Een van de principes achter straffen is het idee van vergelding. De centrale notie is dat als iemand iets misdaan heeft, we hem of haar moeten straffen om daarmee ons gevoel dat ons iets onrechtvaardigs aan gedaan mee te repareren. Iemand heeft een ander iets aangedaan en nu moet hem schade aan gedaan worden, om het geschonden rechtsgevoel te herstellen en om recht te doen aan de schade die aan mensen gedaan is. Het beste komt dit naar voren in de reactie op de moord op Osama bin Laden. Dat was een verschrikkelijke terrorist die 3000 mensen heeft laten vermoorden. Hij verdient het om door Amerikaanse special ops gedood te worden zonder proces. Alleen zo kon er genoegdoening gegeven worden aan de families van de slachtoffers van 9/11.
Ik denk dat daar een fundamentele denkfout in zit. Als je straft uit vergelding dan behandel je iemand als middel maar niet als doel. Dan laat je de overheid iemand straffen om zo de gevoelens van het slachtoffer en van de gemeenschap weg te nemen. Immanuel Kant stelde zeer terecht dat de kern van moreel gedrag is dat je mensen behandelt als een doel op zich en niet als een middel. Als je andere mensen alleen maar ziet als middelen om je eigen gevoelens te bevredigen, dan behandel je ze niet als mensen maar als dingen.
En dat is precies wat het probleem is bij misdadigers. Veel misdadigers missen empathische vermogens: ze kunnen zich niet in anderen inleven. Ze realiseren zich niet dat ze andere mensen pijn doen. Als misdadigers dat wel empathische vermogens hebben hebben dan ontwikkelen manieren om ervoor te zorgen dat ze dat voor sommige mensen niet voelen: ze ontmenselijken hun slachtoffers en dan hoef je voor hen geen respect voor te tonen. Dehumanisering is de manier om misdadig gedrag te rechtvaardigen: die Moslim die ik neerschoot was geen mens maar een verschrikkelijke terrorist; die vrouw die ik verkrachtte was geen mens maar een slet; die Jood die ik opsloot was geen mens maar een rat. De ergste misdaden tegen de menselijkheid -massa-verkrachtingen, massa-slachtingen, de concentratiekampen waar massa-moord geindustrialiseerd werd- kunnen alleen maar plaats vinden als de slachtoffers van hun menselijkheid ontdaan worden.
Als je mensen niet meer als mensen behandelt, maar hen zien als dingen, middelen die we gewoon kunnen gebruiken om onze eigen gevoelens op bot te vieren, dan gaat het mis. Als we stellen dat mensen geen respect meer verdienen, dan is allerlei immoreel gedrag gerechtvaardigd. Dat geldt voor de misdadiger en voor hen die straffen omdat ze wraak willen op de misdadiger. Ze overtreden beide de notie dat mensen geen dingen zijn en respect verdienen.
Je zou kunnen stellen dat mensen alleen maar respect verdienen zolang ze zich aan de regels houden, dat mensen die de wet breken hun recht op respect hebben verloren. Maar dat lijkt me verkeerde interpretatie van moraliteit: morele principes gelden niet alleen maar zolang het makkelijk is. Slechts als je je ook aan dat soort principes houdt als het moelijk wordt, hebben ze zin. In het Paradijs kunnen we allemaal moreel zijn, maar morele regels heb je om de moeilijke beslissingen te nemen. Ik kan me goed inleven in een vader wiens kind gedood is, en zint op vergelding, op wraak. Maar het lijkt me dat we niet moeten uitgaan van die wraakgevoelens, maar van onze morele principes.
[cmon]
Reacties (29)
Wat een kul. Ik geef u op een briefje dat de implementatie van uw zienswijze niet leidt tot een leefbare samenleving. In deze redenering is straffen moreel alleen te rechtvaardigen als dat het belang van de bestrafte dient. Dus indien geen uitzicht bestaat op resocialisatie, kan niet worden gestraft? Dat is een totale miskenning van de andere belangen bij bestraffing: generale preventie (maatschappijbelang) rechtdoen aan het veroorzaakte leed bij slachtoffers ter voorkoming van eigenrichting(vergelding), herstel van de geschokte rechtsorde (vergelding), bescherming van de maatschappij. Proportionele wraak is in mijn ogen niet immoreel. Wie bepaalt dat trouwens? Kant (voor zover u al de juiste conclusies trekt uit zijn bespiegelingen)? En op wiens gezag is dat dan? Over moraliteit bestaan meer opvattingen.
