Recentelijk is in Groot-Brittannië John Stuart Mill (1806-1873) verkozen tot de ‘Grootste liberaal aller tijden’. Misschien niet zo opmerkelijk gezien het feit dat alle kleuren van het politieke spectrum in Groot-Brittannië hem aanhalen. Zowel de conservatieven als Labour putten uit het gedachtegoed van Mill. Toch is het een opmerkelijke keuze, zeker als je het vergelijkt met ‘het Nederlands Liberalisme’ zoals de VVD dat uitdraagt. Een vorm van Liberalisme die soms haaks staat op dat van Mill. Ook passeert hij hiermee een grote naam zoals John Locke.
Waar het traditionele liberalisme stelt dat de overheid zich zo min mogelijk moet bemoeien met haar burgers heeft Mill een andere visie; De burger moet vooral vrij zijn van afhankelijkheid van de overheid, en daarin kan de overheid gerust een rol spelen. Zelfs een dwingende rol indien noodzakelijk.
Mill stelt dat de overheid soms dwang kan gebruiken om vrijheid van deze zelfde overheid te bewaren. De mogelijkheden van het individu om zichzelf te ontplooien moeten gegarandeerd worden. Een grote kloof tussen arm en rijk belemmert deze vrijheid. Sociale zekerheid en goed onderwijs (de dwang van leerplicht) zijn belangrijk voor het individu zichzelf in vrijheid te kunnen ontplooien.
Mill zag geen probleem met het heffen van extra belasting op grootte erfenissen en vond zelfs dat ondernemingen in handen van de werknemers moesten zijn. De overheid heeft een rol te vervullen om zelfontplooiing, ontwikkeling en emancipatie van ons burgers mogelijk te maken. In Nederland botst dit met de ideeën binnen het liberalisme van onze grootste liberale partij, de VVD. Misschien moeten hiervoor eerder kijken naar partijen als D66 en Groen Links? Het sociaal liberalisme dat in Groot-Brittannië het gehele politieke spectrum inmiddels inspireert staat in Nederland zo uiteindelijk nog in haar kinderschoenen.
Reacties (14)
Volgens mij is de Amerikaan John Rawls de belangrijkste denker voor het huidige sociaal liberalisme van D66 en GL.
@1, Ik zal eerlijk toegeven dat ik niet precies weet wie voor partijen als D66 en GL de belangrijkste inspiratie bronnen zijn. Als het om Mill gaat had ik echter het gevoel dat deze twee partijen dichter bij zijn idee over dat de staat best kan ingrijpen komt dan bijvoorbeeld de VVD. Maar het is slechts speculatie van mijn kant uit, omdat ik met beide partijen, en hoe het liberale gedachtengoed van Mill er bij zou passen niet echt goed bekend ben.
Bij de VVD lijkt het me wat moeilijker te plaatsen echter omdat die toch vooral staan voor een overheid die zich zo min mogelijk bemoeid met de overheid, terwijl D66 en GL meer lijken te staan -in mijn ogen dan- voor grote vrijheid van de burger waar de overheid garant voor staat.
Waren erfelijke overdrachten niet de ontstaansreden van het Liberalisme?
@3, Als je het ver terug voert (naar de Franse Revolutie) dat komt dat voort uit dat de Koning en Adel de Burgers die rijker waren geworden (de nieuwe elite) heel zwaar ging belasten. Ik zou zo niet uit mijn hoofd kunnen zeggen of dat o.a. via erfelijke overdrachts belasting was of niet. Het zal me niet verbazen echter als dat zo was. Maar uit mijn hoofd zou ik het niet zo snel weten. Een overdadige hoeveelheid belasting die van de burgers gevraagd werd was zeker een catalist echter zover ik het begrepen heb.
@4: De tijd is goed (wel zo ongeveer toch), de reden had ik een stapje terug gezien (al noem je hem wel): Koning en adel, overerfbare politieke macht (en vaak ook rijkdom).
@5, Zekers, het speelde natuurlijk net voor de revolutie aangezien het, dacht ik, als een van de hoofdredenen gezien wordt voor de Franse Revolutie (zo zie je maar weer, het draait uiteindelijk altijd vooral om geld ;) ).
Eigenlijk trouwens wel een boeiende vraag of er voor dat dit alles speelde nog nooit eerder zo’n gedachtegoed is geweest. Het lijkt me toch dat het niet de eerste keer ooit kan zijn geweest. Dat zulke ideeën nooit eerder gespeeld hebben, daar moet ook vast iets over bekend zijn?
@6: Ligt eraan wat je met “zulke ideeen” bedoelt. De absolute monarchie was ook maar een fase, die zich ontwikkelde uit veel democratischer systemen.
Ik geef toe “zulke ideeen” is een beetje vaag. Maar “de kern” van het Liberalisme dan, het vrijheidsdenken. Dat ieder individu het grondrecht op vrijheid en zelf ontplooien heeft.
wtf. Hoe kom je bij de VVD uit als liberale partij? Noem een stroming als het conservatisme, daar kan ik in mee gaan. Maar liberalisme? Nee, niet echt.
@8: Ow nee, dat was daarvoor eigenlijk ook niet, althans niet meer sinds volkeren over zijn gegaan op de landbouw (sindsdien heeft er altijd wel een vorm van slavernij/lijfeigenschap bestaan). En daarvoor was zelf-ontplooiing toch ook wel ondergeschikt aan het overleven door samenwerken in de groep (al was dat meer in noodzaak dan dwang).
@8: Zelfontplooiing is natuurlijk nogal een luxegoed, dat je pas dan begint te verlangen als een aantal meer basale behoeftes zijn vervuld, toch volgens de Piramide van Maslow. Als zodanig zou je liberalisme een luxe-verschijnsel kunnen noemen, dat pas begint te spelen bij een bepaald welvaartsniveau. Dat niveau werd in het westen blijkbaar pas rond de rennaissance door een kritische massa bereikt (en ik heb het vermoeden dat in grote delen van de wereld men nu nog niet welvarend genoeg is).
@11, De Piramide van maslow is dacht ik wel heel lang verouderd en achterhaald ;)
@12: Zal best (ben geen psycholoog), maar er zullen toch wel sommige principes van overeind staan. Ik vind het ook wel redelijk logisch dat je niet echt aan zelf-ontplooiing denkt als je bezig bent met continue te zorgen dat je niet verhongert. Overigens gaat 1 van de studie-adviseurs hier nog steeds wel van die piramide uit, maar goed die is ook haast met pensioen.
Het is natuurlijk ook niet totale onzin. Overigens zelfs als je die piramide volledig volgt verklaart het niet de zo late opkomst van iets als het Liberalisme. Er zijn genoeg periodes geweest in de geschiedenis waarin een grote groep mensen het relatief goed had op verschillende plekken in de wereld. Er zijn stabiele koninkrijken geweest waar de gemiddelde burger het volgens mij niet echt slecht had. Het zou dan toch misschien al ergens anders ook verzonnen kunnen zijn, alleen blijkbaar nooit eerder -geregistreerd in de geschiedenis- aangeslagen?