Natuurwet Bleker is niet uit te leggen

Aandachtige lezing maakt helder dat er één kernprobleem is met de voorgestelde nieuwe natuurwet: de wet is niet uit te leggen. Niet aan rechtenstudenten, niet aan ondernemers en zeker niet aan kinderen. De nieuwe wet maakt veel inzet uit het verleden ongedaan en mist respect voor dieren, stelt Kees Bastmeijer hoogleraar natuurbeschermings- en waterrecht aan de Tilburg University.

Een uitgangspunt van de natuurwet is dat het Nederlandse natuurbeschermingsrecht niet verder mag gaan dan het Europese recht. Niet uit te leggen aan studenten die wij juist vertellen dat de Europese natuurwetgeving niet is bedoeld om het nationale recht geheel te vervangen: het gaat vooral om die zaken die beter op bovennationaal niveau geregeld kunnen worden. Aanvullend nationaal  natuurbeschermingsrecht blijft noodzakelijk om natuurwaarden goed te beschermen. Door dat aanvullende recht te schrappen maakt Bleker van Nederland een achterblijver op het gebied van natuurbeleid.

Zo wil Bleker de waarden als weidsheid, ongereptheid, stilte en donkerte vannatuurgebieden als de Waddenzee, de Biesbosch en de Gelderse Poort geen bescherming meer bieden via het natuurbeschermingsrecht. Weliswaar kan het ruimtelijke ordeningsrecht een beschermende rol vervullen, maar dit spoor laat veel ruimte voor afwegingen en politieke invloeden. Lange termijnbescherming is dan minder gewaarborgd. Hoe moet dit worden uitgelegd aan de burger die juist deze bredere natuurwaarden zo waarderen?

80 dier- en 100 plantensoorten zullen hun beschermde status verliezen

Moeilijk uit te leggen is ook dat alleen nog de op relevante Europese en internationale lijsten geplaatste dier- en plantensoorten beschermd worden verklaard. Voor alle andere soorten vervallen de verboden op onder andere het verstoren, het vangen en het vernielen van voortplantings- en vast rust- en verblijfplaatsen. Maar liefst ruim 80 diersoorten (waaronder zeehond, das, vuursalamander en vele bedreigde vlinders) en zo’n 100 plantensoorten (waaronder parnassia en vele orchideeën) zullen met het voorstel hun beschermde status verliezen, zonder dat deze soorten zichzelf intussen beter kunnen redden. Al deze soorten zullen enkel onderwerp worden van een  algemene zorgplicht en een verbod op opzettelijk doden. Hoe leggen wij dit uit aan studenten die weten dat er in de praktijk vrijwel geen mogelijkheden zijn om zo’n veel te algemene zorgplicht te handhaven? Hoe leggen we uit dat alle inzet, ook financieel, voor de  bescherming van bijvoorbeeld dassenburchten slechts een tijdelijke investering betrof? En hoe leggen we uit dat tientallen soorten die straks hun beschermde status verliezen op een ‘rode lijst’ van bedreigde soorten staan? Artikel 8 van het Biodiversiteitsverdrag en andere verdragen eisen juist dat wij die soorten goed beschermen en herstel mogelijk maken.

Opvallend is dat de lijn ‘alleen wat Europees moet’ niet gevolgd wordt bij onderwerpen waaraan het CDA in het verleden veel belang heeft gehecht. Een voorbeeld is het mogen doden van bepaalde schadelijke diersoorten door landeigenaren zoals boeren. Het CDA-amendement in artikel 65 van de Flora- en faunawet dat het voldoende is dat schadedreiging érgens in een gebied van een wildbeheerseenheid (gemiddeld 5000 ha) dreigt, en dat ook voldoende is dat die schade pas volgend jaar mogelijk zal optreden, is ook opgenomen in de natuurwet. Hoe leggen we uit dat overal de verschillen met het Europese recht worden geschrapt en een dergelijke ‘CDA-riedel’ letterlijk in artikel 3.12 van het voorstel is terug te vinden? En hoe leg ik ondernemers uit dat zij last blijven houden van het recht? De natuurdoelen die op grond van het Europese recht gehaa-ld moeten worden, worden door de plannen van Bleker juist minder goed bereikbaar. En wanneer de natuur er slecht voor blijft staan, blijven ondernemers last hebben van het recht: ieder mogelijk negatief  effect leidt dan immers al snel tot onderzoeksplichten en juridische discussies.

Niet uit te leggen aan kinderen

Onze grootste zorg is dat het niet aan kinderen is uit te leggen. Snappen zij het dat edelherten, wilde zwijnen, grauwe ganzen en enkele  andere diersoorten in de toekomst ook weer gewoon voor ‘de fun’ afgeschoten mogen worden? En hoe leggen we uit dat het opzettelijk verstoren van vogels niet langer verboden is wanneer dit het voortbestaan van de soort niet beïnvloed? En hoe leggen we het hen later uit? De essentie van duurzaamheid is dat we de soortenrijkdom ook voor toekomstige generaties laten voortbestaan. Zullen zij het begrijpen wanneer we veel bedreigde soorten uit Nederland laten verdwijnen omdat het van Europa niet hoefde?

Kees Bastmeijer is hoogleraar natuurbeschermings- en waterrecht aan de Tilburg University. Chris Backes is hoogleraar bestuursrecht, Universiteit van Maastricht. De auteurs zijn nauw betrokken bij de nationale discussie over de herziening van het natuurbeschermingsrecht door de rijksoverheid, ondermeer door lidmaatschap van adviescommissies.

(fotocredit)