@1: implementatie van deze zienswijze heeft al geleid tot een betere samenleving, en straffen kan gerechtvaardigd zijn als dat het belang van de bestrafte dient. Gebieden of landen, waar dat geen enkele rol speelt, staan bekend om hun vendetta´s of bloedwraak.
Daarnaast spelen ook andere dan belangen mee, waarvan je er een paar op noemt, en die ook tot een straf kunnen leiden (maar daar gaat dit artikel niet over).
Helemaal mee eens. Ook mensen die misdaden hebben gepleegd zijn nog steeds mensen, die recht hebben op een menswaardige behandeling. Uiteraard met de kanttekening dat misdaad (breken van morele standaarden) niet zonder gevolgen mag blijven, dus straf.
Wraakgevoelens vormen een onderdeel van het mens-zijn. Als je de wraakgevoelens van de slachtoffers negeert, behandel je ze ook als dingen.
Maar als jij de jezus wil uithangen en iemand het mondje zal toekeren wanneer hij je in je kontje heeft genaaid is dat mij best. Val de rest van de wereld er alleen niet mee lastig.
@2 Ik had de strekking van het verhaal beter tot me moeten laten doordringen. Maar niettemin vind ik dat de VS in dit geval niet moreel onjuist hebben gehandeld. De VS zijn verwikkeld in een war on terror, onder meer tegen Al Qaida. Dat de aanvoerder van die groepering wordt geliquideerd lijkt mij tegen die achtergrond niet verwerpelijk. Te meer niet nu een procesgang tot veel grotere spanningen zou hebben geleid, met alle risico’s op meer ellende vandien.
@4: wraakgevoelens vormen net zo een deel van het mens zijn als barmhartigheid. Ik zou zelfs zeggen, dat barmhartigheid ons meer mens maakt dan wraakgevoelens, omdat wij ons op dat punt van de dieren onderscheiden.
@5: daar ben ik het mee eens, maar dan draait het niet meer (alleen) om wraak.
Met @4 eens. En zulke mooie beeldspraak ook.
@6
Dieren met wraakgevoelens?
@5:
Liquidatie zonder proces is in strijd met het oorlogsrecht.
@8: je kan argumenteren, dat dieren geen gevoelens hebben, maar dan nog is er de praktijk, dat dieren hun vijanden alleen aanvallen en nooit medelijden tonen. En ofschoon we daar geen gevoelens bij kunnen aantonen (communicatie met dieren is vrij lastig) lijkt dat toch veel meer op wraak dan op mededogen, medelijden, barmhartigheid, of andere gevoelens, die wij normaal gesproken als nobel betitelen.
“Liquidatie zonder proces is in strijd met het oorlogsrecht.”
Niet per se hoor. Hangt volledig van de situatie af. Gaf hij zich over, verzette hij zich? Allemaal relevante vragen als je het zo graag juridisch wilt bekijken.
“dat dieren hun vijanden alleen aanvallen en nooit medelijden tonen. En ofschoon we daar geen gevoelens bij kunnen aantonen (communicatie met dieren is vrij lastig) lijkt dat toch veel meer op wraak”
Dieren die hun natuurlijke vijanden aanvallen, zoals wolven en beren, heeft natuurlijk niets met wraak te maken.
Ik zou zeggen dat als je predatie en verdediging tegen predatie onder wraakgevoelens schuift, dat je elke vorm van niet-agressief gedrag wel onder barmhartigheid kan plaatsen.
@Pedro: laten we het niet over dieren hebben, want als het over emoties gaat is niets menselijks dieren vreemd. Mensen zijn niet de enige sociale dieren die zich kunnen inleven in het lijden van anderen, en anderen (ook van andere soorten) helpen. Of straffen. Keer op keer blijkt dit uit recent onderzoek.
