat je vind dus je eigen mening uitspreken , niet teveel proberen een werkelijkheid over te brengen..
@Inca: zeik toch eens niet zo, man.
OK, laat ik het eens proberen met een praktijkvoorbeeld.
“Wie nu goed leest, ziet dat BZK een programma over vermindering van regeldruk heeft, waarin iets uitermate radicaals staat, n.l dat democratisch aanvaarde wetgeving kan worden uitgeschakeld, als je denkt het beter te weten en je blijft bij de bedoeling van de wet en het algemeen belang.”
Voorstel: de handel in cannabis wordt de facto gelegaliseerd en dat hele vergunningenstelsel, de wietpasje, de 5-grams regel en dat gelul over THC-percentages wordt aan de kant geschoven. Het aantal coffeeshops explodeert, waardoor de overlast per coffeeshop evenredig afneemt en duidelijk minder wordt dan die van het gemiddelde cafe.
Zou Donner dat bedoelen?
Nog eentje: de thuisteelt wordt toegestaan tot een maximum van 25 vierkante meter, waardoor de grootschalige handel (maffia) buitenspel wordt gezet. Fantastisch!
Kijk, “gedogen” is maar een woord. Feitelijk gaat het in het geal van cannabis om de toepassing van het opportuniteitsbeginsel in de Nederlandse wetgeving. Daar moet een einde aan komen: we krijgen Donners gedoogwet.
In principe moet alles gedoogd kunnen worden.
En niet te vergeten die achterlijk hoge coffeeshop prijzen worden lager