GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Hieronder een stuk van Henk Blanken, adjunct-hoofdredacteur van het Dagblad van het Noorden. Het verscheen eerder op zijn eigen blog. Lees hier deel 1.
Op de markt voor media is “vertrouwen” geen modieus artikel. De Google-generatie betaalt er niets extra?s voor; ze kunnen zonder ? denken ze. Klassieke journalisten hebben het daar moeilijk mee, omdat hun handelswaar gemaakt is van betrouwbaarheid, zoals brood van granen. Voor een flink deel is de crisis in de journalistiek hierop terug te voeren, maar de kans is groot dat dit verandert. Misschien verklaart de “mediamaslow” waarom.
Nieuws is een product, net als opinie. Vertrouwen is dat niet. Het is een aspect van informatie-uitwisseling, een kwaliteit, zoals de kleur van een auto. Vertrouwen is ‘los’ geen geld waard, evenmin als een merknaam. Het merk Google is het duurste op aarde, maar is niet los verhandelbaar (uitzonderingen zijn dat slechts in schijn: het computermerk Commodore bracht geld op zonder productielijn, maar die transactie werd pas zinvol toen er weer Commodore-producten waren).
Als aspect van de informatie-economie is vertrouwen veel geld waard geweest. Dat merk je als het weg is. De koersen van banken dalen als klanten graaiende bankiers gaan wantrouwen. Campagnes om het vertrouwen van de burger in de politiek te herstellen kosten handenvol geld. Maar de NRC-lezer die jaar in jaar uit zijn abonnementsgeld overmaakte, stond er nauwelijks bij stil dat hij betaalde voor betrouwbaarheid.
Mediamaslow
De technologie van internet heeft het ecosysteem van het nieuws nogal verstoord. Oude en stabiele productielijnen zijn ineens achterhaald. Het aanbod is oneindig veel groter dan de vraag. En de verpakking van het nieuws ? de krant van half zeven, het journaal van acht uur ? wordt op den duur even anachronistisch als een twintigdelige hardcover encyclopedie. Dat uiteenvallen van de verpakking wordt unbundling genoemd. En met die ontbundeling wordt betrouwbaarheid een aspect waar je voor kunt kiezen ? of niet.
Het fenomeen ? vertrouwen als mode van gisteren ? doet denken aan de piramide van Maslow. Zoals we weten sinds de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow zijn schema in 1943 ontwikkelde, streeft de mens de bevrediging van zijn behoeften in een bepaalde volgorde na. Eerst willen we eten en drinken, dan een dak boven ons hoofd, daarna pas vriendschap en liefde. Als aan die behoeften is voldaan, verlangen we naar waardering, kennis en uiteindelijk naar zelfontplooiing.
Hoewel er van alles aan te merken valt op de Maslow-piramide, zegt het model misschien iets over de manier waarop we onze behoefte aan informatie ? aan kennis zo men wil ? bevredigen. Zou er een logische volgorde kunnen zitten in hoe we nieuws consumeren? En is die volgorde misschien overhoop gegooid door de verstorende technologie van internet?
Gele pc?s
Sommige producten worden snel beter, maar op onderdelen helemaal niet. Het heeft decennia geduurd voordat je een pc kon kopen met een andere dan een grijze kast. Kennelijk zat niemand op een gele pc te wachten. Dat veranderde toen Apple ontdekte dat die behoefte aan vormgeving ? en veel gebruiksvriendelijkheid ? niet afwezig was, maar sluimerde. Eerst moest een pc krachtiger, betaalbaarder, compacter en betrouwbaar zijn.
In het klassieke massamediale model van het nieuws ? dat nog steeds functioneert, zij het op zijn laatste benen ? kun je verschillende productkwaliteiten aanwijzen. Actualiteit, compleetheid, amusementswaarde. Het vermogen om de macht te controleren was een toegevoegde waarde. Dat de krant stipt op tijd werd bezorgd een andere. En betrouwbaarheid ? ik geloof die krant ? had waarde omdat die zich vertaalde in bijna levenslange verbintenissen (?Ik ben al veertig jaar lid, meneer?).