Uniek is vooralsnog slechts de mogelijkheid om op die gevoelens te reflecteren.
@Wout: dat iets menselijk is, betekent nog niet dat het wenselijk is. De sociale omgeving heeft grote invloed op hoe mensen zich gedragen, en ook op hun gedachten. Niet iedereen heeft wraakgevoelens, ook zal niet iedereen op dezelfde manier wraak willen nemen. Ruimte genoeg dus voor andere overwegingen in ons denken over wat te doen met misdadigers.
@11: Liquidatie.
@12: buffels die leeuwen aanvallen heeft daar anders heel veel van weg, maar ook daar kan ik niet bewijzen, dat het daarbij om wraakgevoelens gaat. Dan nog blijft het punt staan dat ook barmhartigheid een menselijk gevoel is, en dat we normaal gesproken zelf barmhartigheid als een nobeler gevoel zien dan wraak. Wraak hoort meer bij de mafia, bij de islamisten en andere rechtlijnige gelovigen, en barmhartigheid hoort meer bij een democratische rechtsstaat.
@13: ik had het niet over roofdieren en hun prooi.
@14: vergelijkingen met dieren zijn altijd lastig, omdat we altijd onze eigen ideeën projecteren op die dieren.
@16
vergelijkingen met dieren zijn altijd lastig, omdat we altijd onze eigen ideeën projecteren op die dieren.
We? jij!
@14
Wie stelt vast wat wenselijk is? Voor mij is een geïnstitutionaliseerde vorm van wraak, in de vorm van gerechtelijke straf, wenselijk. Onwenselijk vind ik de huidige trend om de misdadiger meer aandacht te geven dan het slachtoffer.
Vergelding zorgt ervoor dat de misdadiger zijn misdaad vereffent met de samenleving. Wat is er mis mee? Is het misschien te abstract voor jullie? Als ik iemands fiets stuktrap heb ik niet alleen psychische hulp nodig, ik moet ook een nieuwe fiets kopen voor die ander. Kan ik daaraan niet voldoen, dan moet ik zitten, zodat het slachtoffer tenminste emotionele genoegdoening heeft. Ontzeg je hem dat, dan behandel je hem dus als een ding, om je eigen jezus-complex te voeden.
“en barmhartigheid hoort meer bij een democratische rechtsstaat.”
Amerika is een democratisch rechtsstaat, en zij nemen wraak voor hen die gevallen zijn. Dat is heel nobel van, dat ze daarin kosten nog moeite sparen. Jij vindt wraak bij voorbaat negatief. Ik niet. hangt volledig per onderwerp en van context af. Barmhartigheid kan positief zijn, maar hoeft ook niet per se.
@16: ik ook, ja. En jij ging daar ook op in.
Een paar regels later bewijs je zelf, dat dat niet zo is, want dan het gaat om de emotionele genoegdoening van het slachtoffer, die de samenleving behoorlijk wat geld kost.
Daarmee is niet gezegd, dat we geen rekening met wraakgevoelens moeten houden, maar als we onze rechtsstaat alleen op wraak baseren, wordt de rechtspraak door volksgerichten gedaan. Het Derde Rijk had een op wraak gebaseerd rechtssysteem.
@17: wraak IS een negatief gevoel, waar best een rechtvaardiging achter kan zitten, waar je blij of gelukkig van kunt worden, maar de wraak zelf blijft een negatief gevoel. Barmhartigheid IS een positief gevoel, dat ook negatieve uitwerkingen kan hebben, maar het blijft een positief gevoel. Wanneer je daar later een negatief gevoel van krijgt, heet dat spijt.
PS: als het de Amerikanen puur en alleen om wraak te doen was, hadden ze 3000 Afghanen (of nog beter 3000 Saoudi´s) gedood en waren daarna naar huis gegaan.
@18
Ik maak zelf wel uit wat een positief en negatief gevoel IS. Wat brengt jouw toch in die positie de fenomenen wraak en barmhartigheid tot gevoel te bestempelen en daar vervolgens een positief/negatief onderscheid in aan te brengen. Heb je ook bewijs dat wraak een gevoel IS, en dat dat vervolgens een negatief gevoel IS?
@19: onze Turkse en Marokkaanse medelanders, die in bloedwraak geloven, zullen het zeker met je eens zijn. Alle christelijke en humanistische mensen, en waarschijnlijk nog wel meer, zullen het met je oneens zijn, dat barmhartigheid een negatief gevoel is.
Wraak als gevoel:
De strafmaat bij een bepaald misdrijf komt van oorsprong voort uit gevoelens van wraak: het gevoel dat bij een bepaalde misdaad een bepaalde straf hoort
Wraak als negatief gevoel (tenzij je onrecht positief vindt):
Oorspronkelijk werd het “oog om oog, tand om tand”-beginsel letterlijk toegepast: wie onrecht was aangedaan mocht dit zelf vergelden, en wel met precies hetzelfde onrecht
Laat ik het zo zeggen: beschaafde mensen vinden wraak een negatief gevoel.
@18 @20
Ik vind hoogmoed een negatief gevoel. De hoogmoed die je ertoe leidt te denken dat jouw waardeoordelen universeel zijn. Die je ertoe leidt om een onjuiste vergelijking tussen menselijke emoties en dierlijk gedrag te maken, en vervolgens die gedachtenkronkel op mij te projecteren als ik je speels probeer te corrigeren.
Een paar regels later bewijs je zelf, dat dat niet zo is, want dan het gaat om de emotionele genoegdoening van het slachtoffer, die de samenleving behoorlijk wat geld kost.
Dus geld is voor een maatschappij belangrijker dan emotionele genoegdoening voor een slachtoffer? Tssss, gaat het je alleen om geld? De reden dat de rechtspraak in elkaar zit zoals ie zit, bewijst precies het omgekeerde, en daarmee mijn gelijk.
Zullen we de Godwin verder maar negeren?
Of zullen we ermee verder gaan, maar iets filosofischer:
De moord op zes miljoen joden, die zou niet vergolden mogen worden? Neurenberg had nog niet eens taakstraffen mogen uitdelen?
De nazitop had zonder problemen geresocialiseerd kunnen worden, bescherming van de maatschappij vervalt daarmee. Psychische hulp was verder niet nodig geweest voor de meesten en straf als heropvoeding schijnt niet te werken. Ook schijnt straf weinig preventief effect te hebben.
Eigenlijk hadden de geallieerden ze gewoon moeten laten gaan, dus.
@21: hoogmoed is een negatief gevoel, ook volgens mij. Op precies dezelfde manier vind ik (en volgens mij de meeste mensen met mij) wraak ook een negatief gevoel.
Nee, ik zeg slechts dat de individuele belangen van een slachtoffer niet belangrijker zijn dan de algemene belangen van de maatschappij. De kosten zijn daar maar een onderdeel van. Waarom denk je altijd zo zwart-wit, alsof er geen grijs bestaat?
Nee, ik wil de godwin niet negeren, want die godwin is een bewijs, waar een op wraak gebaseerd rechtssysteem toe leidt. De nazi´s vierden er hun wraak op de joden mee bot en voor hen was de argumentatie om wraak als uitgangspunt te nemen niet anders dan hier door sommigen wordt aangevoerd: wraak is gerechtvaardigd, omdat we wraakgevoelens hebben.
@22:
Nee, dat is niet filosofischer, dat is een karikatuur, want ik heb al meerdere keren aangegeven, dat wraak al een rol speelt en dat ook mag blijven doen, maar dat wraak alleen een bijzonder slechte reden is. Er waren nog meer dan voldoende andere redenen om de mensen in Neurenberg te veroordelen, namelijk gewoon op basis van de misdaden, die begaan zijn, en daar zijn die mensen ook om veroordeeld. Daar was geen wraak voor nodig en de uitspraken waren ook niet op wraak gebaseerd, maar op feitelijke misdaden.
PS: je godwin in #22 maakt je protest tegen de godwin in #18 vrij waardeloos, natuurlijk.
“zullen het met je oneens zijn, dat barmhartigheid een negatief gevoel is.”