Maar ontbundeling heeft die samenhang verstoord. En het aanbod van nieuws heeft de hiërarchie van deelbehoeftes overhoop gehaald. Actualiteit is nu schreeuwend belangrijk. Het nieuws moet overal kunnen worden genoten. Informatie moet onmiddellijk bruikbaarheidwaarde hebben, op de individuele consument toegesneden. Dat we kunnen terugpraten (reaguren) lijkt waardevoller dan de afgewogen opinies van deskundigen. Er is minder vraag naar compleetheid dan naar compactheid, minder naar gezag dan naar transparantie, meer naar links dan naar credits.
Niet onwrikbaar
Waarom is Maslow nuttig in dit verhaal? Omdat de hiërarchie van de bevrediging van informatiebehoeftes misschien niet onwrikbaar vastligt. Het lijkt erop dat die zich nog vormt; internet is per slot van rekening nog een onvolwassen medium, het ontwikkelt zich nog volop.
Toen de netwerktechnologie informatie overvloedig maakte, zijn we onze specifieke nieuwsbehoeftes opnieuw gaan indelen, afhankelijk van de mogelijkheden. Eerst wilden we vooral veel weten. Toen moest het snel. Toen op onze persoonlijke maat. Toen bruikbaar. Toen mobiel. Ergens daartussendoor bevredigden we onze behoefte aan communicatie over het nieuws. En gingen we bewegend beeld hoger waarderen dan tekst.
Over de volgorde van die deelbehoeften valt graag te twisten, maar misschien bestaat er een hiërarchie die je de mediamaslow zou kunnen noemen. Als dat zo is, is het heel wel denkbaar dat nieuwsconsumenten ? als ze al hun primaire behoeften hebben vervuld ? waarde gaan zien en, vooruit, geld willen gaan betalen voor betrouwbaarheid. Dan is de collectieve argwaan jegens de pers misschien slechts een overgangsfase.
Reacties (9)
Ik ben benieuwd naar het deel, waarin hij zijn stellingen en aannames van wat conclusies gaat voorzien.
Volgens mij is tussen de regionale en landelijke kranten een groot verschil. Een regionale krant schrijft over auto tegen boom, alcolist ruzie met vrouw, enz. dat interesseert de lezer die daar in de buurt woont eventueel. Het landelijke nieuws zijn ANP-berichten.
Ook regionaal nieuws kan je via politieberichten, lokale zenders enz allemaal meenemen.
De afgewogen opinies van deskundigen, dat is het vertrouwen, omdat veel van de deskunidgen zichzelf benoemd hebben, en soms wannabee intellectuals zijn en die veel (matig) geinteresseerden na drie regels doen gapen en de bladzijde omslaan.
Daarentegen is de autorubriek, vakantie en tuinrubriek veel interessanter. Want daar heeft vrijwel iedereen mee op een praktische manier mee te maken.
Dit deel bevat food for thought, niet allemaal nieuw, hoewel de relatie die dhr. Blanken hier legt met Maslow voor mij een nieuwe is.
Gratis nieuws met een onduidelijke of zelfs dubieuze betrouwbaarheidsgraad is inderdaad een grote konkurrent geworden van betrouwbaar nieuws waar je voor moet betalen. Toch kan de geïnformeerde nieuwskonsument die z’n gezond verstand blijft gebruiken wel degelijk aardig z’n betrouwbaar nieuws bij elkaar scharrelen. Blanken noemt als vergelijkbaar voorbeeld de 20-delige encyclopedie, en daar geldt hetzelfde, Wikipedia bijvoorbeeld is redelijk betrouwbaar, maar je moet wel blijven opletten en er nooit blindelings op afgaan.
Probleem is natuurlijk dat dat gratis nieuws uiteindelijk vaak parasiteert op betaalde nieuwsbronnen, zeker waar het onthullingen betreft en ander nieuws dat pas na uitgebreid fact-checking, interviews e.d. kan worden gepresenteerd. Maar al dat werk moet ergens van betaald worden, terwijl ik als konsument best tevreden ben met een sekundaire -maar gratis- nieuwsbron die mij vertelt dat het NRC vertelt dat…
Of ’t op papier of op een ander medium is, is uiteindelijk niet zo interessant, maar ik vraag me wel af hoe in deze rol van betrouwbare primaire nieuwsbron in de toekomst voorzien zal worden.