Ik wist dat ik niet op je had moeten reageren. Krijg ik dit weer toegeschoven. Heb ik nooit gezegd he. Ga ik me dus ook niet tegen verdedigen.
“gevoelens van wraak” is niet gelijk aan: wraak is een gevoel. Wraak kan ook een daad. Je kunt ’t niet volledig reduceren tot gevoel, iets wat je eigen bron ook niet doet.
“Oorspronkelijk werd het “oog om oog, tand om tand”-beginsel letterlijk toegepast: wie onrecht was aangedaan mocht dit zelf vergelden, en wel met precies hetzelfde onrecht”
Wraak ontstaat wanneer onrecht of leed is aangedaan, maar is an sich niet per se een negatief iets, en al zeker niet slechts een gevoel. Iets wat ook jouw bronnen niet bestrijden.
“Laat ik het zo zeggen: beschaafde mensen vinden wraak een negatief gevoel.”
Verlichte mensen doen zulke uitspraken niet. Wel typisch dat je je eigen mening als wet formuleert, dat vervolegns niet kunt onderbouwen, en dus maar met het grote ‘beschavingsargument’ komt.
Van Dale:
wraak, wra·ke de; v(m) het vergelden ve belediging of onrecht op soortgelijke wijze.
Staat niet dat het een gevoel is, of iets negatiefs. En dat hoeft het ook niet te zijn. Amerika heeft haar wraak gehad door Bin Laden te doden. Dat werd heel positief ontvangen daar en gaf mensen een trots en prettig gevoel. Zelfs in je eigen bron wordt er bij wraak vaak gelinkt naar rechtvaardigheid. Maja, dat vind jij natuurlijk ook maar een gevoel he.
@24: zonder gevoel heeft wraak geen enkele betekenis, zoals in de voorbeelden over de dieren al aan is getoond. En de definitie uit VanDale heeft het ook over vergelden ‘op soortgelijke wijze’. Dus opnieuw geldt: als jij beledigingen of onrecht als iets positiefs ziet, heb je gelijk, maar ik en vele anderen met mij vinden beledigingen en onrecht negatief.
Als je het met me eens was, snap ik niet, waarom je daar op me reageerde. Was je het niet me eens, dan was dat een van de punten, waar je het niet mee eens was.
Wel typisch dat jij (en je maatje) daar over door blijven zeuren, terwijl ik daar toch al lang en breed toe heb gegeven, dat dat mijn mening was. En ik blijf bij de vorige uitspraak, dat beschaafde mensen wraak een negatief iets vinden (als je per se net wil doen alsof je wraak kunt nemen zonder wraakgevoelens te koesteren). Het is een kenmerk van beschaving, dat zij zich op primitieve gevoelens als wraak weet te bezinnen, er daardoor anders mee om weet te gaan, en we niet in eindeloze vendette van wraak en wederwraak meer terecht komen. Dat is de reden dat vele mensen de bloedwraak, die onder sommige allochtonen nog plaats vindt, terecht als primitief en achterlijk bestempelen.
Ach ja. Ga je voor mij nu ook de allochtone jongeren verdedigen, die feest vierden na 9/11, omdat zij zich blij en trots voelden? Ik denk, dat de meeste mensen die wraak van die jongens heel snel herkennen als iets negatiefs vanwege de slachtoffers van 9/11, en dat zij hun trots en blijdschap niet als iets positiefs zien. Als jij dat wel als iets positiefs ziet, lees ik dat vast nog wel. Dat zou wel consequent zijn, maar ik denk, dat je dat niet als iets positiefs uit gaat leggen. Zo iets wordt immers alleen als positief ervaren, wanneer het je wraakgevoelens bevredigt, terwijl de objectieve en / of onwetende buitenstaander de gevolgen van de wraak (dode mensen) niet als een positieve daad of gevoel zal kunnen bestempelen.
@25
Ach ja. Ga je voor mij nu ook de allochtone jongeren verdedigen, die feest vierden na 9/11, omdat zij zich blij en trots voelden?
Nou, dat wil ik wel doen. Die jongeren mogen feest vieren, we zijn een vrij land. Wel toont het feit dàt ze feest vieren als de “vijand van het westen” 3000 onschuldigen opblaast aan welke kant ze staan: vanuit mijn westelijke oogpunt aan de verkeerde.
@26: ik vind ook, dat ze aan de verkeerde kant staan, maar ik vind hun wraak geen positief idee / gedachte / gevoel, en hun wraakgevoelens komen ook niet voort uit positieve gedachten over het westen. Voor hen waren het 3000 schuldigen. Gek dat je hun blijdschap wel van hun kant wil bekijken, en daar begrip voor toont, maar dan niet de logische consequentie daarvan volgt en die 3000 doden net als hen als schuldigen ziet. Dan bekijk je het weer niet van hun kant uit.
” Dus opnieuw geldt: als jij beledigingen of onrecht als iets positiefs ziet, heb je gelijk, maar ik en vele anderen met mij vinden beledigingen en onrecht negatief.”
Nu ben je aan het draaien. Jij vindt wraak een negatief gevoel. Ik ben van mening dat wraak meer dan een gevoel is. Wraak komt voort uit geldingsdrang, maar is meer dan een gevoel en hoeft niet per se iets negatiefs te zijn. Je kunt dat “Dus opnieuw geldt” wel weglaten, want daar had je het niet over.
“Was je het niet me eens, dan was dat een van de punten, waar je het niet mee eens was.”
Ik ben het niet met je eens, maar niet op de punten waar jij t vervolgens over hebt. Het lijkt wel alsof je eigenlijk helemaal niet op mij reageert.
“dat beschaafde mensen wraak een negatief iets vinden ”
Dan blij je daar toch lekker bij. Het zegt meer over jouw dan iets over mensen.
“et is een kenmerk van beschaving, dat zij zich op primitieve gevoelens als wraak weet te bezinnen, er daardoor anders mee om weet te gaan, en we niet in eindeloze vendette van wraak en wederwraak meer terecht komen. Dat is de reden dat vele mensen de bloedwraak, die onder sommige allochtonen nog plaats vindt, terecht als primitief en achterlijk bestempelen.”
Dus de Islamitische beschaving is geen beschaving, net als de klassieke Oudheid? Bij ons wraak geïnstitutionaliseerd, maar mocht er sprake zijn van te lage vergeldingen voor de slachtoffers, dan loopt met z’n hele leven met zeer negatieve gevoelens rond, zoals het gevoel van onrechtvaardigheid. Wraak kan dus zeker wel een positief iets zijn, en meer dan een gevoel. Jouw mening over een feit doet daar niets van af.
“Ach ja. Ga je voor mij nu ook de allochtone jongeren verdedigen, die feest vierden na 9/11, omdat zij zich blij en trots voelden? ”
Zoals je later zelf al aangeeft, hangt dat allemaal af van wie je vijand is, aan welke kan je je schaart en waar je trots van wordt. Maar voor hun was die wraak iets positiefs. Ik ga het niet verdedigen natuurlijk, want dan zou ik iets verdedigen waar ik niet achter sta. Wel leuke cirkelredenering trouwens. Of je verdedigt terroristen, of je bent hypocriet. JAJA, je zou zo de politiek in kunnen.
@28: Beschaving is niet hetzelfde als een beschaving.
Verder heb je niks nieuws meer gemeld. Volgens jou is wraak positief, als iemand er blij van wordt en blijft het alleen maar vanuit dat standpunt bekijken. Het argument, dat wraak alleen maar meer wraak oproept, en dat wraak objectief gezien voor de maatschappij uiteindelijk dus alleen maar negatief uit kan pakken, accepteer je niet, want wraak is volgens jou goed, als er iemand blij wordt, nadat wraak plaats heeft gevonden. Dat er daarna weer anderen op wraak belust zijn, lijk je niet erg te vinden. Ik heb daar een heel andere mening over, gezien mijn ervaringen met bloedwraak in het christelijke zuiden van Italië. Voor de maatschappij is wraak een negatief begrip.
Als wraak positief is, is de wraak van die eikels ook positief. Het is nu wel duidelijk, dat jij die wraak ook niet als iets positiefs ziet.
Nee hoor. Je bent consequent of je bent het niet.