Ik vond ’t eerste stuk overkomen als een verdediging tegen een niet-bestaande vijand, dit stuk maakt me nieuwsgierig naar een vervolg, jammer dat aan ’t eind die “collectieve argwaan jegens de pers” nog even genoemd moest worden.
@2: Er zijn wel grote kwaliteitsverschillen tussen regionale kranten hoor, alleen heb je d’r in de meeste regio’s maar eentje. Weet niet met welke jij allemaal ervaring hebt, maar de krant van dhr. Blanken is voor landelijk nieuws niet minder nieuwswaardig dan bijvoorbeeld het AD (zoals al opgemerkt n.a.v. een opmerking bij deel 1, het Dagblad is het Nieuwsblad niet).
@4.
Waar lees je kwaliteit aan af? Volgens mij is de term ‘kwaliteit’ nogal zeer discutabel!
Mooi stuk, maar er wordt (weer) veel onzin verkocht.
”Klassieke journalisten hebben het daar moeilijk mee, omdat hun handelswaar gemaakt is van betrouwbaarheid, zoals brood van granen.”
Wat een onzin. De handelswaar van journalisten bestaat uit woorden – tekst. Zowel de bakker als de journalist moeten kunnen bogen vertrouwen bij de klant. Zowel de bakker als de journalist moet goed opletten dat’ie je geen poep verkoopt. En de bakker heeft net zo goed onder de wens om snelheid van de consument te lijden omdat er steeds meer (inferieur) supermarktbrood verkocht wordt. En wat doe je daartegen als bakker? Juist: écht lekker brood verkopen. De journalistiek doet het tegenovergestelde.
Daarnaast is de link met de Maslow piramide ook gel… Al zou er een volgorde in kwaliteitscriteria voor het nieuws zitten; die van snelheid wordt daar niet door gedreven. De wens om nieuws snel te brengen en te consumeren was er altijd al. Het heet niet voor niets al decennia zo niet eeuwen “nieuws”. Maar de IT-revolutie heeft de bandbreedte (letterlijk) zo hoog opgeschroefd dat de journalist het niet meer bij kan houden. Daar gaat het om. Ik zie niet wat een “bevredigingsvolgorde” daar mee te maken heeft.
@5: #4 was vooral een reaktie op “Het landelijke nieuws zijn ANP-berichten.”
En zoals ik in de diskussie n.a.v. deel 1 al zei ontbreekt wat mij betreft een gedeelte van het relevante regionale nieuws juist ook in de regionale kranten, een gedeelte dat ik niet verwacht aan te treffen tussen de politieberichten. En wat de lokale zender erover meldt zal van plaats tot plaats verschillen, heb ik te weinig kijk op om daarover iets definitiefs te zeggen dat landelijk geldt; heb ’t idee dat je daar over ’t algemeen ook niet hoeft te wezen.
@7. Weet je wat het is? Voor elke lezer zijn er andere eisen. Niet iedereen hoeft doodgegooid te worden elke ochtend of avond met academische taal waarvan hij de helft niet snapt. Of onderwerpen wat herhaling is van eerder in gang gezette ontwikkelingen (Volkskrant). Het lijkt me juist dat de lezer en consument de wereld steeds meer gaat zien als een supermarkt. Groot aanbod, goedkoop, zelf kunnen selecteren (vrije keuze) en anonimiteit (hoogstens de cassi`ere kent je gezicht).
@8: Mee eens, moet je in de supermarkt wel kontant betalen en een anoniem bonuskaartje gebruiken.
Maar ik zie niet in waarom een verslag van een gemeenteraadsvergadering vol akademische taal zou moeten zitten.
En die herhaling bij de Volkskrant is juist wat veel van haar lezers willen, even weer bevestigd worden in de hipheid van je wereldbeeld. Maar misschien neem ik de Volkskrant niet serieus genoeg ;)
Blijft mijn vraag uit #3 waar in de toekomst de oer-content vandaan gaat komen.